Γεννήθηκα, μεγάλωσα και συνεχίζω να ζω στο Γκύζη. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, ως έφηβη, και μέχρι σήμερα συχνάζω στα Εξάρχεια. Οι δραστηριότητές μου στην περιοχή είναι οι ίδιες με όλων όσων συχνάζουν στην Αγ. Παρασκευή, στο Χαλάνδρι, στην Γλυφάδα ή στο γειτονικό Κολωνάκι. Φαγητό, ποτό, καφές, σινεμά, επίσκεψη σε σπίτια φίλων. Είμαι δηλαδή ένας κανονικός άνθρωπος.
Πολλά βράδια μου χάλασαν βέβαια εξαιτίας επεισοδίων και πολύ περισσότερα τα πέρασα καλύπτοντας επεισόδια για τα μέσα που εργαζόμουν. Πέρασα ατελείωτα 24ωρα, που ακολούθησαν τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου μέσα ένα σκηνικό βίας και παράνοιας, που οι περισσότεροι είδατε μόνο στους δέκτες της τηλεόρασης σας.
Δεν μου είναι καθόλου άγνωστη λοιπόν η εικόνα προσαγωγών, η αποπνικτική ατμόσφαιρα από τα δακρυγόνα και δυστυχώς δεν μου είναι άγνωστη ούτε η εικόνα αστυνομικών που παίρνουν φωτιά τα κορμιά τους από μία μολότοφ.
Και φυσικά έχω φοβηθεί πολλές φορές. Αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο που φοβάμαι με τις εικόνες που βλέπω να εκτυλίσσονται τις τελευταίες άγριες νύχτες στα Εξάρχεια και σίγουρα όχι για τους ίδιους λόγους. Αναφέρομαι στον τρόπο που δρουν άνδρες των ΜΑΤ (δηλ. ΥΑΤ) σε βάρος πολιτών που εάν είναι ένοχοι ή όχι για κάτι, θα κριθεί από τη Δικαιοσύνη.
Η «νόμιμη βία» δεν πρέπει να τελειώνει εκεί που αρχίζουν τα δικαιώματα που πολίτη;
Και εξηγούμε. Η προσαγωγή είναι εξ ορισμού μια βίαιη πράξη. Ζω σε μια αστική δημοκρατία, γνωρίζω και σέβομαι πως το μονοπώλιο της άσκησης νόμιμης βίας ανήκει στο κράτος (Μαξ Βέμπερ) και ασκείται από την αστυνομία. Επίσης όμως ως πολίτης αυτής της αστικής Δημοκρατίας γνωρίζω πως αυτή η βασική αρχή δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν όρια στην άσκηση αυτής της «νόμιμης βίας». Και αυτά σταματούν εκεί που αρχίζουν τα δικαιώματα των πολιτών (επίσης θεμέλιος λίθος για μια Δημοκρατία).
Το πρώτο λοιπόν που με φοβίζει είναι πως αυτά τα δικαιώματα φαίνεται να παραβιάζονται. Και επειδή ακούω πολύ αυτές τι μέρες την κριτική που θέλει το όλο ζήτημα να είναι κατασκεύασμα των ”αριστερών” ή των ”Συριζαίων” θα σημειώσω μόνο πως δεν δέχομαι ότι αυτού του τύπου οι ”ευαισθησίες περί δικαιωμάτων” ούτε είναι προνόμιο ενός κόμματος ή παράταξης ούτε και πρέπει να γίνει.
Προσωπικά δεν θα σταθώ στην πολυσχολιασμένη φωτογραφία με τον ημίγυμνο άνδρα στα χέρια ομάδας αστυνομικών -όσο σκληρές και εάν είναι εικόνες και στα μάτια μου απαράδεκτες- γιατί δεν έχω σαφή εικόνα από το υλικό που είδα και το θέμα της μπλούζας που αφαιρέθηκε ίσως να ήταν το λιγότερο από αυτά που συνέβησαν κατά την διαδικασία των προσαγωγών εκείνο το βράδυ (και όχι μόνο).
Το περισσότερο, και πιο ξεκαθάρα απαράδεκτο για μένα, ήταν αυτό που συνέβη σε έναν άλλο νεαρό. Αυτόν που ενώ ήταν πεσμένος στο έδαφος, ενώ δεν προσπαθούσε να ξεφύγει ενώ φώναζε «παραδίνομαι» έφαγε τουλάχιστον 13 χτυπήματα από γκλοπ δύο ανδρών των ΜΑΤ που ήταν από πάνω του (και μερικές κλωτσιές). Για όσους δεν έχουν ακούσει τον ήχο του γκλοπ όταν πέφτει με δύναμη στο ανθρώπινο σώμα, μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως είναι ένας ήχος που δεν ξεχνιέται.
Το είχε κάνει ή δεν είχε κάνει ο νεαρός νωρίτερα (και ναι μπορεί ο αστυνομικός που τον άρπαξε να τον είχε δει νωρίτερα να πετάει μολότοφ, να τον θυμόταν και να τον αναγνώρισε βλέποντας την φιγούρα του από πίσω) δεν με αφορά εν προκειμένω.
Αυτό που με αφορά και με τρομάζει είναι πως ένας πολίτης φαίνεται να είναι σε μειονεκτική θέση έναντι των αστυνομικών. Η αρχή της αναλογικότητας, που οι αστυνομικοί γνωρίζουν πολύ καλά πως πρέπει να τηρούν (όπως επίσης να επιδίδονται σε αυτοσυγκράτηση) δύσκολα θα βρεθεί κάποιος να πει πως τηρείται. Δύο κινήσεις, για έναν αστυνομικό, θα ήταν αρκετές για να χειροπεδέσει τον νεαρό εάν ο στόχος ήταν μόνο η προσαγωγή. Όλα τα άλλα είναι θέμα της Δικαιοσύνης και ο αστυνομικός δεν είναι δικαστής, ούτε τιμωρός, ούτε του έχει εμπιστευθεί κανείς τον σωφρονισμό (και μάλιστα δια του ξυλοδαρμού) κ.ο.κ.
«Σοκ και δέος» ή αστυνομική αυθαιρεσία;
Τι συμπεράσματα να βγάλω λοιπόν, από αυτές τις εικόνες, πέραν του ότι πρόκειται είτε για προσωπική εκτόνωση είτε για άνωθεν εντολή (άραγε από τους διοικητές τους ή από κάποιον ακόμη πιο ψηλά;). Δεν μπορώ να αποκλείω τίποτε από τα δύο εάν κρίνω πως η κλιμάκωσης της άσκησης βίας στα Εξάρχεια γίνεται απροκάλυπτα. Οι αστυνομικοί μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις δεν φαίνεται να νοιάζονται καν πλέον εάν μπροστά σε τέτοια περιστατικά είναι δημοσιογράφοι και φωτογράφοι ή εάν πολίτες τραβάνε με τα κινητά τους.
Μήπως γιατί οι εικόνες αυτές πρέπει να βγουν προς τα έξω για να «περάσει το μήνυμα» στο πλαίσιο ενός δόγματος «σοκ και δέος»; Μήπως γιατί οι αστυνομικοί γνωρίζουν πως ό,τι και εάν κάνουν δεν θα υπάρξει καμία συνέπεια; Μήπως και τους δύο λόγους;
Ο τρόπος δράσης της αστυνομίας έχει ξεκάθαρα αλλάξει. Οι μέρες των αμέτρητων δακρυγόνων τελείωσε και έχουμε περάσει εδώ και καιρό σε μια άλλη φάση οι ανησυχητικές συνέπειες των οποίων συμπυκνώνονται σε αυτό το βίντεο.
Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: ποιος θα προφυλάξει τον πολίτη (ναι τον όποιο πολίτη) στην περίπτωση που αυτός που παρανομεί παραβιάζοντας τα δικαιώματα του μπορεί να είναι αυτός στον οποίο το κράτος εμπιστεύτηκε το μονοπώλιο άσκησης της νόμιμης βίας;
Η απάντηση είναι φυσικά και πάλι το κράτος.
Όχι μόνο «καθαρά Εξάρχεια» αλλά και «καθαρή αστυνομία»
Ο Υπ.Προστασίας του Πολίτη έχει δείξει πολλές φορές στο παρελθόν, προς τιμήν του, πως δεν χαρίζεται. Σε αυτή την περίπτωση όμως προβληματίζομαι για το κατά πόσο η ίδια η ΕΛΑΣ έχει ειλικρινή διάθεση να διερευνήσει τις καταγγελίες.
Η αρχική ανακοίνωση περί αποστολής του διαθέσιμου υλικού στον Συνήγορο του Πολίτη μοιάζει να το επιβεβαιώνει. Τι μέσα έχει πχ να αναλύσει τα όσα είδαμε σε αυτό το βίντεο και να αναγνωρίσει τους αστυνομικούς και τι αρμοδιότητα για να επιβάλλει πειθαρχικές ποινές εάν κριθεί αναγκαίο; Δεν έχει. Μήπως προσφέρει λοιπόν μόνο μια αδύναμη διαβεβαίωση πως το θέμα θα διερευνηθεί από μια ανεξάρτητη αρχή και άρα δεν θα υπάρξει συγκάλυψη και τίποτα περισσότερο; Ευθύνες, εάν προκύψουν όμως πώς θα αποδοθούν;
Έτσι μέσα σε 48 ώρες ήρθε η εντολή για την διενέργεια ΕΔΕ που εκτιμώ ότι επιβεβαιώνει την αρχική εκτίμηση. Βέβαια ακόμη και έτσι υπάρχει και πάλι το πρόβλημα ότι η έρευνα θα διενεργηθεί από αστυνομικούς. Πως γίνεται το Σώμα της αστυνομίας να είναι ελεγκτής και ελεγχόμενος;
Ένα χρόνιο πρόβλημα, θα πείτε. Δεν είναι κάτι καινούριο. Ναι αλλά εγώ θα ήθελα να λυθεί και ειλικρινά θέλω να πιστέψω πως λυθεί με την νέα επιτροπή υπό τον καθηγητή Ν.Αλιβιζάτο που θα διερευνά τέτοιες καταγγελίες. Αλλά τα πάντα θα κριθούν από τα μέσα και τις αρμοδιότητες που θα έχει.
Και μετά από όλες αυτές τις σκέψεις μου έρχονται και στο μυαλό δηλώσεις συνδικαλιστών της ΕΛΑΣ που δικαιολογούν τα πάντα (ακόμη και τον κοσμηματοπώλη και τους αστυνομικούς στην περίπτωση του Ζακ), αναρτήσεις σε μπλογκ της αστυνομίας, τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής στα ΜΑΤ κλπ κλπ κλπ και αρχίζω να σχηματίζω μια εικόνα του τι έχει να αντιμετωπίσει αυτή η επιτροπή.
«-Και τι δουλειά έχεις εσύ στα Εξάρχεια;»
«-Ό,τι και εσύ στο Κολωνάκι!»
Και επειδή η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τα όσα συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες στα Εξάρχεια, ας επιστρέψω σε αυτά.
Δεν διατηρώ όπως κάποιοι μια απόλυτα ρομαντική εικόνα για την περιοχή αλλά αρνούμαι και να δεχθώ την απόλυτη δαιμονοποίηση που μας έφερε ως εδώ.
Δεν μου κάνει εντύπωση εάν δεν το πιστεύετε. Στις αρχές Σεπτεμβρίου αναγκάστηκα να πάω τη μητέρα μου για φαγητό στα Εξάρχεια για να σταματήσει να αναπαράγει όσα άκουγε για το άντρο της εγκληματικότητας που εάν «καθαρίσει» θα σωθεί η Αθήνα. Το ίδιο είχα κάνει και χρόνια πριν με νεαρή συνάδελφο από την επαρχία που αρνιόταν να έρθει για ποτό στα Εξάρχεια νομίζοντας πως θα εξέλθει του «άβατου» θύμα βιασμού, κλοπής ή ξυλοδαρμού. Φυσικά τίποτε από αυτά δεν συνέβη (και οι δύο ξαναπήγαν και σας διαβεβαιώνω πως είναι επίσης πολύ «κανονικές») και οι πιθανότητες να συμβεί δεν είναι περισσότερες απ′ ό,τι στις γειτονιές πέριξ των Εξαρχείων.
Γιατί τα αναφέρω αυτά; Γιατί αν και με τις δύο αυτές γυναίκες ζω στην ίδια πόλη, είχαμε μια εκ διαμέτρου διαφορετική εικόνα για την ίδια περιοχή. Η διαφορά όμως είναι πως εγώ την γνωρίζω.
Γι αυτό και οργίζομαι όταν οι κάτοικοι αναγκάζονται να εξηγήσουν πως «δεν είναι έγκλημα να ζεις στα Εξάρχεια». Και θυμώνω όταν μου κάνουν την ερώτηση «Και τι δουλειά έχεις εσύ εκεί;» (με ύφος που λέει πως όποιος πάει στα Εξάρχεια σε κάτι είναι μπλεγμένος ή δεν θα του βγει σε καλό). Και απαντώ: «Κάνω ό,τι κάνεις και εσύ στο Κολωνάκι!».
Τι θα θυσίαζες για λίγη ασφάλεια παραπάνω;
Και ακόμη πιο πολύ με εξοργίζει που τελευταία νιώθω πως ίσως να πρέπει να αποφεύγω τα Εξάρχεια συγκεκριμένες ημέρες, γιατί την τελευταία φορά που ήμουν φεύγοντας από σπίτι φίλης, φοβήθηκα πραγματικά πως κάποιος από τους άνδρες των ΜΑΤ, που άρπαζαν όποιον έβρισκαν στο διάβα τους, θα μπορούσε να είχε αρπάξει και εμένα. Και σε αυτήν την περίπτωση το αδίκημα δεν θα είχε διαπραχθεί σε βάρος μου από πολίτη αλλά από κάποιον που είναι επιφορτισμένος με την τήρηση του νόμου και της τάξης και έχει ορκιστεί να με προστατεύει.
Και όσο και εάν δέχομαι ότι επώνυμα πρόσωπα όπως πολιτικοί, δημοσιογράφοι κ.α. φοβούνται πως θα δεχθούν επίθεση εάν πάνε στα Εξάρχεια-και κάποια όντως έχουν δεχθεί και αυτό με θυμώνει- και πάλι θα επιμείνω πως δεν μπορώ να δεχθώ πως η λύση πρέπει να έρθει με κάθε κόστος και με περιστατικά σαν αυτά που είδαμε.
Επίσης τα Εξάρχεια που είναι μια γειτονιά ιδιαίτερη, με ευαίσθητα ανακλαστικά σε κοινωνικά θέματα, δεν χρωστούν σε κανέναν, ούτε στην αστυνομία ούτε στους ταραξίες να «νεκρώνουν» κάθε τρεις και λίγο, οι κάτοικοι να κλείνονται στα σπίτια τους, τα μαγαζιά (που είναι επίσης κανονικά) να κατεβάζουν ρολά.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως είμαι τυφλή σε όσα συμβαίνουν στα Εξάρχεια (νομίζω περιττό να τα αναλύσω και εγώ). Όπως δεν είμαι τυφλή και όταν κάθε φορά που περνάω μπροστά από την προτομή της Ασπασίας (στον πεζόδρομο μεταξύ Ακαδημίας και Πανεπιστημίου) μοιράζουν ηρωίνη. Όπως δεν αγνοώ τι συμβαίνει σε άλλες περιοχές όπως πχ το Ζεφύρι ή πιο κοντά, στην Ομόνοια.
Θα επιμείνω όμως μέχρι τέλους πως καμία προσπάθεια «να καθαρίσουν» τα Εξάρχεια δεν θα αποτελέσει μια πραγματική επιτυχία για μια Δημοκρατία εάν γίνει «με κάθε κόστος». Με έναν δηλητηριασμένο, διχαστικό δημόσιο λόγο, με μια αστυνομία εκτός ελέγχου και με έναν πολίτη που φοβισμένο που θα εξαναγκαστεί να δεχθεί πως πρέπει να θυσιάσει τα δικαιώματα κάποιου- όποιος και εάν είναι αυτός- για λίγη ασφάλεια παραπάνω.
Γιατί τότε απλά η αστυνομία θα είναι «απέναντι» στον πολίτη και τα μίση και πάθη, που πήρε καιρό να καταλαγιάσουν μετά την δολοφονία Γρηγορόπουλου, θα φουντώσουν ξανά. Απλά ίσως όχι στα Εξάρχεια.