Ο Χρόνης Αηδονίδης, ο μεγάλος δάσκαλος και ερμηνευτής της παραδοσιακής μουσικής, με αμέτρητες εμφανίσεις στην Ελλάδα και τον κόσμο και ηχογραφήσεις που ξεπερνούν τα 450 τραγούδια -της ξενιτιάς, της τάβλας, του γάμου, μοιρολόγια, αλλά και βυζαντινούς ύμνους- απεβίωσε σε ηλικία 95 ετών.
Ο Χρόνης Αηδονίδης γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1928, στην Καρωτή, ένα χωριό κοντά στο Διδυμότειχο. Γιος του ιερέα Χρήστου και της Χρυσάνθης Αηδονίδη, ήταν o δεύτερος από τα πέντε αδέλφια του. Στο χωριό του, στην Καρωτή, περνά τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια κι εκεί είναι που μαθαίνει τα πρώτα του τραγούδια και μυείται στον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής, πρώτα από τη μητέρα του, που γνώριζε τα περισσότερα τραγούδια της Θράκης κι έπειτα απ′ τους περιπλανώδιους μουσικούς που έπαιζαν στα πανηγύρια του χωριού του.
Μαθητής ακόμα, διδάσκεται βυζαντινή μουσική, από τον πατέρα του και μετά από τον δάσκαλο Μιχάλη Κεφαλοκόπτη. Όταν τελείωσε το οκτατάξιο γυμνάσιο στο Διδυμότειχο, διορίστηκε ως κοινοτικός δάσκαλος σε ένα χωριό της βουλγαρικής μεθορίου, τα Πετρωτά.
Το 1950 εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Αθήνα, όπου συνέχισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη βυζαντινή μουσική, στο Ελληνικό Ωδείο, κοντά στο μεγάλο δάσκαλο Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου. Το Μάρτιο του ίδιου χρόνου, προσλαμβάνεται στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, όπου εργάζεται ως λογιστής, ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει και τις σπουδές του στα λογιστικά, στη σχολή «Πυρσός», τις οποίες θα ολοκληρώσει δύο χρόνια αργότερα.
Στο Σισμανόγλειο, μια σημαντική συγκυρία θα του αλλάξει τη ζωή. Το 1953 o λαογράφος Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου θα τον αναζητήσει και θα του προτείνει να συμμετέχει στην εκπομπή του Θρακικοί Αντίλαλοι, στο κρατικό ραδιόφωνο. Παρότι στην αρχή ο Χρόνης Αηδονίδης θα διστάσει, λέγοντάς του «Με συγχωρείτε πολύ. Τα τραγούδια αυτά τα ξέρω, τα αγαπώ, αλλά...ντρέπομαι να τα πω. Θα με κοροϊδεύουν», στο τέλος όμως με τις συμβουλές και τις παραινέσεις του, θα αποφασίσει να λάβει μέρος.
Από τότε, και με τη βοήθεια του Πολύδωρου Παπαχριστοδούλου, παίρνει μέρος στις εκπομπές του, συμμετέχοντας πολύ σύντομα ως μονωδός στη Χορωδία του Παντελή Καββακόπουλου. Αργότερα συμμετέχει και στη χορωδία του Σίμωνα Καρρά, ενώ από το 1957, αναλαμβάνει τακτική εβδομαδιαία εκπομπή στο ραδιόφωνο, προβάλλοντας το μουσικό θησαυρό της πατρίδας του, της Θράκης. Ήταν η πρώτη φορά που τα Θρακιώτικα τραγούδια ακούγονταν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας.
Σημαντικό βήμα στην καλλιτεχνική του πορεία ήταν η συνεργασία του με τον Γιώργο Νταλάρα, στο δίσκο «Τ′ Αηδόνια της Ανατολής», το Μάρτιο του 1990. Οι παραδοσιακοί ήχοι, μέσω αυτής της συνεργασίας, άγγιξαν και ένα κοινό που έως τότε δεν είχε ασχοληθεί με το είδος αυτό. Ακολούθησαν συναυλίες, με μεγάλη απήχηση, όπως εκείνη της παρουσίασης του δίσκου αυτού στο Λυκαβηττό, αλλά και άλλες, σε κάθε τόπο της Ελλάδας και στο εξωτερικού.
Η επιτυχία θα συνεχιστεί με μία ακόμη σημαντική έκδοση των πανεπιστημιακών εκδόσεων Κρήτης, το 1993. Ο διπλός δίσκος «Τραγούδια και σκοποί της Θράκης», συνοδευόμενος από ένα πλούσιο λαογραφικό υλικό και με τραγούδια αποκλειστικά ερμηνευμένα από το Χρόνη Αηδονίδη, θα συναγωνιστεί σε πωλήσεις και απήχηση «Τ′ Αηδόνια της Ανατολής».
Την πρωτοχρονιά του 2000, σε ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό εορταστικό πρόγραμμα υποδοχής της νέας χιλιετίας, κάθε χώρα αναλαμβάνει να μεταδώσει με video-clip, μέσω δορυφορικής σύνδεσης, ένα τραγούδι, για να καλωσορίσει τον νέο αιώνα. Η Ελλάδα καλωσόρισε την Ανατολή του 2000 στο Σούνιο, με τη φωνή του Χρόνη Αηδονίδη στα τραγούδια «Να ’μαν πουλί να πέταγα» και «Βασίλεψεν Αυγερινός». Το video clip που απαθανάτισε αυτή τη συγκινητική στιγμή επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης και μεταδόθηκε από τη Δημόσια Τηλεόραση. Έκανε τόση αίσθηση το άκουσμα των θρακιώτικων ήχων από τη φωνή του Χρόνη Αηδονίδη, ώστε από τότε πολλά τραγούδια του μεγάλου μας καλλιτέχνη ακούγονται στο εξωτερικό, στα ραδιόφωνα αλλά και ως σήματα σε εκπομπές ή και σε τηλεοπτικά διαφημιστικά σποτς σε χώρες της Ευρώπης.
Το 2001 ένα ακόμα σημαντικό βήμα θα φέρει το Χρόνη Αηδονίδη και πάλι στο προσκήνιο. Η συνεργασία του με τον Νίκο Κυπουργό, στο δίσκο «Τα μυστικά του Κήπου» θα ξαφνιάσει. Ένα νανούρισμα (το Βλέφαρό μου), σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, με ήχο παραδοσιακό αλλά και τη φρεσκάδα της πνοής της εποχής μας, θα κλέψει την παράσταση και θα αγαπηθεί όσο κανένα άλλο από τον κόσμο.
Το 2003, άλλη μια ιδιαίτερη συνεργασία, που κάνει αίσθηση, θα προστεθεί στο ενεργητικό του, με το δίσκο «Στης καρδιάς μου τ΄ανοιχτά», στην οποία θα συναντήσει τις μελωδίες του Παντελή Θαλασσινού σε δύο τραγούδια των Ηλία Κατσούλη (Αχ κορμί ζωγραφιστό μου) και Χρυσόστομου Γελαγώτη (Κατερίνα Καρδερίνα).
Το 2004, με το διπλό cd Όταν οι δρόμοι συναντιούνται, ηχογραφεί για πρώτη φορά, μαζί με τη μαθήτριά του Νεκταρία Καραντζή, βυζαντινούς ύμνους.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 2004, ο Χρόνης Αηδονίδης καλωσόρισε το παγκόσμιο κοινό στην Τελετή Λήξης, τραγουδώντας συγκινητικά το καθιστικό Φίλοι μ′ καλωσορίσατε.
Το Πάσχα του 2005, εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως κεντρικό πρόσωπο σε καθημερινή επετειακή εκπομπή της ΕΤ1 που προβλήθηκε καθ′ όλη τη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας, με τίτλο «Επικράνθη», ψάλλοντας βυζαντινούς ύμνους μαζί με τη μαθήτρια και συνεργάτιδά του Νεκταρία Καραντζή, καθώς και τον καθηγητή βυζαντινής μουσικής, θεολόγο- φιλόλογο Δημήτρη Βερύκιο.
Το 2012 εμφανίστηκε στο Ηρώδειο σε μία συναυλία μνήμης, μια περιήγηση στην ιστορία και την μουσική παράδοση της Θράκης, στα νανουρίσματα της Μακεδονίας, στους εντόνους ρυθμούς του Πόντου και στα Μοιρολόγια της Σμύρνης.
Ο Χρόνης Αηδονίδης δίδαξε παραδοσιακό τραγούδι στην Αλεξανδρούπολη, στο «Εργαστήρι παραδοσιακής μουσικής», το οποίο ο ίδιος έχει ιδρύσει, και στην Αθήνα, ενώ ήταν ιδρυτικό μέλος του «Αρχείου Ελληνικής Μουσικής», που έχει επιδείξει μια πλούσια δραστηριότητα στο χώρο της λαογραφίας, με προσεγμένες εκδόσεις βιβλίων και δίσκους από όλες τις περιοχές της Ελλάδας.
Άφησε μοναδικό στίγμα στο χώρο της παραδοσιακής μουσικής. Οι σπάνιες ερμηνευτικές του ικανότητες, οι ιδιαίτεροι λαρυγγισμοί της βελούδινης φωνής του, το δημιουργικό του πνεύμα που τον οδήγησε να συνθέσει ξεχωριστές μελωδίες, είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά που τον έκαναν να ξεχωρίζει και να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της παραδοσιακής μας μουσικής.
Για την προσφορά του στην παραδοσιακή και βυζαντινή μουσική, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος του απένειμε στις 29.11.2010 την ύψιστη τιμή του οφφικίου του Άρχοντος Υμνωδού της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, σε μία λαμπρή τελετή στο Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι.
Στο πολιτιστικό κέντρο Ανθίμειο της Μητρόπολης Αλεξανδρουπολης, φιλοξενείται μεγάλο μέρος του προσωπικού αρχείου του Χρόνη Αηδονίδη -σε αίθουσα με το όνομά του- το οποίο έχει δωρίσει στη Μητρόπολη.
Λίνα Μενδώνη: Τα λόγια μου είναι λίγα για να περιγράψω την προσφορά του στον Πολιτισμό μας
Πληροφορούμενη τον θάνατο του Χρόνη Αηδονίδη η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
Μόλις πληροφορήθηκα, με οδύνη, την εκδημία του σπουδαίου Χρόνη Αηδονίδη, του ανθρώπου που επί 75 χρόνια εργάστηκε με πάθος για τη διδασκαλία, τη διάσωση, τη διάδοση και την καταγραφή της μουσικής παράδοσης της Θράκης. Μεγάλωσε με τους ήχους της βυζαντινής μουσικής και πολύ νωρίς συνέδεσε τη βυζαντινή μελωδία με την παραδοσιακή θρακιώτικη μουσική και τα τραγούδια της. Καταδύθηκε βαθιά στην άυλη κληρονομιά της ιδιαίτερης πατρίδας του, διασώζοντάς την και διαδίδοντάς την ευρύτερα, με σχετικά δρώμενα, πλούσιες ηχογραφήσεις, και συστηματικές καταγραφές. Μια κληρονομιά την οποία εμπλούτισε με δικές του συνθέσεις και τραγούδια που ο ίδιος ονόμαζε «παραδοσιακά, επειδή ανήκουν «στον ελληνικό λαό».
Τα λόγια μου είναι λίγα για να περιγράψω την προσφορά του Χρόνη στον Πολιτισμό μας του σπουδαίου αυτού και ιδιαίτερα σεμνού καλλιτέχνη, που αφιέρωσε τη ζωή του στο δημιουργικό πάθος του. Του χρωστάμε πολλά. Η συνεργασία μου με τον Χρόνη Αηδονίδη αποτελεί για μένα πολύτιμη παρακαταθήκη. Θα ήταν ευτυχία για τη χώρα οι πολλοί και άξιοι μαθητές του να μείνουν προσηλωμένοι στο παράδειγμά του και στη διάδοση του μοναδικού έργου του.
ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ: Το έργο του θα συνεχίζει να αποτελεί διαχρονική παρακαταθήκη
«Θα θέλαμε να εκφράσουμε τα συλλυπητήρια μας στους οικείους του μεγάλου μουσικού της θρακιώτικης και παραδοσιακής μουσικής Χρόνη Αηδονίδη. Η ελληνική μουσική από σήμερα είναι φτωχότερη, όμως το πολιτιστικό έργο του Χρόνη Αηδονίδη θα συνεχίζει να αποτελεί διαχρονική παρακαταθήκη για το σύνολο του ελληνικού πολιτισμού. Η Ελλάδα, η Θράκη κι ο χώρος της ελληνικής μουσικής αποχαιρετούν σήμερα έναν μεγάλο ερμηνευτή» αναφέρει σε ανακοίνωση της για την απώλεια του Χρόνη Αηδονίδη, η Κυριακή Μάλαμα, τομεάρχης Πολιτισμού της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία.
ΚΚΕ: Αποχαιρετούμε με μεγάλο σεβασμό τον δάσκαλο της θρακιώτικης παράδοσης
«Αποχαιρετούμε με μεγάλο σεβασμό τον δάσκαλο της θρακιώτικης παράδοσης, Χρόνη Αηδονίδη, ο οποίος επί 75 χρόνια διέσωσε, διέδωσε και κατέγραψε τον ανεκτίμητης αξίας μουσικό θησαυρό της Θράκης ενώ άφησε πίσω του τέσσερεις γενιές μαθητών και συνεργατών» αναφέρει το ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του για τον θάνατο του Χρόνη Αηδονίδη.
Το ΚΚΕ εκφράζει τα συλλυπητήρια του στην οικογένεια και τους οικείους του.
Γιώργος Νταλάρας: «Ένας Αρχάγγελος στη γη!»
«Αγαπημένε μου δάσκαλε, θα είσαι πάντα φωτεινό υπόδειγμα στη ζωή μου…», έγραψε ο Γιώργος Νταλάρας στο Facebook για τον άνθρωπο που «ταξίδεψε» την παραδοσιακή μουσική μας στα πέρατα του κόσμου.
«Ένας Αρχάγγελος στη γη! Ο Χρόνης Αηδονίδης ήταν ο μελωδός των ανείπωτων μύθων και θρύλων της ιστορικής μας παράδοσης. Ένας εξάγγελος των πανάρχαιων μουσικών μας καταβολών. Αποθησαύρισε στον μακρύ του δρόμο επί γης μουσικές, ιδιώματα, τραγούδια, πολύτιμα δώρα και κειμήλια, και τα χάρισε γενναιόδωρα στους μαθητές του και σε όλο τον κόσμο.
Είχαμε μια βαθιά και μακροχρόνια σχέση και είμαι τυχερός για τις ατέλειωτες ώρες στο στούντιο στα ”Αηδόνια της Ανατολής”, στις συναυλίες στην Αθήνα αλλά και στο τριεθνές στην πατρίδα του τον Έβρο. Τον Χρόνη τον αγαπούσαμε οικογενειακά. Νανούρισε με τη φωνή του παιδί κι εγγόνια. Αγαπημένε μου δάσκαλε, θα είσαι πάντα φωτεινό υπόδειγμα στη ζωή μου…».
Γλυκερία: «Τον αποχαιρετώ με απέραντο σεβασμό και συγκίνηση!»
Με δική της ανάρτηση, η Γλυκερία αποχαιρέτισε τον σπουδαίο δάσκαλο της παραδοσιακής μουσικής λέγοντας: «Ο Χρόνης Αηδονίδης ήταν για όλους εμάς τους τραγουδιστές ένας από τους πιο σημαντικούς δασκάλους της παραδοσιακής μας μουσικής! Άφησε πίσω του μια σπουδαία κληρονομιά, άξια παρακαταθήκη για τη νέα γενιά! Δεν θα ξεχάσω ποτέ που ήταν πλάι μου στην πρώτη μου μεγάλη συναυλία στον Λυκαβηττό! Τον αποχαιρετώ με απέραντο σεβασμό και συγκίνηση!».
Η μαθήτρια και συνεργάτις του Νεκταρία Καραντζή αποχαιρέτησε τον «καλό της Δάσκαλο», με το τραγούδι «Νάμαν πουλί να πέταγα».
Αρχείο Μουσικολαογραφικής Παράδοσης «Χρόνης Αηδονίδης»: «Αιωνία η ευγνωμοσύνη όλων μας για την προσφορά του»
Ο σύλλογος με την επωνυμία «Αρχείο Μουσικολαογραφικής Παράδοσης «Χρόνης Αηδονίδης» και έδρα την Αλεξανδρούπολη Έβρου, ο οποίος ιδρύθηκε το 2002 με σκοπό τη διάδοση της Ελληνικής Μουσικής και Λαογραφικής Παράδοσης και την καταγραφή της ζωής και του έργου του κορυφαίου Θρακιώτη Χρόνη Αηδονίδη, απέστειλε, μέσω του προέδρου του, Απόστολου Ευφραιμίδη, τα δικά του συλλυπητήρια:
«Με μεγάλη οδύνη ανακοινώνουμε πως ο αγαπημένος μας Δάσκαλος Χρόνης Αηδονίδης δεν είναι πια μαζί μας. Σε ηλικία 95 ετών και μετά από 75 χρόνια συνεχούς διακονίας και προσφοράς στη διδασκαλία, διάσωση, διάδοση και καταγραφή της μουσικής παράδοσης της Θράκης, οδεύει για τον Παράδεισο, αφήνοντας πίσω του πολύτιμες μουσικές καταγραφές και τέσσερις γενιές μαθητών και συνεργατών που θα διαιωνίσουν το όνομα, το όραμα και τη διδασκαλία του ες αεί.
Αιωνία η μνήμη του και η ευγνωμοσύνη όλων μας για την προσφορά του».