(1). Οι σημερινές Συνθήκες που διαμορφώνουν τους θεσμούς και τις Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρειάζονται θεμελιώδη αναθεώρηση.
Από το Μάαστριχτ μέχρι και την Λισαβόνα υπήρξε πρόοδος. Έγιναν θετικά βήματα με κατεύθυνση προς τα εμπρός.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα είναι υποχρεωμένη να δώσει απαντήσεις σε δύο υπαρξιακά ζητήματα.
Το πρώτο αφορά στην αδυναμία της, στην αδυναμία μας δηλαδή, να προβλέψουμε.
Τα όσα συμβαίνουν τα τελευταία δέκα χρόνια στη Βόρειο Αφρική και Μέση Ανατολή αμφισβητούν ευθέως την θέληση, την δυνατότητα και τα μέσα που διαθέτει η Γηραιά Ήπειρος μπροστά στις εκ θεμελίων ανακατατάξεις μέχρι τον Περσικό Κόλπο.
(2). Αυτή που αποκαλούμε «Εξωτερική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης» φάνηκε αδύναμη και αδύνατη να προλάβει, να διαγνώσει και να ελέγξει τις εξελίξεις.
Υπάρχει συνεπώς ασυμμετρία μεταξύ των προκλήσεων του σήμερα και του αύριο και των εργαλείων και δυνατοτήτων Εξωτερικής Πολιτικής που διαθέτουμε. Γνωρίζω ότι υπάρχει αντίλογος.
Εντούτοις, χωρίς Ενιαία και Κοινή Εξωτερική Πολιτική, η δική μας Ευρώπη θα συνεχίσει να ακολουθεί τις εξελίξεις και να παρακολουθεί τις συνέπειές τους.
Αρκούμενη να στηρίζει ή να αντιτάσσεται στις πρωτοβουλίες άλλων. Της Ουάσινγκτον, της Μόσχας, του Πεκίνου ή της Τουρκίας.
(3). Όσο η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει Ενιαία και Κοινή Εξωτερική Πολιτική, την οποία αντιλαμβάνομαι ως μια συνεχή διεργασία συμμετοχής στις αποφάσεις, στις ευθύνες, καθώς και στις επιπτώσεις, τόσο θα παραμένουμε σιωπηλοί ή διαμαρτυρόμενοι μάρτυρες ενεργειών μεμονωμένων κρατών-μελών.
Γνωρίζω ότι η Ένωση είναι αποτέλεσμα κοινής βούλησης και σύμπτωσης συμφερόντων των μελών της.
Στο οριακό όμως σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, είναι καθαρό ότι χρειάζεται μια νέα συλλογική προσπάθεια προσδιορισμού και αξιολόγησης του εύρους του κοινού συμφέροντος.
(4). Τι θέλω; Θέλω το πεδίο το οποίο προσδιορίζω ως «Πεδίο Κοινού Ευρωπαϊκού Συμφέροντος» να διευρυνθεί.
Χρειαζόμαστε –είναι υπαρξιακή πλέον ανάγκη– ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα που θα περιέχει αυξημένους ελέγχους και εξισορροπητικούς μηχανισμούς (checks and balances).
Τρία παραδείγματα: Ουκρανία, «Αραβική Άνοιξη», Τουρκία, προσφυγικό.
Η αποσπασματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύρεται και παρασύρεται.
Ας εφαρμόσουμε και στην αξιολόγηση της Εξωτερικής Πολιτικής της Ευρώπης τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση οποιασδήποτε ιδιωτικής επιχείρησης ή επιχειρηματικού σχεδίου…
(5). Ως Ευρωπαίος Πολίτης ανησυχώ για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχω υποχρέωση να ανησυχώ.
Η δική μου γενιά είχε ένα διαφορετικό όραμα. Αγκάλιασε την Ευρώπη των Αξιών, του Ανθρωπισμού. Αγκάλιασε συνάμα την πολιτική Ευρώπη, αφέθηκε δε στην αγκαλιά της οικονομικής Ευρώπης.
Προϋπόθεση για την επικράτηση της Ένωσης σε παγκόσμιο επίπεδο είναι «η συνένωση των υλικών και πνευματικών δυνάμεων των κρατών της Ευρώπης σε μια οργανική ενότητα».
(6). Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα βρίσκεται στην δίνη της μακρύτερης, βαθύτερης, καταφανώς υπαρξιακής κρίσης, που έχει από συστάσεώς της γνωρίσει.
Η κρίση δεν αντανακλά μόνο την σημερινή ανεπάρκεια των Ευρωπαϊκών Θεσμών και Πυλώνων κοινής δράσης.
Αντανακλά επίσης και την βαθειά κρίση πολιτικών συστημάτων, ιδεολογιών στα κράτη-μέλη.
Τολμώ εν τούτοις, να ισχυριστώ ότι ακόμη και αυτή η σημερινή Ευρώπη αποτελεί καλύτερη επιλογή.
Οι άλλες επιλογές, αν υποθέσουμε ότι πραγματικά υπάρχουν, αποτελούν έναν βέβαιο οδικό χάρτη για την καταστροφή.
Σε ότι αφορά ειδικότερα στην Ελλάδα, η υποθετική, θέλω πλέον να ελπίζω, επιλογή του 2015 «η Ελλάδα εκτός της Ευρώπης» σημαίνει εθνική καταστροφή…
(7) Επιλέγω μια ισχυρή Ελλάδα σε μια ισχυρή και αξιόπιστη Ευρώπη.
Η Ευρώπη χρειάζεται σήμερα οραματιστές σαν τους Αλτιέρο Σπινέλι, Ζαν Μουλέν, Ντενί Ντε Ρουζμόντ, Τόμας Μαν, Καρλ Φρίντριχ Γκόρντελερ, Αλμπέρ Καμύ και πραγματιστές όπως ο Ζαν Μονέ.
(8) Χρειάζεται ένα νέο ανοικτό συνέδριο εκπροσώπων από όλα τα κράτη-μέλη που θα μπορούσε να δώσει το φιλί της ζωής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ένα συνέδριο αντίστοιχο του συνεδρίου της Χάγης, τον Μάιο του 1948, που έθεσε τις βάσεις για την Πανευρωπαϊκή Κίνηση για την ενωμένη Ευρώπη.
Αισθάνομαι ότι αυτό που απουσιάζει σήμερα από την Ευρώπη είναι ένα κείμενο, μια διακήρυξη ανάλογη της Πολιτιστικής Διακήρυξης που συνέταξε στο Συνέδριο της Χάγης ο καθηγητής μου στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, Denis de Rougemont.
Σημείωνε ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελούσε πλέον μια ουτοπία, αλλά κατέληξε να αποτελεί ανάγκη που θεμελιώνεται στην βαθιά ενότητα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού».
(9) Πολιτισμός, τόσο ξεχασμένη έννοια και περιθωριοποιημένη δράση της σημερινής Ένωσης.
Αλήθεια, υπάρχει έστω και ένας Ευρωπαίος πολίτης που να αναγνωρίζει το όνομα ενός έστω Υπουργού Πολιτισμού;
Οι Υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών είναι πασίγνωστοι.
Ήλθε η στιγμή να θυμηθούμε και τις καταβολές των κοινών πολιτιστικών αξιών
* Απόσπασμα για τη HuffPost από κείμενο του συγγραφέα στο συλλογικό βιβλίο Η Ευρώπη Ante Portas; Επιμέλεια Πέτρου Γκατζία,Εκδόσεις Ι.Σιδέρης