Ο Θανάσης Βαλτινός, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες μεταπολεμικούς συγγραφείς, απεβίωσε το μεσημέρι της Τετάρτης 30 Οκτωβρίου, σε ηλικία 92 ετών.
Σύμφωνα με πληροφορίες της HuffPost, από το 2018 οπότε και είχε μία πτώση -εξαιτίας της οποίας νοσηλεύτηκε για ενάμισι μήνα- είχε μειώσει τις δημόσιες εμφανίσεις, κατάσταση η οποία εντάθηκε την περίοδο της πανδημίας, ενώ τον τελευταίο περίπου ένα χρόνο ήταν σχεδόν κλινήρης.
Ο Θανάσης Βαλτινός γεννήθηκε στο Καστρί Κυνουρίας, το 1932. Οικογενειακές μετακινήσεις, που συνδέονται με τις δυσκολίες των κατοχικών και μετακατοχικών χρόνων, τον ανάγκασαν να φοιτήσει κατά σειρά στα γυμνάσια Σπάρτης, Γυθείου και Τρίπολης.
Ήρθε στην Αθήνα το 1950 και σπούδασε στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και σε σχολή κινηματογράφου.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1958 με το διήγημα του Κατακαλόκαιρο σε διαγωνισμό του περιοδικού Ταχυδρόμος. Το 1963 δημοσίευσε στο περιοδικό Εποχές το αφήγημα Η κάθοδος των εννιά, έργο που κυκλοφόρησε και σε γερμανική μετάφραση το 1976.
Έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα -μεταξύ αυτών τα έργα «Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη», «Ορθοκωστά», «Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο»-, ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη θεατρική γραφή και μετάφραση - συνεργάτης του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν -, καθώς και με το κινηματογραφικό σενάριο.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας πήρε μέρος στην αντιστασιακή έκδοση 18 Κείμενα.
Τιμήθηκε με το Βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών για το Ταξίδι στα Κύθηρα σε σκηνοθεσία Θόδωρου Αγγελόπουλου το 1984.
Το 1990 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο «Στοιχεία για την Δεκαετία του 60», το 2001 με το Διεθνές βραβείο Καβάφη και το 2002 με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη για το σύνολο του έργου του.
Το 2003 του απενεμήθη ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Διετέλεσε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, γενικός διευθυντής της ΕΡΤ (1989-1990) και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (2005-2006). Υπήρξε μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας χρημάτισε πρόεδρος επί πέντε θητείες.
Σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, ο συγγραφέας είχε πει πως το μυθιστόρημά του «Ορθοκωστά», που προκάλεσε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 την αντίδραση της αριστερής κριτικής, έσπασε ένα μεγάλο ταμπού: την πεποίθηση ότι ο Εμφύλιος έγινε από τους μισούς κακούς Έλληνες σε βάρος των άλλων μισών καλών Ελλήνων.
Ο Θ. Βαλτινός μνημόνευε επίσης τις οφειλές του στα βιβλικά κείμενα και στο δημοτικό τραγούδι, σημειώνοντας πως η ποιητική αίσθηση την οποία αποπνέει συχνά η πεζογραφία του οφείλεται στη γοητεία την οποία του άσκησε όταν ήταν παιδί ο προφορικός λόγος κάποιων αγράμματων ανθρώπων από το κοντινό του περιβάλλον.
Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, καταλανικά, ιταλικά, σουηδικά, βουλγαρικά, τουρκικά.
Η κηδεία του θα γίνει το Σάββατο 2 Νοεμβρίου, στις 11:00, στο Α΄ Νεκροταφείο.
Κ. Σακελλαροπούλου: Μας έδειξε ότι η υψηλή λογοτεχνία «δεν προφητεύει, αλλά ψηλαφεί»
Με βαθιά θλίψη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου αποχαιρετά τον συγγραφέα Θανάση Βαλτινό, στον οποίο πριν από δυο χρόνια είχε απονείμει τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, τιμώντας την πολύτροπη εισφορά του στην ελληνική λογοτεχνία. Ειδικότερα, με ανάρτηση στο Facebook η κ.Σακελλαροπούλου αναφέρει:
«Αποχαιρετώ με βαθιά θλίψη τον Θανάση Βαλτινό, πεζογράφο, σεναριογράφο και μεταφραστή του αρχαίου δράματος, έναν συγγραφέα με σημαντικότατη και πολύτροπη εισφορά στην ελληνική λογοτεχνία. Η αφηγηματική του λιτότητα, ο κατακλυσμός των σελίδων του από τη δράση και τα παθήματα των απλών ανθρώπων, ο συνεχής, πυρετικός διάλογός του με την ιστορία, η πρωτοπόρος χρήση των τεκμηρίων ως λογοτεχνικής ύλης, και κυρίως η προσέγγιση της ελληνικής γλώσσας ως ζώσας μνήμης των νοημάτων που συνέχουν τον ελληνισμό στη διαχρονία του, άλλαξαν τον ρου του σύγχρονου ελληνικού μυθιστορήματος. Από την ”Κάθοδο των εννιά” ως τα ”Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60″ και από το ”Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη” ως το ”Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο”, την ”Ορθοκωστά” και τον αριστουργηματικό ”Τελευταίο Βαρλάμη”, ο Θανάσης Βαλτινός μας έδειξε, όπως εξάλλου είχε ο ίδιος πει, ότι η υψηλή λογοτεχνία ”δεν προφητεύει, αλλά ψηλαφεί αυτό που επίκειται και κουβαλά τα δικά του ρίγη”».
Λίνα Μενδώνη: Το έργο του ακουμπά τη συλλογική μνήμη
Πληροφορούμενη την απώλεια του Θανάση Βαλτινού, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Θανάση Βαλτινού, η οποία αφήνει μεγάλο κενό στα Ελληνικά Γράμματα. Ο Θανάσης Βαλτινός αναδείχθηκε- και ευτύχησε να αναγνωριστεί εν ζωή- σε μια από τις μεγαλύτερες μορφές της μεταπολεμικής μας πεζογραφίας. Το έργο του, το οποίο αντικατοπτρίζει με ενάργεια τη σπάνια αφηγηματική του δεινότητα, ακουμπά τη συλλογική μνήμη, μέσα από φαινομενικά ασήμαντες προσωπικές ιστορίες, επικυρώνοντας τη δυνατότητα του συγγραφέα να προσλαμβάνει και να αποτυπώνει καίρια ευρύτερα κοινωνικά και ιστορικά συμφραζόμενα, μέσα από τους ευρύτερους προσανατολισμούς του.
Ο Θανάσης Βαλτινός είχε την τόλμη να προσεγγίσει, όπως στην Κάθοδο των εννιά, την Ορθοκωστά και τον Τελευταίο Βαρλάμη, τραγικές περιόδους της νεότερης ιστορίας μας, πλήρως αποδεσμευμένος από στερεότυπα, ακόμη και ταμπού. Με τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60, κατά κοινή ομολογία ένα από τα εμβληματικότερα έργα του, αφενός εισηγήθηκε μια ιδιότυπη όσο και πρωτότυπη αφηγηματική τεχνική και, αφετέρου, μετατόπισε το βλέμμα από τη μεγάλη εικόνα της πράγματι πλούσιας σε γεγονότα, στη μικροϊστορία των αθέατων ανθρώπων που τα βίωσαν. Ενώ με το Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, εκκινώντας και πάλι από την υπαρκτή προσωπική ιστορία, μας έδωσε μια σπουδαία τοιχογραφία του πρώιμου ελληνικού 20ού αιώνα. Δείγματα και μόνον ενός έργου που χαρακτηρίζεται από στερεότητα και αναδεικνύει, με το άπλωμά του σε πάνω από μισόν αιώνα, και την ίδια τη στάση του Βαλτινού απέναντι στην Τέχνη και το χρέος του συγγραφέα απέναντί της.
Ο Θανάσης Βαλτινός υπήρξε πολυδιάστατος δημιουργός, τόσο στη θεματολογία του, όσο και στις τεχνικές και το ύφος του. Κάθε του γραπτό αναδείκνυε τη συγγραφική μαστοριά του και απαιτούσε εγρήγορση, καθώς δεν επιδεχόταν επιφανειακές αναγνώσεις. Το έργο του, από πολύ νωρίς, αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής και εμπεριστατωμένης μελέτης. Το αποτύπωμά του όμως στην πεζογραφία μας είναι βέβαιο ότι θα εξακολουθήσει να είναι βαθύ και ενεργό. Έτσι θα τον κρατήσουμε στη μνήμη μας.
Στους οικείους του και τους φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια.
Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας αποχαιρετά τον Θανάση Βαλτινό
«Η απώλεια του Θανάση Βαλτινού φτωχαίνει την Ελλάδα. Υπήρξε σπουδαίος άνθρωπος των γραμμάτων και των τεχνών, σε καιρούς που η χώρα έζησε μεγάλες τρικυμίες αναζητώντας ορίζοντα για το μέλλον της. Στοχαστικός, κριτικός και ανήσυχος. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας (ΕΚΚΟΜΕΔ) τον αποχαιρετά με βαθιά θλίψη για έναν ακόμη λόγο. Ήταν ένας δικός μας άνθρωπος, πολύτιμο οργανικό μέρος του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Συνοδοιπόρος στην περιπέτεια του Θόδωρου Αγγελόπουλου, συνεργάτης του στα σενάρια σημαντικών ταινιών του, ανάμεσα στις οποίες και το «Ταξίδι στα Κύθηρα», που βραβεύτηκε για το σενάριό του στις Κάννες το 1984. Είναι, επίσης, ο συγγραφέας της «Καθόδου των εννιά», εμβληματικού βιβλίου για το μεγάλο τραύμα του Εμφυλίου, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Χρίστο Σιοπαχά το 1984. Η αγάπη του για το σινεμά και η δημιουργική τριβή του με αυτό, τον έφεραν και στη θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου κατά την περίοδο 2005 -2006.
Το ΕΚΚΟΜΕΔ εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήρια του στην οικογένειά του και σε όλους όσοι αγάπησαν τον ίδιο και το έργο του».