Σε μια πρόσφατη φωτιά, ήταν απόγεμα της 6ης Ιουνίου 2018, στην περιοχή Αχάτα, 10χλμ ΒΔ της πρωτεύουσας της Καρπάθου, παραλίγο να είχαμε θρηνήσει έναν πυροσβέστη, θα χάναμε και το όχημα, ενώ η φωτιά ίσως να είχε καταπιεί ένα από τα τελευταία δάση του νησιού. Ευτυχώς, ακριβώς πίσω από το πρώτο όχημα, ακολουθούσε ο διοικητής της Πυρ. κλιμακίου Καρπάθου, με δεύτερο πυροσβεστικό, έτσι γλυτώσαμε τα χειρότερα.
Δεν είναι μόνο οι στιγμές του κινδύνου, με μια ομάδα του πυροσβεστικού κλιμακίου, στα μέσα Αυγούστου, σκαρφαλώσαμε τα βουνά, Βόρεια του νησιού, φτάσαμε σε μια έρημη περιοχή που λέγεται Ασία. Είχαμε αποστολή να δώσουμε νερό στην τελευταία κάτοικο του βουνού.
Η ογδοντάχρονη Αρχοντούλα ευχαρίστησε τον Νικόλα Παραγιό, τον πυροσβέστη που δεν την αφήνει να νιώσει δίψα και απομόνωση!
Αμέτρητες περιπτώσεις προσφοράς, άλλες τόσες κινδύνου, που φτάνουν τις ανθρώπινες δυνάμεις στα όρια. Όλοι εμείς, πολίτες μακριά από ενεργούς ρόλους, σχεδόν πότε δεν μαθαίνουμε πληροφορίες για όλες αυτές τις δράσεις.
Κι όμως είναι βαθιές κι αναπάντητες οι απορίες:
- Γιατί κάποιος να δουλεύει στα όρια;
- Άραγε η αυτοθυσία μπορεί να γίνει ταυτόσημη με το καθημερινό μεροκάματο;
Η τραγωδία στο Μάτι είναι ο εφιάλτης που δε θα πάψει να στοιχειώνει την ανημποριά της γενιά μας. Μα όπως σε κάθε μεγάλη καταστροφή, μοιάζει να βιαζόμαστε να ξεχάσουμε, να βυθίσουμε το παρελθόν και να επιστρέψουμε στην γαλήνη της κανονικότητας, με την κρυφή ελπίδα να είμαστε τυχεροί, να μη μας ξαναχτυπήσει τέτοια δυστυχία.
Οι εκπαιδευμένοι, στις σε διάφορες έκτακτες καταστάσεις, σε φυσικές καταστροφές, σεισμούς, φωτιές, ατυχήματα, πλημμύρες, ατυχήματα δίποδων και τετράποδων πλασμάτων, γνωρίζουν ότι τίποτε δεν γίνεται να αφήνεται στην τύχη.
Πολύ πριν χτυπήσει συναγερμός, πολύ πριν εκδηλωθεί το όποιο ζήτημα γεννά η φύση ή πρόκειται για καμώματα αχόρταγων ανθρώπινων χεριών, πρέπει να μάθουμε τι σημαίνει πρόληψη, έπειτα σχέδιο, να έχει καταστρωθεί ένα πλάνο για τις έκτακτες περιπτώσεις.
Ακόμη και στον παράδεισο δεν μπορείς να αποφύγεις μια καταστροφή, έτσι το παράδειγμα της Καρπάθου, νησιού των 300 τετρ. χιλιομέτρων, των αμέτρητων υπέροχων ακτών και των βουνών της, που φτάνουν τα 1.210 μέτρα ύψος, αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον. Η πλούσια χλωρίδα περιλαμβάνει περισσότερα από 940 είδη φυτών, εκ των οποίων τα 87 είναι ενδημικά, σπάνια ή απειλούμενα. Στο βόρειο τμήμα του νησιού υπάρχει περιοχή 113 τετρ. χλμ που ανήκει στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών «NATURA 2000», στην οποία υπάρχει πλήθος σπάνιων και ενδημικών ειδών φυτών και ζώων, τα οποία προστατεύονται από Διεθνείς Συμβάσεις και την ελληνική νομοθεσία.
Παλαιότερα το νησί είχε σπουδαία βλάστηση, κάτι που γίνεται φανερό ακόμη και στην εποχή των κατακτητών Ιταλών, αφού εκείνοι οργάνωσαν ομάδες εργατών, για να φτιάχνουν κάρβουνα αλλά και να μαζεύουν το ρετσίνι, από τα αμέτρητα πεύκα του νησιού και να το χρησιμοποιούν στη βιομηχανία. Όμως οι φωτιές, που εκδηλώνονται κυρίως από αμέλεια, σχεδόν κάθε καλοκαίρι, έχουν μειώσει κατά πολύ την έκταση των δασών.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το 1971 κάηκε τμήμα της Δυτικής Καρπάθου, το 1972 μια φωτιά έκαψε το κέντρο του νησιού, το 1974, στο δάσος από τις Πυλές προς το χωριό Μεσοχώρι, κάηκαν 8.000 στρέμματα. Το 1982 ήταν μια δύσκολη χρονιά, μέσα στον Αύγουστο εκδηλώθηκαν τρεις διαφορετικές φωτιές σε Μενετές, Όλυμπο και Απέρι, με αποτέλεσμα να χαθούν περισσότερα από 15.000 στρέμματα δάσους.
Αλλά και το 1985, μια φωτιά που ξεκίνησε από το κάψιμο κλαδιών κατέληξε να κάνει στάχτη σχεδόν όλο το βόρειο τμήμα του νησιού!
Ακόμη μια καταστροφή έρχεται το 2004, όταν κάηκε το πανέμορφο πευκοδάσος Μεσοχωρίου. Τότε, όπως έδειξαν οι ανακρίσεις, όλα ξεκίνησαν από αμέλεια, ένα ξυλουργείο έκαιγε ξύλα κοντά στο πυροφυλάκιο, η φωτιά ξέφυγε και τα 12 μποφόρ του ΒΔ ανέμου την έκαναν εφιάλτη και την κρατούσαν ζωντανή για 8 μέρες. Σήμερα σε αρκετές γωνιές του νησιού υπάρχουν δάση, όπως στην περιοχή της Αγίας Κυριακής, στο Μεσοχώρι, αλλά και στα βουνά στο Βόρειο τμήμα του νησιού. Επίσης οι Πυλές, είναι το μοναδικό χωριό τόσο κοντά στο Δάσος, όπως και η περιοχή Μερτώνας, που το καλοκαίρι γίνεται οικισμός. Μια βόλτα στο κοντινό δάσος της πόλης, στην Αγία Κυριακή, αφήνει ένα πικρό ερωτηματικό: Άραγε πια ήταν η τελευταία φορά που οι αρμόδιοι φορείς ασχολήθηκαν με αυτό το δάσος;
Στο νησί τα τελευταία 20 χρόνια, από τον Ιούνη του 1998, τη δασοπυρόσβεση έχει αναλάβει το Πυροσβεστικό κλιμάκιο, το οποίο συμπεριλαμβάνει και την Κάσο, στην οποία σήμερα γίνονται προσπάθειες για να ιδρυθεί εθελοντική ομάδα.
Το κλιμάκιο Καρπάθου αποτελείτε από 35 μέλη, μαζί με τον διοικητή. Στη δομή του πυροσβεστικού σώματος αναφέρονται τέσσερις κατευθύνσεις εργαζομένων:
Τους μόνιμους, τους 5ετής, τους εποχικούς και τους εθελοντές.
Στο νησί υπάρχουν 21 μόνιμοι πυροσβέστες και περίπου10 εποχικοί, που εκτός από τον κεντρικό σταθμό, επανδρώνουν και τα πυροφυλάκια Ολύμπου και Μεσοχωρίου. Οι εθελοντές της Καρπάθου είναι τέσσερις και συμμετέχουν σε όλες τις δράσεις, μπαίνουν στο πρόγραμμα χειμώνα-καλοκαίρι και κάθε μήνα εκτελούν από τρία 8ωρα ο καθένας.
Το έμψυχο δυναμικό συμπληρώνουν πέντε ολοκαίνουρια σύγχρονα πυροσβεστικά οχήματα, μια ουσιαστική προσφορά από την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, έτσι οργανώθηκε μια πολύ δυνατή και αξιόμαχη ομάδα.
Όμως όπως μας αναφέρει ο διοικητής, υποπυραγός Δημήτρης Αϊβάτογλου, στο νησί υπάρχουν τέτοιες δυσκολίες, που δεν φαντάζονται εκείνοι που ζουν στις μεγάλες πόλεις:
«Έφεραν εξαιρετικά αυτοκίνητα, με οθόνες touchscreen. Αυτά τα οχήματα είναι αληθινός θησαυρός, πρέπει να τα φροντίζουμε, είναι απαραίτητοι ζωντανοί οργανισμοί. Στο νησί δε μπορεί να γίνει σέρβις, πρέπει να τα στείλουμε στην Αθήνα. Χρειάζεται λοιπόν 1.500 ευρώ, για να πάει ένα αυτοκίνητο στην αντιπροσωπεία κι εμείς θα το χάσουμε για μια βδομάδα, κι όλα αυτά για ένα απλό σέρβις της μιας ώρας!»
Ακόμη ένα πρόβλημα που χρονίζει είναι το κτήριο που στεγάζει το πυροσβεστικό κλιμάκιο.
Η Ενωσης Υπαλλήλων Πυροσβεστικού Σώματος Νήσου Ρόδου και Δωδεκανήσου, από τον Ιούλιο 2008, αναφερόμενη στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το πυροσβεστικό κλιμάκιο Καρπάθου, δημοσίευσε δελτίο τύπου στο οποίο ανέφερε:
«…έχει παραχωρηθεί έξω από την πόλη αποθηκευτικός χώρος χωρίς παράθυρα, όπου η κατάσταση είναι αποπνικτική και αφόρητη, προκαλώντας δυσφορία στο προσωπικό που το καλοκαίρι «βράζει» από τη ζέστη και το χειμώνα παγώνει από το κρύο.» (εφημερίδα Ριζασπάστης, 19.7.2008). Αλλά και ο διοικητής του κλιμακίου, ο έμπειρος υποπυραγός Δημήτρης Αϊβάτογλου, θεωρεί ότι το κτήριο δεν είναι κατάλληλο και μια από τις προτεραιότητες είναι η μετακίνηση σε άλλο χώρο. Μάλιστα όπως ο ίδιος αναφέρει:
«Έχει δημιουργηθεί ένα πρόβλημα με το κτήριο, έχουμε ευθύνες γιατί αρχικά δεν είδαμε ότι δίπλα από εδώ περνάει ένα ρέμα. Στις 20.10.1990 από τις βροχές σταμάτησε να δουλεύει η ΔΕΗ. Ο καιρός έχει αλλάξει, μόλις πριν λίγους μήνες, σε 300 μέτρα ακτογραμμή από το Αεροδρόμιο του νησιού, είχαμε μια απίστευτη πλημμύρα, κινδυνεύσαμε σε μια περιοχή που λέγετε λίμνη, δεν το ξέραμε γιατί είναι μπαζωμένη! Η Σύμη απέχει 47 ναυτικά μίλια, αν εκείνο το σύννεφο κάθιζε εδώ, τι θα γινόταν στον πυροσβεστικό σταθμό και στα οχήματα; Αν η πυροσβεστική υπηρεσία δεν μπορέσει να επέμβει; Τι γίνεται τότε; Τέθηκε το θέμα και η ηγεσία αποφάσισε να προτείνει την μεταστέγαση του σταθμού. Η πληρωμή του ενοικίου γίνεται από τον Δήμο, μια τριμελής επιτροπή εξετάζει την καλύτερη θέση, για τη μεταστέγαση του σταθμού».
Στο Πυροσβεστικό κλιμάκιο Καρπάθου δεν υπάρχει ρουτίνα, ακόμη και στην πιο άχαρη κι αδιάφορη βάρδια προκύπτουν θέματα που αναζητούν πρόθυμα χέρια και λύσεις. Τι κι αν δεν πρόκειται για εργασίες που αφορούν την άμεση αρμοδιότητα της υπηρεσίας, όπως το καθάρισμα μιας δεξαμενής, ενός χωραφιού γεμάτο αγριόχορτα ή το νοιάξιμο και η φροντίδα ενός βοσκού, στο πιο μακρινό σημείο του νησιού.
Τα μέλη της ομάδας δεν ψάχνουν χειροκροτήματα, γνωρίζουν το σπουδαίο ρόλο τους, για κείνους το νησί είναι αληθινή προτεραιότητα. Ελπίζουν ότι τα βουνά, τα βράχια, ακόμη και το χώμα του νησιού, ήδη αγαπιέται από τις νεότερες γενιές και θα το φροντίσουν περισσότερο.
Ο διοικητής του κλιμακίου μας ξεναγεί στους χώρους και δίνει το στίγμα της ομάδας του:
«Εμείς, ως Πυροσβεστικό Σώμα, εισηγούμαστε διάφορα θέματα, στην αρμόδια Δασική υπηρεσία και στον Δήμο. Ας πάμε στο θέμα του νερού, ο έλεγχος είναι του Δήμου. Στις προθέσεις μας, αν μπορούμε, είναι να βοηθήσουμε χωρίς να επιβαρύνουμε τον Δήμο. Εάν ένα θέμα δεν είναι βαρύ, τότε μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε. Μπορούμε, για παράδειγμα, να αναλάβουμε και με δυο εθελοντές να καθαρίσουμε μια δεξαμενή, πάντοτε σε συνεννόηση με τον Αντιδήμαρχο, όμως δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε μια δεξαμενή. Όσο για το σχέδιο εκκένωση, αυτό το συντάσσει ο Δήμος και η εκκένωση είναι απόφαση Δημάρχου. Μόνο ο Δήμαρχος κατόπιν εισήγηση του Πυροσβέστη, μπορεί να διατάξει εγκατάλειψη».
Οι έκτακτες κλήσεις, αληθινές ή ακόμη και η ψεύτικες, απογειώνουν τους ρυθμούς του Πυρ. Κλιμακίου της Καρπάθου. Όπως τονίζει ο διοικητής:
«Το νησί δεν είναι χάος, οι άνθρωποι είναι μετρημένοι, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας τις αποστάσεις, χρειάζεται περίπου 1,5 ώρα για να ταξιδέψει ένα πυροσβεστικό όχημα από την πρωτεύουσα μέχρι το Διαφάνι. Κοινό μυστικό είναι ο συντονισμός των εμπλεκομένων, στη συνέχεια η κατανόηση και η εφαρμογή των σχεδίων. Ειδικά στα ακραία καιρικά φαινόμενα κανένας μηχανισμός δεν μπορεί να έχει απόλυτη ακρίβεια».
Στο νησί πολλές από τις καθημερινές ιστορίες των πυροσβεστών μοιάζουν με πικρό ανέκδοτο. Μέσα στο καλοκαίρι δόθηκε μια αναγγελία για φωτιά, για την περιοχή της Λαρνιώτισσας, ευτυχώς δεν ήταν αλήθεια. Το πυροσβεστικό όχημα δεν τα κατάφερε, κόλλησε για 25 λεπτά, γιατί ένας οδηγός είχε παρατήσει το αυτοκίνητο του στη μέση του δρόμου για να πάρει ένα σουβλάκι!
Στις αγροτικές περιοχές ακόμη και το χειμώνα, όταν καίμε κλαδιά, είναι αυτονόητο ότι θα έχουμε νερό μαζί μας. Επίσης είναι παραπάνω από αυτονόητο ότι πρέπει να παρκάρουμε από τη μια πλευρά και να αφήνουμε το δρόμο ανοιχτό, για να περάσουν μεγάλα οχήματα, όπως ένα ασθενοφόρο σε μια έκτακτη περίπτωση.
Πόσες φορές ακούσαμε τις παραπάνω πάνω συμβουλές από την Πυροσβεστική; Κι όμως φαίνεται ότι ακόμη δεν έχουν γίνει κτήμα του μυαλού μας.
Στις θεωρίες και στα λόγια είμαστε πρωταθλητές, όμως οι καθημερινές πράξεις μας αποδεικνύουν το αντίθετο.
Ήταν ήδη αργά το μεσημέρι, αποχαιρετούσα την ομάδα και έφευγα από το πυροσβεστικό κλιμάκιο της Καρπάθου, έμεινα να χαζεύω τα κατσίκια που έκαναν ουρά στην είσοδο του κλιμακίου για να πιούν μια στάλα νερό. Οι σκέψεις μου ακολουθούσαν τις κουβέντες του πυροσβέστη Νικόλα Παραγιού:
«Πιστεύουμε ότι δεν θα μας τύχει ποτέ μια αναποδιά, εγώ λοιπόν λέω στον κόσμο να οργανωθεί σε μια ομάδα, να δουλέψει με έναν σύλλογο. Να σκεφτούν όλα τα ενδεχόμενα και να μάθουν για τις λύσεις που υπάρχουν στην περίπτωση μιας φωτιάς. Γιατί δεν αρκεί το πρόγραμμα της πυροσβεστικής, πρέπει και ο κάθε πολίτης να έχει ρόλο, να γνωρίζει τι θα αντιμετωπίσει και τι πρέπει να κάνει σε μια δύσκολη κατάσταση, να πιέσει τους φορείς να αναλάβουν δράσεις».