Τις πόρτες σπάσαν οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε στις γειτονιές…Σπαθιά κρατούσαν οι οχτροί
κι εμείς τά πήραμε για φυλαχτά…
(Γιώργος Σκούρτης)
Ο Αντώνης Καργιώτης ανήκε στο είδος εκείνο των ανθρώπων που πρέπει να μεταβληθούν σε θύματα για να αναγνωρίσουμε απλώς ότι υπάρχουν και αξίζουν σεβασμό. Μετά την δολοφονία του εμφανίστηκαν πολλά κείμενα με ειλικρινή αγωνία για την ηθική κατάντια της κοινωνίας μας.
Εν τω μεταξύ το αδιανόητο αυτό έγκλημα συνέβη χρονικά ανάμεσα σε δύο τρομακτικής έντασης φυσικές καταστροφές (φωτιές και πλημμύρες), με αποτέλεσμα να προσθέσει έντονο ψυχικό βάρος στο κοινωνικό σώμα. Είναι γνωστό από την θεωρία και πρακτική του ψυχικού τραύματος ότι, όταν απουσιάζουν διαστήματα ‘ανάρρωσης’ από ένα χτύπημα πριν έλθει το επόμενο, ο ψυχισμός επιβαρύνεται δυσανάλογα διότι δεν προλαβαίνει να μεταβολίσει την οδύνη. Η άθροιση διαδοχικής οδύνης τότε γίνεται υπέρμετρα διαβρωτική.
Πράγματι, στα χείλη των ανθρώπων τις προηγούμενες μέρες βρίσκονταν συχνά φράσεις που υποδήλωναν πτώση του ηθικού, αποθάρρυνση, απαισιοδοξία. Θεωρώ πολύ πιθανό ότι κατά τους επόμενους μήνες θα αυξηθεί η κλινική κατάθλιψη γύρω μας. Εύλογα: όταν στο φυσικό κακό προστίθεται και το ηθικό κακό ο άνθρωπος πτοείται, χάνει την ελπίδα. Μειώνεται η ψυχική ανθεκτικότητα.
Σήμερα θα σταθώ στην αγωνία που αναδύεται διάχυτη κατά πόσο η σύγχρονη Ελληνική κοινωνία διαθέτει ηθικές αντοχές και πατήματα. Εκφράζεται η υποψία ότι, μετά από μία δεκαετία οργής εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και κατόπιν μία τριετία περιορισμών εξαιτίας της πανδημίας, έχουν αποχαλινωθεί τόσο ψυχιατρικές διαταραχές όσο και ανεπεξέργαστη επιθετικότητα.
Και το μεν πρώτο είναι βέβαιο, δεδομένου ότι με τα περιοριστικά μέτρα μειώθηκε επικίνδυνα η πρόσβαση στις ψυχιατρικές υπηρεσίες. Πολλοί ασθενείς έπαψαν να παρακολουθούνται πλέον, καινούργιοι ασθενείς άργησαν ανεπίτρεπτα να ζητήσουν βοήθεια, ο υποχρεωτικός εγκλεισμός απελευθέρωσε σκοτεινές περιοχές του ψυχισμού, ο άφθονος χρόνος στο διαδίκτυο ευνόησε τον βομβαρδισμό με ερεθίσματα βίας και πορνογραφίας. Ένα μέρος του αυξημένου ηθικού κακού εξηγείται από αυτά.
Αλλά δεν επαρκεί. Η επί δεκαετίες διαφθορά των κρατικών μας υπηρεσιών δεν λαμβάνει τη μορφή επιθετικότητας, δεν παύει όμως να μαρτυρεί χρόνια ηθική κατάρρευση. Οι ναρκισσιστές γονείς που οργίζονται με τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι μάλωσαν τον κανακάρη τους ή την πριγκίπισά τους, φανερώνουν αποκρουστικό ατομικισμό. Η στυγνή εκμετάλλευση μεταναστών εργατών από ντόπιους εργοδότες ή εμπορία γυναικών αφότου άνοιξαν τα σύνορα, τι άλλο είναι παρά φρικτή απανθρωπία;
Επίσης, σε ποια άλλη Ευρωπαϊκή κοινωνία συμβαίνουν τόσοι βανδαλισμοί μνημείων, με πλήρη δημόσια αδιαφορία σαν να πρόκειται για ρουτίνα; Πού αλλού καταληστεύεται δημόσια περιουσία από συμμορίες; Και οι φυλακισμένοι ”μετεκπαιδεύονται” και ”προοδεύουν” αντί να υποχρεώνονται σε κοινωφελή απασχόληση…
Με λίγα λόγια, συμπεριφερόμαστε σαν να μην υπάρχει αύριο και σαν να μην υπάρχει κοινωνία. Και στο κάτω-κάτω, ουδείς διανοείται να υποθέσει ότι όσοι ευθύνονται για τον θάνατο του Αντώνη πάσχουν ψυχιατρικά. Είναι ξεκάθαρο ότι έχουν αυξηθεί γύρω μας η ιδιοτέλεια, η καχυποψία, η περιφρόνηση, το μίσος, χωρίς να συνοδεύονται από ψυχιατρικές διαταραχές. Τι συμβαίνει;
Για να προσεγγίσουμε το πρόβλημα προτείνω να αναλογισθούμε ποιες είναι οι πηγές ηθικής τροφοδοσίας της Ελληνικής κοινωνίας. Από ποιες κατευθύνσεις και με ποιο περιεχόμενο εμπνέεται ένας νέος άνθρωπος στον τόπο μας καθώς βγαίνει στη ζωή; Με το σχολείο να έχει πλέον χρεωκοπήσει (εκτός από εξαιρέσεις κάποιων εκπαιδευτικών που είναι ν’ απορείς πώς δουλεύουν με ενθουσιασμό ακόμη) και με το δεδομένο ότι από πολύ μικρή ηλικία εκτίθεται σε πληθώρα ερεθισμάτων από την τηλεόραση και το διαδίκτυο, ερεθισμάτων τα οποία απεικονίζουν κάθε εγκληματική ή ανήθικη δραστηριότητα που μπορεί να φαντασθεί κανείς (ακόμα και το ”μπάτσελορ” ήταν εξόφθαλμα διαβρωτικό και κακοποιητικό), ποια είναι άραγε τα ιδεολογικά και συμβολικά μηνύματα που λαμβάνει από την κοινωνία, τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως αντίδοτα;
Υπόθεση εργασίας αυτού του κειμένου είναι ότι τα νέα άτομα αναδύονται σε μια κοινωνία η οποία ασφυκτιά μεταξύ εμπαθών και ηλιθίων!
Ποιοι είναι οι εμπαθείς; Συνήθως τούς βρίσκουμε στα άκρα του πολιτικού φάσματος. Από τη μια οι ακροδεξιοί / φασίστες / ναζιστές, οι οποίοι δέρνουν και σκοτώνουν. Από την άλλη ορισμένα είδη αναρχικών και ακροαριστερών οι οποίοι γνωρίζουν μόνο να αποδομούν και ηδονίζονται να καταστρέφουν.
Ποιο είναι το τρομακτικά κοινό που τούς ενώνει; Αμφότερες οι ομάδες έχουν καταστήσει οδοδείκτη συμπεριφοράς το θυμικό τους. Με διαφορετικό ιδεολογικό περιεχόμενο, φυσικά, έχουν μετατρέψει το μίσος και την επιθετικότητα σε πολιτική δράση. Έτσι, είτε δηλώνουν οι πρώτοι ότι ”όλοι οι δυνατοί κατατρέχουν τη χώρα μας”, είτε κραυγάζουν οι δεύτεροι ”στο διάολο να πάει η Ελλάδα, να ζήσουμε εμείς”, το μόνο που καταφέρνουν είναι να συμπορεύονται χέρι-χέρι προς ένα και μόνο σκοπό: να αναγορεύεται ως αλήθεια η δική τους φαντασίωση περί πραγματικότητας και ως ηθικό αξίωμα το ”ό,τι μού αρέσει”. Ειδικά, μάλιστα, δηλώσεις των πρώτων υπέρ της ”θρησκείας” ακούγονται στ’ αυτιά μου ως βρισιά…
Οι πρώτοι διαθέτουν ως έρεισμα όσους ανασφαλείς γίνονται η εκλογική τους βάση, έστω και αν δεν συνηθίζουν να μισούν, συνεπώς λειτουργούν ως αντηχείο που ενισχύει τη φωνή τους. Οι δεύτεροι στηρίζονται σε ομάδες μεταμοντέρνων πανεπιστημιακών οι οποίοι αποδομούν συστηματικά κάθε αξία, φρόντισαν δε (με δαιμονική ευστροφία) να εισχωρήσουν στα Παιδαγωγικά Τμήματα που εκπαιδεύουν δασκάλους και νηπιαγωγούς!
Και οι ηλίθιοι; Αυτοί είναι όσοι μετριοπαθείς και φιλελεύθεροι επέλεξαν να εκφράσουν έναν ”σκληρό Διαφωτισμό”, πασχίζοντας με απίστευτο πείσμα να καταστήσουν τη χώρα αυστηρά ουδέτερη από θρησκευτικής πλευράς. Συνήθως είναι πανεπιστημιακοί νομικοί ή κοινωνιολόγοι ή δημοσιογράφοι. Ενώ δηλώνουν ότι στόχος τους είναι μόνο η θεσμική αποσύνδεση κράτους και Εκκλησίας, στην πραγματικότητα σαγηνεύονται από το όραμα μιας πλήρως αποχρωματισμένης θρησκευτικά Ελληνικής κοινωνίας. Δική τους φαντασίωση είναι ότι για την ηθική αρκεί το Δίκαιο!
Γιατί δεν αρκούμαι να τούς ονομάσω ιδεοληπτικούς και προχωρώ στον βαρύ χαρακτηρισμό των ηλιθίων; Διότι, απλούστατα, έχουν τυφλωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να πρεσβεύουν την ανόητη ιδέα ότι φθάνουν τα διαφωτιστικά ιδανικά για να ηθικοποιήσουν τον ψυχισμό. Τρέφονται από την αυταπάτη ότι μια εκπαίδευση η οποία μαθαίνει τον πολίτη τα δικαιώματά του είναι επαρκής για τις απαιτήσεις του κοινωνικού ήθους. Ονειρεύονται μια Ελλάδα ευνομούμενη μεν, αλλά χωρίς ψυχή! Γι’ αυτό και δεν έχουν απήχηση στην κοινωνία, γι’ αυτό πολλοί ψάχνουν την Ελληνική ψυχή σε λάθος πόρτες…
Αλλά τούς λείπει μια ενημέρωση για την παθολογία που μάς έχει ζώσει! Ο εικοστός πρώτος αιώνας έχει ήδη διανύσει το ένα τέταρτο μέσα σε μια ατμόσφαιρα ζοφερού μηδενισμού και απίστευτης κρίσης νοήματος, οι αυτοτραυματισμοί εφήβων έχουν γίνει επιδημία, οι νέοι αισθάνονται πλήρως αποξενωμένοι από την πολιτική, με τη βία και τα ψυχεδελικά να γίνονται καταφύγιό τους, και οι αφελείς ανθρωπιστές μας έχουν να αντιπροτείνουν την αγωγή του πολίτη!
Πολεμούν συστηματικά κάθε άλλη γραμμή άμυνας και διατηρούν μόνο το καύχημά τους, την δημοκρατική εκπαίδευση. Συγχέουν βλακωδώς την Εκκλησία ως οργανισμό με την πίστη των ανθρώπων και έτσι αγνοούν πως υπάρχουν πολλοί για τους οποίους η πίστη είναι ο κύριος οδοδείκτης της ηθικής τους. Δεν γνώρισαν ποτέ συνειδητούς Χριστιανούς οι οποίοι πορεύονται με ηρωική εντιμότητα και θυσιαστική αλληλεγγύη επειδή τούς εμπνέει η πίστη τους και όχι κάποια ”πολιτική αγωγή”. Άλλωστε, ούτε οι αρχές του Διαφωτισμού ούτε η υψηλή κουλτούρα έσωσαν τους Γερμανούς από το να κατρακυλήσουν στο ναζισμό. Ενδιαφέρον: μερίδα Χριστιανών εκεί αντιστάθηκε, με σκληρό τίμημα…
Από τη μια καταστροφικό πάθος, από την άλλη ασυγχώρητη βλακεία και έλλειψη προνοητικότητας. Και σαν υπόκρουση, το σφυροκόπημα του διαδικτύου και των βιντεοπαιγνιδιών. Πώς είναι εφικτό να αρθρωθούν ηθικά πατήματα, ικανά να εμπνεύσουν τον άνθρωπο; Προφανώς μια αιτία για την οποία έχει ατονήσει τόσο η μέριμνα για την ηθική αγωγή και για τη δημόσια ηθική πρέπει να αναζητηθεί στο παρελθόν, όταν συντηρητικά καθεστώτα χρησιμοποιούσαν την ηθική υποκριτικά, ή καταπιεστικά, ή ως στυλοβάτη της εξουσίας. Αλλά σήμερα δεν κινδυνεύουμε από αυτό, μάλλον από το αντίθετό του.
Άλλο μέριμνα για την ηθική θωράκιση και άλλο διαποτισμός με μια συγκεκριμένη ηθική. Για να γίνει σαφέστερος ο παραλογισμός στον οποίο οδηγείται μια κοινωνία που αδιαφορεί για την ηθική θωράκιση, αρκεί να θυμηθούμε ότι σήμερα για να κοπεί ένα δέντρο χρειάζεται κρατική άδεια, ενώ ένα έμβρυο επιτρέπεται μέχρι τους τρεις μήνες να αφαιρεθεί από την μήτρα και να πεταχτεί! Η κακομεταχείριση ζώων αποτελεί κακούργημα (και ορθά), ενώ το ”παρκάρισμα” παιδιών σε ακατάλληλα θεάματα ή η χρησιμοποίησή τους ως όπλων μεταξύ των πρώην συζύγων παραμένουν χωρίς συνέπειες.
Το καμπανάκι είχε χτυπήσει από το δημογραφικό εδώ και πολλά χρόνια. Έγραφα στη στήλη αυτή παλαιότερα ότι λαός που αρνείται να αναπαραχθεί φλερτάρει με τον θάνατο. Όχι μόνο με την ποσοτική έννοια, ότι δηλαδή θα σβήσει, αλλά ότι βλέπει τα πράγματα από τη θέση του θανάτου. Κάποια στιγμή, λοιπόν, έρχονται και οι κυριολεκτικοί θάνατοι, κυρίως γυναικών ή αδύναμων…