Ο φυλακισμένος εδώ και 26 χρόνια ιδρυτής του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν γνωστό σε μας ως PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, απηύθυνε την Πέμπτη έκκληση στην κουρδική οργάνωση να αφοπλιστεί και να διαλυθεί.
Η έκκλησή του, εφόσον εισακουστεί από τους μαχητές του PKK, ανοίγει την πόρτα για τον τερματισμό μιας σύγκρουσης που μαστίζει τη νοτιοανατολική Τουρκία εδώ και τέσσερις δεκαετίες και θα έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή, ιδίως στη γειτονική Συρία και το Ιράκ.
Ακολουθούν λεπτομέρειες σχετικά με το PKK
Τί είναι το ΡΚΚ;
Το PKK είναι μια μαχητική ομάδα που ιδρύθηκε από τον Οτσαλάν στη νοτιοανατολική Τουρκία το 1978 με ιδεολογία βασισμένη σε μαρξιστικές-λενινιστικές αρχές.
Τί επιδιώκει η οργάνωση;
Η ιδεολογία του ΡΚΚ ήταν αρχικά μια συγχώνευση επαναστατικού σοσιαλισμού και κουρδικού εθνικισμού, επιδιώκοντας την ίδρυση ενός ανεξάρτητου, σοσιαλιστικού κράτους στην περιοχή (Τουρκία και Ιράκ), το οποίο επρόκειτο να γίνει γνωστό ως Κουρδιστάν. Η αρχική εξήγηση που δόθηκε από το PKK γι′ αυτό ήταν η καταπίεση των Κούρδων στην Τουρκία. Μέχρι τότε, η χρήση της κουρδικής γλώσσας, της αμφίεσης, της λαογραφίας και των ονομάτων απαγορεύτηκε στις περιοχές που κατοικούσαν Κούρδοι Οι λέξεις ”Κούρδοι”, ”Κουρδιστάν” ή ”Κουρδικά” απαγορεύτηκαν επίσημα από την τουρκική κυβέρνηση. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, η κουρδική γλώσσα απαγορεύτηκε επισήμως στη δημόσια και ιδιωτική ζωή. Πολλοί που μιλούσαν, δημοσίευαν ή τραγουδούσαν στα κουρδικά συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν Το PKK σχηματίστηκε στη συνέχεια, ως μέρος μιας αυξανόμενης δυσαρέσκειας για την καταπίεση των Κούρδων της Τουρκίας, σε μια προσπάθεια να καθιερωθούν γλωσσικά, πολιτιστικά και πολιτικά δικαιώματα για την εθνική κουρδική μειονότητα της Τουρκίας.
Το PKK ξεκίνησε την εξέγερσή του κατά της Τουρκίας το 1984 με στόχο τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Αργότερα μετρίασε τους στόχους του, επιδιώκοντας μεγαλύτερα κουρδικά δικαιώματα και περιορισμένη αυτονομία στη νοτιοανατολική Τουρκία.
Περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη σύγκρουση, οι περισσότεροι από αυτούς μαχητές. Το μεγαλύτερο μέρος των μαχών επικεντρώθηκε σε αγροτικές περιοχές της κυρίως κουρδικής νοτιοανατολικής Τουρκίας, αλλά η ομάδα πραγματοποίησε επίσης επιθέσεις σε αστικές περιοχές, όπως η Άγκυρα και η Κωνσταντινούπολη.
Το PKK περιλαμβάνεται στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων από την Άγκυρα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και ορισμένες άλλες χώρες.
Ποια είναι η ιστορία της οργάνωσης;
Το PKK δρούσε στη Συρία μέχρι το 1998, όταν ο Οτσαλάν αναγκάστηκε να διαφύγει εν μέσω αυξανόμενων τουρκικών πιέσεων. Συνελήφθη από τις τουρκικές ειδικές δυνάμεις αρκετούς μήνες αργότερα στην Κένυα και καταδικάστηκε σε θάνατο από τουρκικό δικαστήριο το 1999. Η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη τον Οκτώβριο του 2002, αφού η Τουρκία κατήργησε τη θανατική ποινή και εξακολουθεί να είναι φυλακισμένος σε ένα νησί κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Οι μάχες μειώθηκαν μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν, η οποία οδήγησε στην αποχώρηση των ανταρτών από την Τουρκία.
Μετά την αναζωπύρωση της βίας, η Τουρκία και το PKK άρχισαν να συμμετέχουν σε ειρηνευτικές συνομιλίες από τα τέλη του 2012. Η διαδικασία αυτή κατέρρευσε τον Ιούλιο του 2015, εξαπολύοντας την πιο αιματηρή περίοδο της σύγκρουσης και οδηγώντας σε εκτεταμένες καταστροφές σε ορισμένες αστικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
Τον περασμένο Οκτώβριο, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγέτης του Κόμματος Εθνικιστική ς Δράσης(MHP) και πολιτικός σύμμαχος του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, σόκαρε την Άγκυρα όταν πρότεινε ότι ο Οτσαλάν θα μπορούσε να αφεθεί ελεύθερος εάν ανακοίνωνε τον τερματισμό της ανταρσίας της οργάνωσης. Το κυβερνών AKP του Ερντογάν υποστήριξε την πρόταση και οι ηγέτες του φιλοκουρδικού κόμματος DEM της αντιπολίτευσης, το οποίο επιδιώκει μεγαλύτερα κουρδικά δικαιώματα και αυτονομία, πραγματοποίησαν συνομιλίες με τον Οτσαλάν εντός της φυλακής του.
Που επικεντρώνεται τα τελευταία χρόνια η σύγκρουση;
Τα τελευταία χρόνια η σύγκρουση έχει μετατοπιστεί στο γειτονικό βόρειο Ιράκ, όπου το PKK έχει ορεινές βάσεις και η Τουρκία δεκάδες φυλάκια. Η Άγκυρα έχει εξαπολύσει δεκάδες επιχειρήσεις κατά των μαχητών εκεί, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών επιδρομών με πολεμικά αεροσκάφη και μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης, κάτι που η Βαγδάτη έχει πει ότι παραβιάζει την κυριαρχία της. Ωστόσο, το Ιράκ και η Τουρκία είχαν συμφωνήσει να ενισχύσουν τη συνεργασία κατά του PKK και η Βαγδάτη το χαρακτήρισε για πρώτη φορά απαγορευμένη οργάνωση.
Η Τουρκία στοχεύει επίσης την πολιτοφυλακή YPG στη Συρία, θεωρώντας την ως θυγατρική του PKK, και έχει διεξάγει διασυνοριακές επιχειρήσεις μαζί με τις συμμαχικές συριακές δυνάμεις για να την απωθήσει από τα σύνορά της. Ωστόσο, το YPG ηγείται των SDF, του βασικού συμμάχου του συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ κατά του Ισλαμικού Κράτους. Η υποστήριξη της Ουάσινγκτον προς τις SDF αποτελεί εδώ και χρόνια πηγή έντασης μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας.
Η εκδίωξη τον Δεκέμβριο του πρώην προέδρου της Συρίας Μπασάρ Αλ Άσαντ - στον οποίο η Άγκυρα αντιτάχθηκε επί μακρόν, υποστηρίζοντας τους Σύρους αντάρτες - ενίσχυσε τη θέση και την επιρροή της Τουρκίας εκεί. Ζήτησε τη διάλυση του YPG και την εκδίωξη των ηγετών του από τη Συρία και απείλησε με τουρκική στρατιωτική επιχείρηση για τη «συντριβή» της ομάδας, εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά της. Τούρκοι, Αμερικανοί, Σύριοι και Κούρδοι αξιωματούχοι έχουν επιδιώξει μια συμφωνία για το μέλλον των Κούρδων μαχητών της Συρίας.
Ακολουθεί ένας κατάλογος με τις ημερομηνίες-κλειδιά στην ιστορία του ΡΚΚ.
1974: Το PKK σχηματίστηκε ως παράνομη μαρξιστική-λενινιστική ομάδα από αριστερούς Κούρδους φοιτητές με επικεφαλής τον Οτσαλάν.
Το 1978, πραγματοποίησε το πρώτο του συνέδριο σε ένα τεϊοποτείο κοντά στο Ντιγιάρμπακιρ, καθιερώνοντας τον ως οργάνωση με στόχο τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν στη βορειοανατολική Τουρκία.
1982: Η ομάδα δημιούργησε το πρώτο της στρατόπεδο εκπαίδευσης στην κοιλάδα Μπεκάα με την υποστήριξη της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) του Γιασέρ Αραφάτ.
Αύγουστος 1984: Το PKK πραγματοποίησε τις πρώτες του επιθέσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία, σκοτώνοντας δύο στρατιώτες. Οι μάχες κλιμακώνονται τα επόμενα χρόνια και η ομάδα αρχίζει να χρησιμοποιεί βάσεις στην κουρδική περιοχή του βόρειου Ιράκ ως καταφύγιο.
Σεπτέμβριος 1998: Ο κ. Οτσαλάν εγκαταλείπει τη βάση του στη Συρία μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Αδάνων με την Τουρκία, η οποία δέσμευε τη Δαμασκό να σταματήσει την υποστήριξη προς την ομάδα. Η κύρια έδρα του PKK μεταφέρεται επίσης στα βουνά Qandil του βόρειου Ιράκ μετά την αποχώρηση του ηγέτη από τη Συρία.
Στις 2 Φεβρουαρίου 1999 ο Αμπντουλάχ Οτζαλάν βρίσκεται στην Κένυα και κρύβεται στην κατοικία του Έλληνα πρέσβη, Γεωργίου Κωστούλα, μαζί με τους συντρόφους του. Τον συνοδεύει και ο Έλληνας ταγματάρχης της Ε.Υ.Π. Σάββας Καλεντερίδης ως σωματοφύλακάς του. Την ίδια μέρα η κυβέρνηση της Άγκυρας καλεί τους πρεσβευτές της Σουηδίας, της Νορβηγίας και του Βελγίου και τους ζητά να μη δεχτούν οι χώρες τους τον Οτσαλάν, ο οποίος εκείνη τη χρονική στιγμή είναι άγνωστο πού βρίσκεται. Στις 13 Φεβρουαρίου, στην Κένυα, φτάνει ο Έλληνας δικηγόρος του Οτζαλάν, Φαήλος Κρανιδιώτης, ο οποίος συζητά με τον Κούρδο ηγέτη και τον Έλληνα πρέσβη και επιστρέφει στην Ευρώπη για να ζητήσει βοήθεια. Ο Οτσαλάν σκέφτεται να παραδοθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
15 Φεβρουαρίου 1999: Οι τουρκικές ειδικές δυνάμεις συλλαμβάνουν τον κ. Οτσαλάν από την Κένυα. Δεμένος και με δεμένα μάτια, μεταφέρθηκε αεροπορικώς στην Τουρκία.
Ιούνιος 1999: Ο Οτσαλάν δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά η ποινή μειώθηκε σε ισόβια κάθειρξη όταν η Τουρκία κατήργησε τη θανατική ποινή τον Οκτώβριο του 2002.
Μετά τη σύλληψή του, το ΡΚΚ ανακοίνωσε μονομερή κατάπαυση του πυρός, η οποία έληξε το 2004.
2003: Σε μια προσπάθεια για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία εισάγει νομοθετικές και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν τα πολιτικά και πολιτιστικά δικαιώματα των Κούρδων, επιτρέποντας τη μεγαλύτερη χρήση της κουρδικής γλώσσας. Ως πρωθυπουργός, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ακολούθησε μια πιο φιλελεύθερη πορεία όσον αφορά τους Κούρδους.
2010: Πραγματοποιήθηκαν μυστικές συνομιλίες στο Όσλο μεταξύ αξιωματικών των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και εκπροσώπων του PKK. Οι συνομιλίες διακόπτονται.
Καλοκαίρι 2012: Οι μάχες αναθερμαίνονται. Οι τουρκικές αρχές συλλαμβάνουν Κούρδους ακτιβιστές.
Τον Οκτώβριο, ο κ. Οτσαλάν και εκπρόσωποι της κυβέρνησης αρχίζουν συνομιλίες, ενώ φυλακισμένοι Κούρδοι ακτιβιστές πραγματοποιούν απεργία πείνας. Οι Κούρδοι μαχητές τερματίζουν την απεργία πείνας ανταποκρινόμενοι σε έκκληση του κ. Οτσαλάν τον επόμενο μήνα, ανοίγοντας το δρόμο για συνομιλίες.
21 Μαρτίου 2013: Ο κ. Οτσαλάν ανακοινώνει κατάπαυση του πυρός και διατάζει τους μαχητές του να αποσυρθούν από το τουρκικό έδαφος.
2015: Η άνοδος του ISIS στο γειτονικό Ιράκ και τη Συρία οδήγησε στην εμφάνιση των YPG ως δύναμη που μάχεται κατά της εξτρεμιστικής ομάδας, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο περιοχών κοντά στα τουρκικά σύνορα. Η Άγκυρα θεωρεί το YPG ως το συριακό παρακλάδι του PKK.
Τον Μάρτιο, ο κ. Οτσαλάν προέτρεψε την ηγεσία του PKK να αφοπλιστεί. Η ηγεσία στο Καντίλ δεν ακολούθησε την έκκληση.
Τον Ιούλιο, η κατάπαυση του πυρός κατέρρευσε, εξαπολύοντας την πιο αιματηρή περίοδο της σύγκρουσης και οδηγώντας σε εκτεταμένες καταστροφές σε αστικές περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
Ιούνιος 2020: Μετά από υποτιθέμενες επιθέσεις του PKK σε τουρκικές βάσεις, η Τουρκία ξεκίνησε τις επιχειρήσεις Claw-Eagle και Claw-Tiger, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών και χερσαίων εκστρατειών κατά της ομάδας στις κουρδικές περιοχές του Ιράκ. Οι επιχειρήσεις προκαλούν επικρίσεις από την ιρακινή κυβέρνηση, η οποία τις χαρακτηρίζει επίθεση κατά της κυριαρχίας της χώρας. Η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) εξέφρασε επίσης την ανησυχία της για τις απώλειες αμάχων, αλλά ούτε η Βαγδάτη ούτε το Ερμπίλ εμποδίζουν την Άγκυρα να δημιουργεί βάσεις.
Φεβρουάριος 2021: Η Τουρκία στέλνει στρατιωτική αποστολή για τη διάσωση 13 υπηκόων που αιχμαλωτίστηκαν από το PKK. Απέτυχε και όλοι οι αιχμάλωτοι βρέθηκαν νεκροί, με την Άγκυρα να επιρρίπτει την ευθύνη για τον θάνατό τους στο PKK. Η ομάδα δήλωσε ότι οι αιχμάλωτοι σκοτώθηκαν από τουρκικούς βομβαρδισμούς. Το αμερικανικό υπουργείου Εξωτερικών δεν κατηγόρησε το PKK, αυξάνοντας το χάσμα μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον.
Ιούλιος 2024: Η ιρακινή κυβέρνηση ανακοίνωσε την απαγόρευση του PKK και εξέδωσε οδηγίες ώστε η ομάδα να περιγράφεται ως «απαγορευμένο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν» σε όλη την επίσημη αλληλογραφία. Πρόκειται για την πιο σημαντική δήλωση της Βαγδάτης όσον αφορά το καθεστώς του PKK στη χώρα. Το Ιράκ δεν το έχει χαρακτηρίσει τρομοκρατική ομάδα.
Οκτώβριος 2024: Το PKK ανέλαβε την ευθύνη για επίθεση σε αμυντική εταιρεία κοντά στην Άγκυρα, από την οποία σκοτώθηκαν πέντε άτομα και τραυματίστηκαν άλλα 22.
Πηγή: Reuters, The National