Πληθυσμός Ελλάδος, συνταξιοδοτικό. Τι θα συμβεί στο μέλλον;

Τι θα σκεφτόσασταν αν διαβάζατε ότι όσοι γεννιούνται σήμερα στη Δύση έχουν περισσότερες από 50% πιθανότητες να ξεπεράσουν τα 105 έτη ζωής; Σίγουρα η πρώτη σκέψη είναι ευχάριστη, όμως αυτό έχει πολλές προεκτάσεις που θα επηρεάσουν κάθε πτυχή της κοινωνίας και της οικονομίας. Ας εξετάσουμε τα σπουδαιότερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα το ελληνικό κράτος/έθνος και τα οποία σχετίζονται με τον πληθυσμό.

1. Brain Drain

Η εγκατάλειψη του τόπου γέννησης δεν αποτελεί ούτε σύγχρονο αλλά ούτε αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. To 13 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει κάπου διαφορετικά από τη χώρα γέννησής του {R. Watson, Future Files. A Brief History of the Next 50 Years}, ενώ το πρώτο ελληνικό brain drain εντοπίζεται αμέσως μετά τον ΒΠΠ. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος της αιμορραγίας ας αναγνώσουμε τα κάτωθι:

• Οι Έλληνες γιατροί που εργάζονται στη Γερμανία κατέχουν τη μερίδα του λέοντος μεταξύ των ξένων γιατρών στη χώρα αυτή.
• Υπάρχουν 4.000 Έλληνες επιστήμονες που εργάζονται στην Αμερική, την ίδια στιγμή που στην Ελλάδα εργάζονται 5.000.
• Μεταξύ του 1998 και του 2007, 550.000 εξαιρετικά εξειδικευμένοι άνθρωποι μετανάστευσαν
• Η μετανάστευση κορυφώνεται στις ηλικίες 30-55 που δυστυχώς είναι και ο πληθυσμός με τη μέγιστη αναπαραγωγική ικανότητα

Τη στιγμή που κάποιος αποφασίζει να μεταναστεύσει και να κεφαλαιοποιήσει τις γνώσεις που έχει αποκομίσει, αφήνει ένα τεράστιο δυσαναπλήρωτο κενό. Αξίζει να σημειώσουμε πως για το ελληνικό κράτος και τον ελληνικός λαό, μόνο το άμεσο κόστος για εκπαίδευση ενός γιατρού ανέρχεται σε 95.000€. Τόσα επενδύει, άμεσα, ένα πτωχευμένο κράτος στη νεολαία του και τα οφέλη της επένδυσης αυτής τα αποκομίζουν άλλες κοινωνίες.

Οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους κάποιος επιλέγει τη μετανάστευση είναι:

• Λίγες ευκαιρίες
• Πολιτική αστάθεια
• Κρίση στα πανεπιστήμια και αρκετά ακόμη άλλα.

Εντυπωσιακό εύρημα αποτελεί το γεγονός ότι ένας από τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην έρευνα που θα βρείτε εδώ, δήλωσε επί λέξη πως, έφυγε γιατί η πόλη του δεν παρήγαγε το παραμικρό. Πόση αλήθεια και πόση απελπισία μέσα σε μια φράση.

2 Γήρανση, Υπογεννητικότητα και Συνταξιοδοτικό

Ώρα να αναφερθούμε σε ένα τόσο ταλαιπωρημένο μα τόσο σημαντικό πυλώνα της κοινωνίας και της οικονομίας μας. Ας δούμς πρώτα, σε μερικά σύντομα στοιχεία για να αντιληφθούμε την κατάσταση που βιώνουμε αλλά και αυτή που έρχεται:

• Ο πληθυσμός της Ελλάδος το 2050 αναμένεται να αγγίξει τα 9 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 34% θα είναι άνθρωποι άνω των 65 ετών.
• Τα περισσότερα μοντέλα συνταξιοδότησης , έχουν στηθεί πάνω στην εξίσωση: Ηλικία συνταξιοδότησης = Προσδοκώμενο όριο ζωής - 10 έτη,
• Ο πραγματικά οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκ. το 2015 σε 3-3,7 εκ.
• Το 20% των Ελληνίδων έχει πραγματοποιήσει έκτρωση και το 10% αυτών, σε εφηβική ηλικία.
• Κάθε χρόνο στη χώρα μας πραγματοποιούνται από 40.000 έως 150.000 εκτρώσεις, όταν την ίδια στιγμή γεννιούνται περίπου 100.000 παιδιά το χρόνο!!!
• Από το 2010 ο πληθυσμός της χώρας μας έχει μειωθεί κατά περίπου 250.000 ανθρώπους, σχεδόν όσο πληθυσμό έχει η Πάτρα και ο Βόλος μαζί !!
• Όπως ήδη αναφέρθηκε όσα παιδιά γεννιούνται σήμερα έχουν πάνω από 50% πιθανότητες να ξεπεράσουν τα 105 έτη ζωής
• Ο μέσος αριθμός ζωντανών παιδιών που θα γεννήσει μια Ελληνίδα μάνα κατά τη διάρκεια της ζωής της, είναι μόλις 1,3.

Το ότι στην Ελλάδα γεννιούνται 1,3 παιδιά ανά γυναίκα αντιπαραβάλλεται με το όριο αντικατάστασης γενεών που ανέρχεται σε 2,1 παιδιά και εξάγονται πολλά δυσοίωνα συμπεράσματα.

Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση ενός τοκετού είναι το διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού, η δαπάνη για αυτόν, καθώς και η προσβασιμότητα στο σύστημα υγείας. Στην χώρα μας η μέση δαπάνη σε ένα δημόσιο νοσοκομείο κυμαίνεται από 800 έως 1.500 ευρώ, ενώ η αντίστοιχη σε ιδιωτική κλινική από 1.500 έως 2.800 ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται επιπλέον έξοδα όπως αμοιβές γιατρών, εξετάσεις κ.α. Σε αυτά, αναλογιστείτε πόσα επιπλέον χρήματα χρειάζεται να δαπανήσει κάποιος που διαμένει σε ακριτικές περιοχές για να μπορέσει να έχει πρόσβαση σε νοσοκομείο για εξετάσεις ή για τοκετό.

Σε συνδυασμό με την έλλειψη ευκαιριών το φαινόμενο της ερημοποίησης της ελληνικής επικράτειας, στα χωριά και στα νησιά πλέον από πρόβλημα, μετατρέπεται σε ουσιαστικό ζήτημα ύπαρξής τους. Το θέμα αυτό όμως είναι άκρως σημαντικό με πολλές προεκτάσεις που ήδη έχουν αναφερθεί σε προγενέστερο άρθρο.

3. Υγεία πληθυσμού

Αναφερθήκαμε αναλυτικά για το προσδόκιμο ζωής, την υπογεννητικότητα και το brain drain. Τι σημασία έχουν όμως όλα αυτά, αν δεν έχουμε μια υγιή και όμορφη ζωή; Ή από την σκοπιά του κράτους, τι νόημα έχει να διαθέτει πληθυσμό, ο οποίος δε χαίρει άκρας υγείας και συνεχώς δεσμεύει τεράστια ποσά ώστε να θεραπεύει νόσους, ενώ θα μπορούσε να τα επενδύει στο μέλλον του;

Πριν ξεκινήσουμε, ας αναφερθούμε σε μια έννοια. Το προσδόκιμο υγιούς ζωής, που σημαίνει, πόσα χρόνια θα ζήσει κάποιος, χωρίς να εκδηλωθεί κάποια σοβαρή ασθένεια.

Εδώ λοιπόν, έρχεται (ακόμη) ένα χαστούκι, γιατί στην Ελλάδα η ηλικία αυτή είναι μόλις 67-68 έτη. Κάτι λογικό αν κάποιος λάβει υπόψη του ότι :

• Το 56,3% του ελληνικού πληθυσμού είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο
• Το ποσοστό των καπνιστών στην Ελλάδα, μας κατατάσει στις παγκόσμιες υπερδυνάμεις
• Όπως αναφέρθηκε σε περασμένο άρθρο (Άρθρο: “Ας δώσουμε τέλος στα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα), 2 άνθρωποι την ημέρα πεθαίνουν σε τροχαία και 350.000 έχουν μείνει ανάπηροι τα τελευταία 60 χρόνια από αυτά.

Τα καρδιακά και τα εγκεφαλικά, είναι τα πιο σημαντικά αίτια θανάτου των Ελλήνων και έχουν άμεση συνάφεια με το κάπνισμα και την κακή διατροφή, ενώ ένας στους τέσσερις χάνουν τη ζωή τους από καρκίνο, πολλές μορφές του οποίου σχετίζεται με το κάπνισμα και τη ρύπανση του αέρα. Σαν αποτέλεσμα οι Έλληνες πραγματοποιούν τις μεγαλύτερες ιδιωτικές δαπάνες στην Ευρώπη για την υγεία.

4) Συμπέρασμα - Διέξοδο

Όλα όσα παρατέθηκαν, κάνουν ξεκάθαρο ότι σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο οι αλλαγές που έρχονται θα είναι εξαιρετικά μεγάλες. Το έτος συνταξιοδότησης θα αυξηθεί, θα ζούμε και θα δουλεύουμε περισσότερα χρόνια, ο πληθυσμός θα μειωθεί και θα είναι πιο γερασμένος, το κράτος θα δεσμεύει όλο και περισσότερα χρήματα για να καλύπτει συντάξεις, ιατροφαρμακευτικές δαπάνες κτλ.

Οι φίλοι μας οι Κινέζοι λένε ότι: “Όταν οι άνεμοι αλλάζουν κατεύθυνση, κάποιοι χτίζουν τοίχους ενώ κάποιοι άλλοι κατασκευάζουν ανεμόμυλους”. Το μέλλον που περιγράφηκε θα έρθει, είτε το θέλουμε είτε όχι. Είτε απεργήσουμε, είτε όχι. Είτε νομοθετήσουμε να μην έρθει, είτε όχι. Για το λόγο αυτό πρέπει να προετοιμαστούμε, αν και θα έπρεπε ήδη να το έχουμε κάνει.

Πρέπει άμεσα να δοθούν κίνητρα για αύξηση του πληθυσμού της Ελλάδας, μέσω της:

• ελαφρύτερης φορολόγησης πολύτεκνων οικογενειών
• επιδότησης των εξετάσεων και του τοκετού σε οικογένειες που αποφασίζουν να αποκτήσουν παιδί
• ίδρυσης Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών από τα μελλοντικά έσοδα αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της χώρας.
• μείωσης του απαιτούμενου αριθμού παιδιών ώστε να θεωρηθεί μια οικογένεια πολύτεκνη.

H αύξηση του πληθυσμού κατά περίπου 100.000, ενδέχεται να αυξήσει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας κατά 3%, ενώ μια αύξηση των ηλικιωμένων κατά 50.000, θα οδηγήσει σε μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 15%.

H αντιστροφή του brain drain είναι ένα πρόβλημα πολυπαραγοντικό και πρέπει οι κυβερνώντες να καταλάβουν πως τα κράτη ανταγωνίζονται όχι μόνο για το ποιες εταιρείες θα εδράζονται σε αυτά, αλλά ακόμα και για το ποια χώρα θα επιλέξουν οι πολίτες να περάσουν κατά τη διάρκεια της εργασίας και της σύνταξής τους. Ένας παράγοντας που θα βοηθήσει πολύ προς την κατεύθυνση αυτή αποτελεί η άμεση ψηφιοποίηση του κράτους και των υπηρεσιών του, όπως διατυπώθηκε σε περασμένο άρθρο. Δε γίνεται όμως αυτά να συμβούν με υψηλή φορολογία, αναποτελεσματικό κράτος, κακής ποιότητας παιδεία/εκπαίδευση, ανυπαρξία υποδομών κτλ.

Στο σύνολο του ΟΟΣΑ, οι δαπάνες για την υγεία αναμένεται να αυξηθούν από το 6,7% του ΑΕΠ, σε διψήφιους αριθμούς έως το 2050. Αντίστοιχα ο ιατρικός τουρισμός αναμένεται να αγγίξει ως το 2025 τα 3 τρις δολάρια. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας είναι τεράστια και η πολιτεία πρέπει να βοηθήσει την ιδιωτική πρωτοβουλία, ώστε να επενδύσει στον τομέα αυτό.

Μέχρι τώρα μιλήσαμε μόνο για αριθμούς και δεν ασχοληθήκαμε με το πιο βασικό. Τον άνθρωπο. Σίγουρα το να λέμε ότι θα έχουμε περισσότερα χρόνια ζωής αλλά θα τα περάσουμε δουλεύοντας περισσότερο, τη στιγμή μάλιστα που ήδη νιώθουμε ότι η δουλειά μας πιέζει, ακούγεται καταθλιπτικό. Τι θα γίνει ο άνθρωπος όμως όταν συμβούν όλα αυτά; Θα υπάρχει ευτυχία; Θα έχουμε ελεύθερο χρόνο; Αυτό δεν είναι άλλωστε που πρέπει να οδηγεί τις αποφάσεις μας;

Οι φάσεις της ζωής θα αλλάξουν και πρέπει το κράτος, κάνοντας διάλογο και δίνοντας κίνητρα στις επιχειρήσεις, να βοηθήσει στη συνεχή κατάρτιση των εργαζομένων και να πάψουν οι άνθρωποι ηλικίας 50-60 να φοβούνται τον αποκλεισμό από την αγορά εργασίας, όπως συμβαίνει τώρα. Η εμπειρία των ανθρώπων αυτών είναι ασυναγώνιστη και πρέπει η εργασία τους να στρέφεται στο σκέλος της συμβουλής, της διοίκησης και της εκπαίδευσης, παρά σε τομείς που πλέον δεν έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα (π.χ. χρήση τεχνολογίας, χειρωνακτικές εργασίες). Αυτή η πολιτική δε σταματά όμως εδώ. Πρέπει να βρεθεί η φόρμουλα, στην οποία οι ηλικιωμένοι, μετά τη σύνταξη, δε θα αποτελούν απλά ανθρώπους που δεν έχουν πλέον κοινωνικές επαφές και σε μεγάλο βαθμό θα στρέφονται σε καφενεία ή θα κρύβονται στο σπίτι τους και σε γηροκομεία. Μια ιδέα ειναι, όσοι από τους ανθρώπους αυτούς επιθυμούν, να μπορούν να βοηθούν σε κοινωνικές εργασίες, όπως για παράδειγμα σε σχολικές αίθουσες, ύστερα από κατάλληλη εκπαίδευση φυσικά, χωρίς να πληρώνονται παραπάνω από τα χρήματα της σύνταξης.

Το θέαμα της συμμετοχής ενός “παππού” σε νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία, θα γέμιζε με χαρά τόσο τα παιδιά, όσο και τον ίδιο τον συνταξιούχο.

Στο σκέλος του brain drain, θα μπορούσε να δοκιμαστεί μια ρηξικέλευθη πολιτική, η οποία αφορά την κοστολόγηση της φοίτησης στα ελληνικά πανεπιστήμια και αν κάποιος μέχρι την ηλικία των 40 ετών έχει μεταβεί για εργασία στο εξωτερικό με καλό εισόδημα, θα πρέπει να επιστρέψει ένα μέρος των χρημάτων αυτών, το οποίο έπειτα θα πηγαίνει σε ένα ταμείο για υποτροφίες.

Η μετανάστευση παίζει καθοριστικό ρόλο στη πληθυσμιακή σύνθεση ενός λαού, όμως λόγω του οτι αποτελεί σύνθετο ζήτημα δε θα αναλυθεί στο κείμενο αυτό. Μια πρόταση όμως, που καταθέτω στο δημόσιο διάλογο, είναι η Ελλάδα, τόσο μέσω του δικτύου του απόδημου ελληνισμού, όσο και μέσω του δικτύου της ελληνικής εκκλησίας στην Αφρική, να μπορεί να εκδηλώνει το ενδιαφέρον της ανά 3-5 χρόνια, για αποδοχή ανθρώπων από διάφορες περιοχές του πλανήτη οι οποίοι γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα και έχουν κοινές αξίες με εμάς. Για παράδειγμα στην Αφρική, υπάρχουν μεγάλες κοινότητες οι οποίες έχουν επαφή με το χριστιανισμό και μιλάνε ελληνικά, οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να γίνει κάτι σημαντικό. Από τη μία μεριά, κάποιες οικογένειες που ζουν εκεί, να έρθουν συντεταγμένα και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα και άνθρωποι που ζουν σε άσχημες συνθήκες ζωής να χτίσουν μια νέα ζωή και από την άλλη μεριά, η χώρα μας να βρει ανακούφιση στο πρόβλημα της υπογεννητικότητας.

Η Ιαπωνία έχει εφαρμόσει τεχνολογικές στρατηγικές για να λύσει το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, μιας και όλο και περισσότερα ρομπότ μπορούν να αντικαταστήσουν το εργατικό δυναμικό που βαίνει μειούμενο, αλλά και να βοηθήσουν να παρέχονται από αυτά, ποιοτικές υπηρεσίες στους ηλικιωμένους.

Το κράτος οφείλει να επενδύσει στην εκπαίδευση των ανθρώπων γύρω από οικονομικά ζητήματα. Να πάψει ο οικονομικός αναλφαβητισμός, να είναι όλοι σε θέση να αντελαμβάνονται τι σημαίνει η αποταμίευση χρημάτων για το μέλλον, τι θα σημάνει η κάθε απόφαση για την πορεία και την ποιότητα της ζωής του κ.α. . Πέρα όμως από αυτό, αυτό που θα έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και επείγει να ξεκινήσει, είναι η εφαρμογή προγραμμάτων που στόχο θα έχουν την υγεία του πληθυσμού, όπως φορολογικά κίνητρα για συνδρομές σε κολυμβητήρια, ύπαρξη γυμναστηρίων εντός των εταιρειών, σε σχολεία κ.α.. Άμεσα να εφαρμοστούν στρατηγικές για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, του εθισμού στο τσιγάρο, στο ποτό κτλ., καθώς και ταυτόχρονες πρακτικές που θα βοηθήσουν στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Ένα καθαρό περιβάλλον, χωρίς μολυσμένο αέρα και ύδατα.

Τέλος, μια ακόμη πρόταση, είναι οι 7-8 πιο εύπορες περιφέρειες της Ελλάδος να γίνουν “νονοί” κάποιων περιοχών (π.χ. σύμπλεγμα Καστελόριζου, Οθωνοί κτλ) και να καλύπτουν ορισμένες βασικές ανάγκες ακριτικών περιοχών, σα να ήταν περιοχές της περιφέρειάς τους.

Ο Ο. Ελύτης σωστά έλεγε πως αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις. Καλό θα ήταν να μην την αποσυνθέσουμε άλλο για να δούμε αν θα βγει αληθινός ο εθνικός μας ποιητής.

Περιμένω τα σχόλιά σας στο Facebook: https://www.facebook.com/NIkolaosGSampatis

και στο twitter: https://twitter.com/NSampatis