Η - σχεδόν τρομακτική - διαπίστωση, ότι οι μαθητές στην Ελλάδα είναι σα να έχασαν μία ολόκληρη χρονιά(!), σε βασικότατα μαθήματα όπως τα Μαθηματικά και η Κατανόηση Κειμένου, ηχεί σαν ισχυρό καμπανάκι προς το υπουργείο Παιδείας και το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας.
Και μία δεύτερη: 6 στους 10 μετανάστες μαθητές θεωρούνται με βάση τα κριτήρια της PISA «κοινωνικο-πολιτισμικό-οικονομικά ευάλωτοι».
Τα αποτελέσματα αυτά προέκυψαν στο πλαίσιο του Προγράμματος Αξιολόγησης Μαθητών PISA 2022 - δηλαδή από τη μεγαλύτερη διεθνή εκπαιδευτική έρευνα, σε άρθρο που δημοσιεύει ο οργανισμός έρευνας και ανάλυσης και υπογράφει η Χρύσα Σοφιανοπούλου, με τη διπλή ιδιότητα της αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και της Εθνικής Συντονίστριας PISA.
Ακολουθούν 4 σημεία που ξεχωρίζει η HuffPost από αυτό το σημαντικό κείμενο, καθώς και ένα αποκαλυπτικό γράφημα...
1. Χιλιάδες Ελληνες μαθητές «μετρήθηκαν»
Η έρευνα PISA 2022 είχε κύριο γνωστικό αντικείμενο τα Μαθηματικά, ενώ η Κατανόηση Κειμένου και οι Φυσικές Επιστήμες αξιολογήθηκαν ως δευτερεύοντα αντικείμενα και η Δημιουργική Σκέψη ως καινοτόμο αντικείμενο αξιολόγησης. Το 2022 περίπου 690.000 μαθητές συμμετείχαν στην αξιολόγηση, αντιπροσωπεύοντας περίπου 29 εκατομμύρια 15χρονους από σχολεία των 81 συμμετεχουσών χωρών. Στην Ελλάδα, 6.403 μαθητές σε 230 σχολεία πήραν μέρος στην αξιολόγηση στα Μαθηματικά, στην Κατανόηση Κειμένου, στις Φυσικές Επιστήμες και στη Δημιουργική Σκέψη, αντιπροσωπεύοντας περίπου 98.100 15χρονους μαθητές (περίπου 91% του συνολικού πληθυσμού των 15χρονων).
2. Η πανδημία: Μία χρονιά πίσω(!) στα Μαθηματικά οι μαθητές στην Ελλάδα
Η πανδημία Covid-19 εξανάγκασε, κατά περιόδους, πολλά σχολεία σε όλο τον κόσμο να κλείσουν. Χιλιάδες σχολεία λειτουργούσαν εξ αποστάσεως. Οι μαθητές έπρεπε να προσαρμοστούν γρήγορα σε νέες τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης, ενώ σημειώθηκαν ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, προβλήματα ψυχικής υγείας και μεγάλος αριθμός απουσιών. Η επίδοση στα Μαθηματικά και την Κατανόηση Κειμένου μειώθηκε σε σύγκριση με προηγούμενους κύκλους του PISA. Σε πολλές περιπτώσεις, η μείωση υπερέβη τους 20 βαθμούς –μέγεθος το οποίο αντιστοιχεί περίπου στη διαφορά μιας σχολικής χρονιάς. Για παράδειγμα, στα Μαθηματικά, στη Δανία, στη Γαλλία, στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία και στη Σουηδία, ο μέσος 15χρονος το 2022 σημείωσε την επίδοση που αναμενόταν από έναν 14χρονο. Σύμφωνα με τα συνολικά αποτελέσματα φαίνεται ότι η πανδημία και οι συνθήκες λειτουργίας των σχολείων είχαν μεγάλη επίδραση στις επιδόσεις. Το ίδιο έχει καταγραφεί διεθνώς και στις κατά τόπους αντίστοιχες εθνικές αξιολογήσεις.
Η ανάλυση των επιπτώσεων του κλεισίματος των σχολείων στους μαθητές είναι σύνθετη. Πολλοί παράγοντες επηρέασαν τη μάθηση κατά την περίοδο αυτή, όπως η ποιότητα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας και ο βαθμός υποστήριξης των μαθητών που αντιμετώπιζαν δυσκολίες. Σύμφωνα με τα δεδομένα, οι περισσότεροι μαθητές στις χώρες του ΟΟΣΑ ανέφεραν ότι σπάνια αντιμετώπισαν τεχνικά προβλήματα κατά την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Ωστόσο, σχεδόν ένας στους δύο μαθητές ανέφερε ότι αντιμετώπισε προβλήματα κινητοποίησης για να κάνει τη σχολική εργασία του τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Ένας στους τρεις μαθητές δυσκολεύτηκε να κατανοήσει τις σχολικές εργασίες κατά την ίδια περίοδο. Και η ίδια αναλογία μαθητών ανέφερε ότι δεν λάμβανε τακτικά επιπλέον υποστήριξη από τους εκπαιδευτικούς τους.
Ο μέσος όρος των επιδόσεων του 2022 ήταν χαμηλότερος σε σύγκριση με του 2018 στα Μαθηματικά, την Κατανόηση Κειμένου και τις Φυσικές Επιστήμες. Μάλιστα, το 2022, οι επιδόσεις ήταν χαμηλότερες κατά μέσο όρο και στα τρία γνωστικά αντικείμενα σε σχέση με οποιαδήποτε προηγούμενη αξιολόγηση: η απότομη πτώση του μέσου όρου των επιδόσεων μεταξύ 2018 και 2022 επιβεβαίωσε και ενίσχυσε μια πτώση που είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.
Οι μαθητές στην Ελλάδα σημείωσαν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στα Μαθηματικά, την Κατανόηση Κειμένου και τις Φυσικές Επιστήμες. Μικρότερο ποσοστό μαθητών στην Ελλάδα απ′ ό,τι στις χώρες του ΟΟΣΑ είχαν υψηλές επιδόσεις (επίπεδο 5 ή 6) σε ένα τουλάχιστον γνωστικό αντικείμενο. Ταυτόχρονα, ένα μικρότερο ποσοστό μαθητών απ′ ό,τι στις χώρες του ΟΟΣΑ πέτυχε ένα ελάχιστο επίπεδο επάρκειας (επίπεδο 2 ή υψηλότερο) και στα τρία γνωστικά αντικείμενα.
3. «Ευνοημένοι» και «Ευάλωτοι» μαθητές στην Ελλάδα
Ο δείκτης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής κατάστασης του PISA μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να ταξινομηθούν οι μαθητές από τους πλέον ευάλωτους στους πλέον ευνοημένους εντός κάθε χώρας και οικονομίας, ώστε να δημιουργηθούν τέσσερις ομάδες μαθητών ίσου μεγέθους (καθεμία από τις οποίες περιλαμβάνει το 25% του πληθυσμού των 15χρονων μαθητών σε κάθε χώρα/οικονομία). Στην Ελλάδα, οι κοινωνικο-πολιτισμικο-οικονομικά ευνοημένοι μαθητές (το ανώτερο 25%) υπερείχαν έναντι των ευάλωτων μαθητών (το κατώτερο 25%) κατά 76 μονάδες βαθμολογίας στα Μαθηματικά. Αυτό είναι μικρότερο από τη μέση διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων (93 μονάδες βαθμολογίας) σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ.
Περίπου το 12% των ευάλωτων μαθητών στην Ελλάδα ήταν σε θέση να σημειώσουν βαθμολογία στα Μαθηματικά στο ανώτερο τέταρτο των επιδόσεων. Αυτοί οι μαθητές μπορούν να θεωρηθούν ακαδημαϊκά ανθεκτικοί επειδή, παρά την κοινωνικο-πολιτισμικό-οικονομική τους κατάσταση, έχουν επιτύχει υψηλές επιδόσεις σε σχέση με τους μαθητές της χώρας. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, κατά μέσο όρο, το 10% των ευάλωτων μαθητών κατατάχθηκε στο ανώτερο τέταρτο των επιδόσεων στα Μαθηματικά στη χώρα τους.
4. Αυξάνονται οι μετανάστες μαθητές στην χώρα μας
Το μερίδιο των μεταναστών μαθητών στην Ελλάδα έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία, από 11% το 2012 σε 13% το 2022. Το 2022, το 3% των 15χρονων μαθητών ήταν μετανάστες πρώτης γενιάς, δηλαδή γεννήθηκαν σε άλλη χώρα και οι οικογένειές τους μετακόμισαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Μεταξύ αυτών των μαθητών πρώτης γενιάς μεταναστών, το 60% έφτασαν στην Ελλάδα στην ηλικία των 5 ετών ή μικρότερη· 17% έφτασαν μετά την ηλικία των 12 ετών και αφού είχαν ολοκληρώσει τις τάξεις του δημοτικού σε άλλο εκπαιδευτικό σύστημα.
Οι μετανάστες μαθητές στην Ελλάδα τείνουν να έχουν πιο χαμηλό κοινωνικο-πολιτισμικο-οικονομικό προφίλ από ό,τι οι μη μετανάστες μαθητές· ενώ το 25% του συνόλου των μαθητών θεωρούνται κοινωνικο-πολιτισμικό-οικονομικά ευάλωτοι, το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο είναι 60%. Περίπου το 45% των μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο (και το 2% όλων των υπόλοιπων μαθητών) ανέφεραν ότι η γλώσσα που μιλούν στο σπίτι τους τις περισσότερες φορές είναι διαφορετική από τη γλώσσα με την οποία αξιολογήθηκαν στην έρευνα PISA.