Ο Τζο Μπάιντεν ορκίστηκε 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ. Το πιο εύκολο που έρχεται στη σκέψη του καθενός είναι πως η Αμερική αλλάζει σελίδα, πως η δημοκρατία και οι θεσμοί στις ΗΠΑ είναι ισχυροί και άντεξαν τις δοκιμασίες. Πως μια νέα μέρα ξημερώνει και το κακό ξορκίστηκε. Όμως η Αμερική είναι μια πολύπλοκη χώρα όχι μόνο γι′ αυτούς που ζουν σε αυτή αλλά και για όσους την παρακολουθούν. Ακόμη περισσότερο για αυτούς που καλούνται πλέον να την κυβερνήσουν, καθώς τα προβλήματα που έχουν να διαχειριστούν είναι πλέον πολλά και φαντάζουν δυσεπίλυτα.
Διαβάστε επίσης:
O Πρόεδρος Τραμπ έφυγε. Ζήτω ο νέος πρόεδρος. Και τώρα τι γίνεται.
Η HuffPost Greece, θέλοντας να αποκωδικοποιήσει τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται στις ΗΠΑ και στον κόσμο, λίγη ώρα μετά την ορκωμοσία του νέου Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν, επικοινώνησε με τον κ. Πέτρο Βαμβακά, αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης και διευθυντή του Ίδρυματος Μελετών Ανατολικής Μεσογείου (Institute of Eastern Mediterranean Studies).
Κύριε Βαμβακά, με την ορκωμοσία Μπάιντεν και την αποχώρηση του Τραμπ μπορούμε πλέον να κάνουμε λόγο για το τέλος μιας εποχής και για μια μετάβαση σε μια κανονικότητα;
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι φοβόμαστε να κάνουμε αυτή τη συζήτηση. Στην ουσία θα θέλαμε να ξορκίσουμε το φαινόμενο Τραμπ και να γυρίσουμε τοn χρόνο πίσω. Τα τελευταία εικοσιτετράωρα συζητάμε για το πως θα γυρίσουμε πίσω στην κανονικότητα, αλλά με αυτό τον τρόπο δεν γίνεται σοβαρή συζήτηση.
Μπορείτε να μας περιγράψετε το κλίμα από τον κόσμο, όπως εσείς το εισπράττετε, εκεί που ζείτε.
Εγώ ζω στη Βοστόνη όπου υπάρχει ένας κόσμος της διανόησης, το βιοτικό επίπεδο είναι υψηλό και η πλειονότητα του κόσμου υποστηρίζει τον Μπάιντεν και τους Δημοκρατικούς. Θα μπορούσα να πω πως εδώ, και στις λεγόμενες “μπλε” πολιτείες επικρατεί μια ανακούφιση. Επικρατεί η αίσθηση πως “εντάξει τον διώξαμε”, πως από τις 12 το μεσημέρι της 20ης Ιανουαρίου του 2021 και μετά έχει συμβεί κάτι διαφορετικό. Όμως εάν μιλήσουμε για την πιο βαθιά Αμερική η αίσθηση είναι διαφορετική. Όμως γενικότερα θα έλεγα πως υπάρχει ένα μούδιασμα. Περιμένουμε όλοι να δούμε τι θα συμβεί γιατί τα θέματα είναι τεράστια.
Στην άλλη Αμερική τι συμβαίνει;
Θα σας περιγράψω μια προσωπική μου εμπειρία. Κάθε χρόνο κάνω ένα μάθημα που λέγεται Λατινική Αμερική και κάθε Ιανουάριο παίρνω τους μαθητές μου και κάνουμε ένα ταξίδι σε κάποια χώρα της Λατινικής Αμερικής. Φέτος δεν τα καταφέραμε λόγω της πανδημίας. Όμως αυτό που έκανα ήταν να ταξιδέψω από τη μια άκρη της Αμερικής στην άλλη, σε πόλεις που ήταν λατίνοι ή ισπανόφωνοι. Πήγα σε 12 διαφορετικές πόλεις από το Λόρενς της Μασαχουσέτης έως την Αλμπουκέρκι στο Νέο Μεξικό και μέχρι το Ελ Πάσο του Τέξας. Όταν έφυγα 27 μίλια δυτικά από τη Βοστόνη δεν είδα τίποτα άλλο παρά επιγραφές του Τραμπ και αυτό για 5.000 μίλια, όλη η ενδοχώρα. Ενας κόσμος μες τη φτώχεια και εννοώ φτώχεια όχι σαν αυτή που βλέπουμε σε μέρη της Ελλάδας. Φτώχεια σε επίπεδα που δεν μπορείτε να τα φανταστείτε. Κόσμος που ζει σε τροχόσπιτα. Όμως η ψευδαίσθηση που τους δίνει η αμερικάνικη σημαία τους κάνει να αισθάνονται κυρίαρχοι του πλανήτη. Αυτή είναι η Αμερική μια ήπειρος με 330 εκατομμύρια ανθρώπους, η τρίτη κατά σειρά σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο μετά την Ινδία και την Κίνα. Αρα έχουμε να κάνουμε με μια χώρα τεράστια και αυτές οι ανισότητες έχουν κάποιο βάθος. Εάν πιστεύουμε ότι με μια αλλαγή της κυβέρνησης τα προβλήματα θα λυθούν, τότε έχουμε πάρει λάθος δρόμο και τα αποτελέσματα θα είναι δυσμενέστερα από ότι είδαμε πριν από δύο εβδομάδες με αυτά που συνέβησαν στο Καπιτώλιο.
Ο λόγος του Μπάιντεν κατά την τελετή της ορκωμοσίας πως σας φάνηκε; Δεν φάνηκε να αναγνωρίζει το πρόβλημα της αμερικάνικης κοινωνίας;
Είχε όλα εκείνα τα πατριωτικά χαρακτηριστικά που ενσωματώνουν τους Αμερικάνους. Ήταν η επανάληψη αυτού του μύθου της Αμερικής, ο υπερτονισμός δηλαδή αυτής της αίσθησης της ιδιαιτερότητας – ετερότητας που είναι μέρος της ταυτότητας των Αμερικανών. Αυτό το πρόσωπο της Αμερικής με τον Τραμπ ήταν σαν να προσβλήθηκε και αυτό ήταν που τους πείραξε περισσότερο. Είναι όπως όταν δεν θέλουμε να αποκαλύψουμε την άσχημη πλευρά του εαυτού μας και τελικά συμβαίνει το αντίθετο. Αυτό ακριβώς έκανε ο Τραμπ. Ο ηλικιωμένος Μπάιντεν στην ορκωμοσία του ήταν το πρόσωπο της παλιάς Αμερικής και έδωσε την αίσθηση ότι θα είναι ενωτικός και θα επουλώσει τις πληγές.
Στην ουσία είπε όλα αυτά που έχουν ακούσει οι Αμερικανοί από τη σχολική τους διαπαιδαγώγηση. Επανέλαβε τα στερεότυπα. Ήταν σαν τον επικήδειο του Περικλή, εκεί που βασίζεται η Αμερική. Δηλαδή ότι η Αμερική είναι μια ιδέα, ότι είμαστε καλύτεροι από τους άλλους και που θα ηγηθεί με τις αξίες της.
Όπως και να έχει το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του αφορούσε τα εσωτερικά ενώ για τις διεθνείς σχέσεις είπε δύο τρεις φράσεις όπως ότι θα “είμαστε παγκόσμιοι πολίτες”, ότι οι ΗΠΑ θα ενσωματωθούν στο διεθνές θεσμικό πλαίσιο από το οποίο απουσίαζαν τα τελευταία τέσσερα χρόνια και ότι υπάρχει ένας κόσμος ο οποίος χρειάζεται την Αμερική να ηγηθεί.
Το γεγονός ότι ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ είναι καθολικός στο δόγμα, ο δεύτερος μετά τον Κένεντι, πιστεύετε ότι θα παίξει ρόλο στην πολιτική του και θα επηρεάσει την προτεσταντική Αμερική;
Πράγματι έχει τη σημασία του. Η εκλογή του καθολικού Κένεντι το ’60 ήταν πιο σημαντική αλλαγή στην Αμερική ακόμη και σε σύγκριση με την εκλογή του Ομπάμα το 2012. Θα μπορούσε να σχολιάσει κανείς με ειρωνική διάθεση ότι στην προτεσταντική Αμερική το κοινωνικό πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που δέχθηκαν έναν καθολικό χωρίς να γίνει η παραμικρή συζήτηση.
Αξίζει να σημειώσω ότι το 2004 ο Σάμιουελ Χάντιγκτον έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο “Who are we” και σε αυτό το βιβλίο επισημαίνει ότι η Αμερική έχει χάσει τον αγγλοσαξονικό της χαρακτήρα. Στην ουσία αυτό που λέει ο Χάντιγκτον χαρακτηριστικά είναι ότι εκείνοι που “έχτισαν” την Αμερική έφτιαξαν και το ιδεώδες της και εκείνοι που έρχονται πρέπει να το ασπαστούν όχι να το αλλάξουν. Σε μια αγγλοσαξονική Αμερική εγώ δεν θα ονομαζόμουν Πέτρος Βαμβακάς αλλά θα το άλλαζα σε Peter Cotton (cotton στα αγγλικά σημαίνει βαμβάκι). Αυτή η αφομοίωση σε ένα αγγλοσαξονικό πρότυπο δεν γίνεται πλέον και αυτό έβλεπε ο Χάντιγκτον το 2004 ως μια εσωτερική σύγκρουση της Αμερικής. Αυτό βέβαια διαδραματίζεται τα τελευταία 16 χρόνια.
Μάλιστα σε πολλά σημεία ο Τραμπ ενσωματώνει αυτό το αγγλοσαξονικό ιδεώδες και μην ξεχνάτε ότι τέσσερα χρόνια πριν εκλεγεί στο προεδρικό αξίωμα είχε συγκρουστεί με τον Πάπα, τον είχε αμφισβητήσει.
Βάσει αυτού πρέπει να αναλυθεί και η στάση του Τραμπ αλλά και όλη η συζήτηση που γίνεται για την πολιτική των ταυτοτήτων καθώς αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με θέματα φύλου ή εθνικότητας είναι πρωτίστως αυτό που έχει να κάνει με την αμερικανική ταυτότητα το “εγώ είμαι Αμερικανός” ως η πρώτη ταυτότητα. Εκεί εντοπίζεται και η μεγάλη αντιπαράθεση του Τραμπ με τους άλλους. Ο Τραμπ έβαλε στην πολιτική των ταυτοτήτων και την αμερικάνικη ταυτότητα. Μια θρησκεία, μια γλώσσα, ένας Θεός, δεν υπάρχει γι αυτόν Αλλάχ υπάρχει μόνο ο θεός των χριστιανών.
Σήμερα ο Μπάιντεν βρίσκεται στον αντίποδα, όμως δεν είναι ξεκάθαρο κατά πόσο είναι εφικτό να φέρει τις λύσεις εκείνες που χρειάζεται η Αμερική σήμερα.
Μα και οι καθολικοί έχουν μια συγκεκριμένη σταθερά για το θέμα των ταυτοτήτων.
Ναι, αλλά οι καθολικοί μέσα σε αυτό το προτεσταντικό πρότυπο φαινόντουσαν αδύναμοι. Δηλαδή εάν μπούμε στην πολιτική του 19ου και 20ου αιώνα στο θέμα που αφορούσε την ψήφο των γυναικών τα γυναικεία κινήματα ήταν ενάντια και στους Ιταλούς και στους Ιρλανδούς. Οι καθολικοί έπιναν περισσότερο από τους προτεστάντες και η ποτοαπαγόρευση έχει σχέση με την αγγλοσαξονική προτεσταντική κουλτούρα. Ο προτεστάντης βλέπει τη σχέση του με το Θεό μέσα από την δουλειά του, σας θυμίζω τη φράση “η δουλειά απελευθερώνει” που μας πάει σε άλλες εποχές.
Αντίθετα οι καθολικοί όπως και οι ορθόδοξοι έχουν άλλη κουλτούρα, “Ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι “ ενώ για τους προτεστάντες ο πλούτος είναι μια ένδειξη της αγάπης του Θεού.
Οι παραγκωνισμένοι λοιπόν, αυτοί που πετάχτηκαν εκτός συστήματος, σε αυτή την προτεσταντική κουλτούρα σημαίνει πως ο Θεός έχει αποσύρει το βλέμμα του από επάνω τους και ότι η αποτυχία τους είναι δικό τους λάθος. Άρα τώρα με τον Μπάιντεν αυτή η προσέγγιση αλλάζει;
Ο Μπάιντεν έκανε λόγο για ανοικοδόμηση της μεσαίας τάξης, στην ουσία μίλησε για ένα κράτος δικαίου για τα εργασιακά δικαιώματα. Μάλιστα ο άνθρωπος που επέλεξε για το υπουργείο Εργασίας είναι ο πρώην δήμαρχος της Βοστόνης ο οποίος έχει ισχυρές καταβολές με τα συνδικάτα της Αμερικής.
Ο κ.Μπάιντεν έχει παρουσιάσει μια επιδοματική πολιτική ύψους δυο τρισ, δολαρίων και θέλει να κάνει πραγματικότητα ένα κοινωνικό κράτος. Όμως το πρόβλημα της Αμερικής είναι η μεγάλη οικονομική ανισότητα που διευρύνεται συνεχώς καθώς είναι πολλοί εκείνοι που δεν μπορούν να συμβαδίσουν στους ρυθμούς με τους οποίους τρέχει η οικονομία. Δεν είναι μόνο θέμα θέσεων εργασίας, δεν υπάρχουν αρκετές θέσεις εργασίας για την οικονομία που φτιάχνουμε.
Η ελπίδα είναι να καταφέρει ο Μπάιντεν να γίνει ο νέος Ρούσβελτ και να φέρει ένα νέο New Deal δεδομένου ότι οι περισσότερες υποδομές στις ΗΠΑ έχουν φτιαχτεί τη δεκαετία του ′ 30. Η επιδοματική πολιτική για πόσο καιρό θα μπορέσει να βοηθήσει;
Είναι εύκολο να μιλάμε για ένα νέο New Deal αλλά δύσκολο να γίνει. Μην ξεχνάτε ότι ο Ρούσβελτ είχε τέσσερις τετραετίες. Επίσης δεν υπάρχει η υπομονή, η διάρκεια, η αντοχή και οι ανισότητες μεγαλώνουν καθημερινά και πολύ γρήγορα γιατί η οικονομία και η τεχνολογική επανάσταση στην οποία βρισκόμαστε μας κάνει όλους γεροντότερους πολύ πιο γρήγορα απ΄ότι στο παρελθόν. Δείτε τι συνέβη τον τελευταίο χρόνο με την πανδημία. Εχουν εξελιχθεί καινούργιοι τομείς που έχουν αφήσει περισσότερο κόσμο πίσω και όταν θα τελειώσει η πανδημία θα δούμε πραγματικά την ανισότητα. Η τηλεργασία για παράδειγμα φέρνει μεγάλες αλλαγές, θα έχουμε παραγωγικότερους ανθρώπους και το κόστος για μια εταιρεία θα είναι μικρότερο. Άρα βρισκόμαστε σ΄ένα μεταβατικό στάδιο που θα κάνει τις υπάρχουσες ανισότητες ακόμη χειρότερες.
Όσον αφορά τις υποδομές στην Αμερική πράγματι οι περισσότερες είναι από τη δεκαετία του ’30 και ένα από τα λάθη του Τραμπ είναι πως όταν εκλέχθηκε δεν αφοσιώθηκε σε αυτό, να φτιάξει νέες υποδομές και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Αντίθετα επικεντρώθηκε στην βεντέτα με τον Ομπάμα και αφοσιώθηκε στο να ανατρέψει το σύστημα υγείας.
Αρα ποιο είναι το μεγάλο στοίχημα για τον Μπάιντεν;
Αυτή τη στιγμή για τον Μπάιντεν το μεγάλο στοίχημα είναι πως θα καταφέρει τις πρώτες 100 ημέρες να αντιμετωπίσει την πανδημία, αν του ξεφύγει τότε θα έχει τρομερό πρόβλημα δεδομένου ότι θα έχει μόνο μια θητεία λόγω της ηλικίας του. Αρα η νέα προεκλογική εκστρατεία θα αρχίσει έπειτα από ένα, ενάμιση χρόνο και θα είναι πολύ πιο δραματική.
Βάσει των μέχρι τώρα τοποθετήσεών σας η φτώχεια φέρνει γκρίνια και ο εσωτερικός διχασμός που χαρακτηρίζει την Αμερική δεν πρόκειται να εξομαλυνθεί σύντομα.
Κοιτάξτε για εμένα ο Τραμπ ήταν το αποτέλεσμα και όχι η αιτία και όσο εθελοτυφλούμε και λέμε ότι έφυγε ο Τραμπ και θα διορθωθούν όλα, τότε χάνουμε τον ορίζοντα.
Βιώνουμε μια μεγάλη ειρωνεία. Την δεκαετία του ΄90 όταν η Αμερική έλεγε πως θα εξαπλώσουμε τη δημοκρατία ανά την υφήλιο δεν σκέφτηκε ποτέ ότι σε 25 χρόνια η Ουάσιγκτον θα είναι σαν τη Βαγδάτη. Έχουμε μια Ουάσιγκτον η οποία μοιάζει να είναι υπό κατοχή με 25.000 Αμερικανούς στρατιώτες για να γίνει η ορκωμοσία του προέδρου. Χιλιάδες στρατιώτες για να τον προστατέψουν όχι από κάποιον ξένο εχθρό, αλλά από έναν εσωτερικό εχθρό. Αυτό από μόνο του δημιουργεί τεράστια ερωτηματικά και δείχνει το βάθος της κρίσης. Δεν ξέρουμε το βάθος του Τραμπισμού και το βάθος των παραγόντων που έδωσαν ώθηση στον τραμπισμό.
Στην ουσία μου μιλάτε για μια εσωτερική κρίση η οποία έχει αντίκτυπο και στο εξωτερικό, κάνετε λόγο για το χαμένο κύρος της Αμερικής σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο;
Για εμένα τόσο ο Ομπάμα όσο και ο Τραμπ είναι οι ίδιες προεδρίες. Και οι δύο είναι εκτός του κανονικού αγγλοσαξονικού μοντέλου της Αμερικής. Δηλαδή η Αμερική μετά το 2004 προσκρούει σε ένα τοίχο γιατί βλέπει αυτό το ηγεμονικό όνειρο που είχε η τελευταία τετραετία του Κλίντον και η πρώτη τετραετία του Μπους να μην υλοποιείται. Όταν ο βλέπουμε τον Ιούλιο του 2004 τον Μπους στο αεροπλανοφόρο να λέει mission accomplished θα ήθελε να είχε τελειώσει αλλά η Αμερική είχε μπει σε οικονομική κρίση από τότε και δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει. Δηλαδή μέχρι το 2006 έχουμε μια Αμερική που έχει κουραστεί εσωτερικά, έχει δύο πολέμους, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, και αυτό φέρνει τον Ομπάμα στην εξουσία το 2008. Ο Ομπάμα έρχεται σαν αντίδοτο για να επαναφέρει το κύρος της Αμερικής το οποίο είχε χαθεί στο Αμπού Γκράιμπ, στο Γκουαντανάμο... και τέλος ο Τραμπ έρχεται και είναι το αντίβαρο του Ομπάμα.
Σήμερα έχουμε την επιστροφή στην Αμερική του 2004. Δεν είναι τυχαίο ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος στην ομιλία του μετά την ορκωμοσία αναφέρθηκε και στον Τζίμι Κάρτερ ο οποίος Κάρτερ θεωρείτο ως ο ηττημένος, ο χαμένος. Μετά τον Ρήγκαν κανένας πρόεδρος δεν έκανε αναφορά στον Κάρτερ. Βλέπουμε λοιπόν μια Αμερική η οποία ψάχνεται να βρει ένα ηθικό υπόστρωμα για να μπορέσει να ξαναγίνει εκείνη η ηγετική μορφή στον κόσμο αυτό το παράδειγμα της ισχύος που ανέφερε και ο Μπάιντεν στην τελετή της ορκωμοσίας του.
Κατά πόσο είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
Δεν ξέρω κατά πόσο είναι εφικτό αυτό σήμερα γιατί έχουμε ένα κόσμο που κινείται με πολλούς πόλους έλξης. Πλέον, ακόμη και στη δική μας περιοχή έχουμε την Κίνα, για πρώτη φορά βλέπουμε την Κίνα στην ανατολική Μεσόγειο η οποία είναι ένα επίκεντρο τριών ηπείρων. Εχουμε επίσης μια ανερχόμενη Τουρκία, έχουμε τα Εμιράτα που είναι παράγοντες πλέον στην δική μας περιοχή. Αρα έχουμε πολλές εστίες ταυτόχρονα και θα είναι πάρα πολύ δύσκολο με μια Αμερική που έχει κουραστεί από την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα να επανέλθει έτσι όπως οραματίζεται.
Για ποιο λόγο;
Γιατί ένας τέτοιος οραματισμός σημαίνει ότι και ο λαός θέλει να πληρώσει και με αίμα και με χρήμα αυτές τις ηγεμονικές τάσεις. Δεν νομίζω λοιπόν ότι εσωτερικά υπάρχουν αυτές οι δυνάμεις που θα επιτρέψουν στις ΗΠΑ να παίξουν το ρόλο της Pax Americana.
Όσον αφορά στις ευρωατλαντικές σχέσεις;
Για την ΕΕ δεν μπορούμε να πούμε τίποτα, όλα είναι παρακινδυνευμένα. Η Μεγάλη Βρετανία είναι εκτός. Η Μέρκελ βρίσκεται στο τέλος της θητείας της, Στη Γαλλία, όπως άλλωστε και στη Γερμανία άμα κοιτάξει κανείς προσεκτικά θα δει τεράστιες αδυναμίες. Η Ευρώπη έχει τα δικά της θέματα και προβλήματα και θα είναι πολύ δύσκολο να συνυπάρξει με μια Αμερική η οποία θα θέλει να επιβάλλει την ηγεμονικής της κατάσταση. Η Αμερική θα πρέπει να προσεγγίσει την Ε.Ε. σαν ένας εταίρος που να μπορέσει να τον εμπιστευτεί και η Ευρώπη, όμως πως θα γίνει αυτό όταν σε λίγο διάστημα θα έχουμε πάλι εκλογές στις ΗΠΑ.
Να μιλήσουμε για την Τουρκία; Οι προσδοκίες των Ελλήνων από τη νέα κυβέρνηση Μπάιντεν είναι υψηλές ιδίως τώρα που η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζεται να προχωρήσει σε διερευνητικές συνομιλίες με τη γείτονα.
Θυμάμαι το 1976 ήμουν μαθητής Γυμνασίου στον Πειραιά και μου έχει μείνει αξέχαστη η επικεφαλίδα στην εφημερίδα Τα Νέα “Η Ελλάδα καρτερεί τον Κάρτερ”. Είναι αστείο να περιμένουμε από τη χώρα που έχει στήσει τη σκακιέρα να πάρει το μέρος μας ενώ είμαστε ένα πιόνι πάνω σε αυτή τη σκακιέρα. Αυτές οι προσδοκίες δείχνουν ότι δεν έχουμε σωστή αντίληψη για την ισχύ και τις βλέψεις της Αμερικής. Από την άλλη η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σημείο αλλά φαίνεται ότι δεν καταλαβαίνουμε τη σημασία που έχουμε. Από την άλλη η στρατηγική θέση και το μέγεθος της Τουρκίας της επιτρέπει να κινείται προς διάφορες κατευθύνσεις. Η Δύση την χρειάζεται και όταν λέμε Δύση, εννοούμε την Ευρώπη ή την Αμερική, ανάλογα που είναι το κέντρο βάρους.
Αρα πρέπει να δούμε την Τουρκία όχι σε μια διμερή σχέση αλλά σε σχέση με την ευρύτερη περιοχή. Έτσι ποτέ δεν πρέπει να μπούμε σε μια συζήτηση ελπίζοντας ότι η μεγάλη δύναμη θα πάρει το μέρος μας. Διότι πολύ απλά η μεγάλη δύναμη θα προασπίσει τα δικά της συμφέροντα και σε καμία περίπτωση, εάν υπάρξει μια διαμάχη μεταξύ των δύο, δεν πρόκειται να πάρουν το μέρος της Ελλάδος διότι η Τουρκία έχει τεράστια αβαντάζ έναντι της χώρας μας. Αρα εμείς πρέπει να είμαστε έξυπνοι στρατηγικά και να έχουμε κάποια ευελιξία γιατί εάν περιμένουμε ότι κάποιος θα υποστηρίξει το δικό μας δίκαιο, το διαρκές παράπονό μας, τότε βασιζόμαστε σε λανθασμένες επιλογές.
Και πάλι να σας ρωτήσω με αφορμή τις διερευνητικές που ξεκινούν ποια κατά τη γνώμη σας θα ήταν η σωστή στρατηγική γιατί διαισθάνομαι μια ηττοπάθεια, ότι δηλαδή δεν έχουμε κανένα περιθώριο απέναντι στην Τουρκία...
Εγώ θέτω το εξής ερώτημα. Ποια είναι η στρατηγική της Ελλάδας; Θα σας απαντήσω. Απλά δεν ξέρουμε ποια είναι, δεν υπάρχει. Εάν πάω σε μια διαπραγμάτευση θα πρέπει να ξέρω τι θέλω. Εμείς πολλές φορές ξέρουμε τι δεν θέλουμε. Δηλώνει ο κ. Δένδιας ότι θα επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια ανατολικά της Κρήτης και ότι μεγαλώνει η Ελλάδα και στη συνέχεια ο Πρωθυπουργός λέει ότι εξασφαλίζουμε το δικαίωμα να το κάνουμε όποτε θέλουμε. Αυτό το “όποτε θέλουμε” είναι η γραμμή μας από το 1995 ή κάνεις λοιπόν την κίνηση μονομερώς και μετά πας στην Κωνσταντινούπολη ή δεν την κάνεις. Όμως όταν θα καθίσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς να ξέρεις τι θέλεις, αλλά μόνο τι δεν θέλεις τότε με το που θα σου βγάλει ο άλλος την ατζέντα δεσμεύτηκες. Έχεις χάσει με το που θα πεις δεν δέχομαι αυτό που μου προτείνεις και αποχωρήσεις. Αρα πρέπει να ξέρεις ακριβώς τι θέλεις από μια διαπραγμάτευση, ποια είναι ακριβώς τα όριά σου και ποιος είναι ο ορίζοντάς σου σε επίπεδο τακτικής και στρατηγικής.