Είναι κατεξοχήν προβληματική η επετειακή ενασχόλησης με ένα θέμα. Ειδικά όταν αυτό είναι η Εργατική Πρωτομαγιά, εγκλωβισμένη ανάμεσα σε μια παράλληλη και σκοπίμως αναδεικνυόμενη “γιορτή των λουλουδιών”, και σε άνευρους, επαναλαμβανόμενους, καμιά φορά γραφικούς εορτασμούς, απαξιωμένων, δυστυχώς, συνδικάτων.
Ας το δούμε σαν ευκαιρία, να αναστοχαστούμε για την κατάσταση των εργαζομένων, του εργατικού κινήματος, και των συλλογικών μορφών οργάνωσης τους.
Είναι νομίζω φανερό πως μετά από μια μεγάλη περίοδο, βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών, του ωραρίου και των μισθών σαν αποτέλεσμα σκληρών και πολλές φορές αιματηρών αγώνων, βρισκόμαστε πλέον σε φάση ανάσχεσης.
Παρά τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και την ιλιγγιώδη αύξηση του ΑΕΠ, οι μισθοί σε πραγματικές τιμές, παραμένουν στη καλύτερη περίπτωση καθηλωμένοι, συνήθως όμως μειώνονται εκτοξεύοντας τους δείκτες εισοδηματικής ανισότητας. Παράλληλα, το οκτάωρο είτε καταστρατηγείται απο τους εργοδότες, είτε καταργείται όπως συνέβη στην Αυστρία και την Ουγγαρία. Ας σε αυτά, προσθέσουμε την συνεχή επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών, την αμφισβήτηση του ασφαλιστικού συνταξιοδοτικού συστήματος, τότε μπορούμε να καλωσορίσουμε τον 19ο αιώνα και τις συνθήκες γέννησης της πρωτομαγιάτικης εξέγερσης του Σικάγο.
Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, της τεχνητής νοημοσύνης, απειλεί να αλλάξει εκ βάθρων την εργασία και τις συλλογικές μορφές οργάνωσης. Οι πλατφόρμες διαμοιρασμού(Uber, Deliveroo κλπ) είναι ενα παράδειγμα δυστοπικού μέλλοντος της εργασίας.
Ειδικότερα στην Ευρώπη, η πολυετής λιτότητα, ως μηχανισμός αναδιανομής εισοδημάτων διέυρυνε της ανισότητες, περιθωριοποιώντας μεγάλες ομάδες πληθυσμού, στρέφοντας αρκετούς απο αυτούς στο μισαλλόδοξο κήρυγμα της ακροδεξιάς, στο να πάρουν μέρος σε ένα πόλεμο μεταξύ των φτωχών. Οι άνεργοι πολίτες των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, ενάντια των εξαθλιωμένων προσφύγων και μεταναστών, ενώ οι κήρυκες του μίσους, νομοθετούν την εργασιακή σκλαβιά.
Την ίδια ώρα, πολλά από τα Ευρωπαϊκά συνδικάτα, παρακολουθούν αμήχανα, αδυνατώντας να κατανοήσουν τις αλλαγές του παραγωγικού μοντέλου/ Ως θύματα, τις περισσότερες φορές των σοσιαλδημοκρατικών μεταλλάξεων, αναπαράγουν τη συστημική ρητορική περιγράφοντας ως “λαϊκισμό” οτιδήποτε μπορεί να αμφισβητήσει τον “μονόδρομο” των πολιτικών λιτότητας και διάλυσης του μεταπολεμικού κοινωνικού κράτους.
Για τη κατάσταση των συνδικάτων στην Ελλάδα, καλύτερα μα μην μιλήσουμε. Οι εικόνες του περιφερόμενου συνεδρίου της ΓΣΕΕ, η επαναλαμβανόμενη διάλυσή του, οι καταγγελίες για νόθους και εργοδοτικούς αντιπροσώπους και τέλος ο ορισμός διοίκηση από το Πρωτοδικείο, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για αισιοδοξία.
Ας ξαναγυρίσουμε λοιπόν στα βασικά. Είναι απαραίτητη η αλληλεγγύη και η συλλογική οργάνωση της ανθρώπων της μισθωτής εργασίας και αυτό είναι αφετηριακή πρόταση, οποιασδήποτε συζήτησης για το παρόν και το μέλλον των συνδικάτων. Η συμμετοχή των εργαζομένων είναι βασική προϋπόθεση για την αλλαγή τους. Οι ευκαιρίες που δίνει η τεχνολογία στην εργοδοσία να απορυθμίσει την εργασία, τις δίνει παράλληλα και στους εργαζόμενους έτσι ώστε να οργανώσουν τη πάλη τους. Απαιτείται όμως, πλέον, μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα, αντιστοίχηση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ένταξη των νέων μορφών εργασίας και ενδεχόμενα αλλαγή του στόχου. Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών μπορεί να γίνει όπλο των δυνάμεων της μισθωτής εργασίας, να διεκδικήσουν αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου και περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
Η ανθρώπινη ιστορία δεν διέπεται από κάποιου είδους πεπρωμένο, μια πολιτική θεολογία που οδηγεί σε προκαθορισμένες εξελίξεις. Έχει τομές και ασυνέχειες που καθορίζονται, κυρίως από την ανθρώπινη-κοινωνική δράση. Οι εστίες αντίστασης που ξεπηδούν απροσδόκητα στα εργασιακά “κάτεργα” οι άνθρωποι που ξανασυναντούν τις αξίες της οργανωμένης συλλογική προσπάθειας, είναι οι “φωλιές νερού” που οφείλουμε να φυλάξουμε στη ξηρασία.
Ο Γιώργος Πετρόπουλος είναι αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ και υποψήφιος ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ