Η αρχαία πόλη Chichén Itzá των Μάγια στη χερσόνησο Yucatán του Μεξικού, συνδέεται εδώ και καιρό με τις ανθρωποθυσίες, όπου εκατοντάδες έχουν ανακαλυφθεί σε ναούς, σε μια ιερή καταβόθρα και υπόγεια σπήλαια.
Μια μακροχρόνια λανθασμένη αντίληψη είναι ότι τα θύματα των θυσιών των Μάγια ήταν συχνά νεαρά και θηλυκά άτομα - μια εντύπωση που δύσκολα ανατρέπεται ακόμη και όταν πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι θυσιάστηκαν τόσο άνδρες και γυναίκες όσο και παιδιά. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη (12/6), στο περιοδικό Nature προσθέτει απροσδόκητες λεπτομέρειες σε αυτή την πιο σύνθετη εικόνα.
Η νέα ανάλυση, με βάση το αρχαίο DNA από τα λείψανα 64 ανθρώπων που οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι θυσιάστηκαν τελετουργικά και στη συνέχεια εναποτέθηκαν σε έναν υπόγειο θάλαμο, διαπίστωσε ότι τα θύματα ήταν όλα νεαρά αγόρια, πολλά από τα οποία είχαν στενή συγγένεια.
«Υπήρχαν δύο μεγάλες στιγμές έκπληξης εδώ» δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Rodrigo Barquera, ερευνητής στο Τμήμα Αρχαιογενετικής του γερμανικού ινστιτούτου Max Planck για την Εξελικτική Ανθρωπολογία.
«Σκεφτόμασταν, επηρεασμένοι από την παραδοσιακή αρχαιολογία, ότι θα βρίσκαμε, μια ταφή που δεν θα είχε προδιάθεση για το φύλο ή κυρίως κορίτσια», είπε. «Η δεύτερη έκπληξη ήταν η ανακάλυψη των συγγενικών ευρημάτων και των διδύμων» πρόσθεσε ο Rodrigo Barquera.
Η ανάλυση των σκελετών μπορεί να αποκαλύψει πολλά
«Η φρικιαστική αντίληψη ότι οι Μάγια θυσίαζαν μόνο νεαρές γυναίκες ή κορίτσια είναι σε μεγάλο βαθμό ένας μύθος που προέρχεται από τις πρώιμες αναφορές για την ιερή καταβόθρα του Chichén Itzá, ή cenote» δήλωσε ο Rubén Mendoza, αρχαιολόγος και καθηγητής στο τμήμα κοινωνικών επιστημών και παγκόσμιων σπουδών στο California State University.
Δεν συμμετείχε στη μελέτη, αλλά είναι συντάκτης ενός νέου βιβλίου για τις τελετουργικές θυσίες στη Μεσοαμερική.
Ωστόσο, το μυστήριο για το ποιους ακριβώς θυσίαζαν οι Μάγια ήταν δύσκολο να ξετυλιχτεί, επειδή είναι αδύνατο να προσδιοριστεί το φύλο ενός παιδικού σκελετού μόνο με την ανάλυση των οστών.
Ενώ η λεκάνη και μερικά άλλα οστά μπορούν να αποκαλύψουν αν ο σκελετός ήταν ενήλικος άνδρας ή γυναίκα, οι αποκαλυπτικές διαφορές εμφανίζονται μόνο κατά τη διάρκεια της εφηβείας και, ακόμη και μεταξύ των ενηλίκων, η φυσική παραλλαγή μπορεί να κάνει δύσκολη την ακριβή ταυτοποίηση.
Αυτή η δυσκολία καθιστά τη γενετική ανάλυση ιδιαίτερα πολύτιμη, δήλωσε η συγγραφέας της μελέτης Christina Warinner, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικών Επιστημών και Ανθρωπολογίας John L. Loeb στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και επικεφαλής της ομάδας στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck.
Όμως η επίδραση του αρχαίου DNA, που έχει φέρει επανάσταση στην αρχαιολογία στην Ευρώπη και σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη, ήταν πιο περιορισμένη στις τροπικές περιοχές, επειδή το DNA «υποβαθμίζεται» πιο εύκολα σε θερμές συνθήκες. Ωστόσο, οι πρόσφατες πρόοδοι στην τεχνολογία του αρχαίου DNA διευρύνουν την εμβέλειά του, εξήγησε η ίδια.
«Γινόμαστε όλο και καλύτεροι στην ανάκτηση ακόμη και πολύ μικρών ποσοτήτων DNA. Και ξαφνικά, έχουμε τώρα τη δυνατότητα να κάνουμε αυτές τις γονιδιωματικές μελέτες μεγάλης κλίμακας και να εφαρμόσουμε το αρχαίο DNA ως εργαλείο που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το παρελθόν στη Μεσοαμερική», δήλωσε η Warinner. «Είμαι τόσο ενθουσιασμένη γι′ αυτό, επειδή πρόκειται για μια περιοχή του κόσμου που έχει αυτή την απίστευτα πλούσια ιστορία» σημείωσε.
Τα αγόρια ήταν μικρότερα των 6 ετών όταν θυσιάστηκαν
Η ομάδα πίσω από τη νέα μελέτη ήταν σε θέση να εξάγει και να αλληλουχήσει αρχαίο DNA από 64 από τα περίπου 100 άτομα, τα λείψανα των οποίων βρέθηκαν διάσπαρτα σε ένα νερό chultún - έναν υπόγειο θάλαμο αποθήκευσης που ανακαλύφθηκε το 1967 περίπου 400 μέτρα από την ιερή καταβόθρα στο Chichén Itzá.
Με ραδιοχρονολόγηση, η ομάδα διαπίστωσε ότι η υπόγεια σπηλιά χρησιμοποιήθηκε για 500 χρόνια, αν και τα περισσότερα από τα παιδιά των οποίων τα λείψανα μελέτησε η ομάδα θάφτηκαν εκεί μεταξύ 800 και 1.000 μ.Χ. - κατά τη διάρκεια της ακμής της πολιτικής δύναμης του Chichén Itzá.
Όλα τα παιδιά ήταν αγόρια - τα οποία ανήκαν στον τοπικό πληθυσμό των Μάγια εκείνη την εποχή, σύμφωνα με την ανάλυση DNA - και τουλάχιστον το ένα τέταρτο από αυτά είχαν στενή συγγένεια με τουλάχιστον ένα άλλο παιδί στο chultún. Η ομάδα περιλάμβανε επίσης δίδυμους, αδέλφια και ξαδέλφια. Τα περισσότερα από τα αγόρια ήταν μεταξύ 3 και 6 ετών όταν πέθαναν.
Η ανάλυση των παραλλαγών ή των ισοτόπων του άνθρακα και του αζώτου στα οστά έδειξε επίσης ότι τα συγγενικά παιδιά είχαν παρόμοια διατροφή.
Συνδυαστικά, τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι τα συγγενικά αρσενικά παιδιά επιλέγονταν πιθανότατα κατά ζεύγη για τις τελετουργικές θυσίες που συνδέονταν με το chultún.
«Είναι έκπληξη για μένα να βλέπω μέλη της ίδιας οικογένειας, δεδομένου του τεράστιου χρονικού εύρους της απόθεσης, η οποία από τις ραδιοχρονολογήσεις επιβεβαιώνεται τώρα ότι χρησιμοποιήθηκε σε χρονικό διάστημα 500 ετών, κατά τη διάρκεια του οποίου αυτά τα σώματα συσσωρεύτηκαν σιγά-σιγά» δήλωσε η Vera Tiesler, βιοαρχαιολόγος και καθηγήτρια στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Yucatán, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα.
Ενώ οι συγγραφείς της μελέτης πιστεύουν ότι το εύρημα αυτό αποκαλύπτει τη μοναδική γνωστή ταφή θυσιασμένων αρσενικών παιδιών, η Tiesler δήλωσε ότι το αρχαίο τελετουργικό ημερολόγιο των Μάγια ήταν πολύπλοκο, πιθανότατα με διαφορετικά «προφίλ θυμάτων» για διαφορετικές θρησκευτικές περιστάσεις κατά τη διάρκεια του έτους και των χρονικών κύκλων.
Πώς αναγνωρίστηκαν τα δίδυμα
Για να αποφευχθεί η δειγματοληψία του ίδιου παιδιού δύο φορές, η ομάδα χρησιμοποίησε το ίδιο οστό από κάθε παιδί - το πετρώδες οστό στη βάση του κρανίου. «Δεδομένου ότι κάθε παιδί έχει μόνο ένα από αυτά, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι δεν έχουμε πάρει διπλό δείγμα από κανένα άτομο. Και αυτό είναι που μας επέτρεψε να αναγνωρίσουμε πανομοιότυπα δίδυμα» είπε η Warinner.
Τα δίδυμα κατέχουν ιδιαίτερη θέση στις ιστορίες καταγωγής και στην πνευματική ζωή των αρχαίων Μάγια, πρόσθεσε η Warinner, ιδίως σε μια ιστορία που ονομάζεται «Hero Twins» (Δίδυμα Ήρωες), στην οποία δύο αδέλφια κατεβαίνουν στον κάτω κόσμο για να εκδικηθούν τον θάνατο του πατέρα τους. Δεν είναι σαφές πώς ή γιατί ακριβώς θυσιάστηκαν τα παιδιά, αλλά οι μέθοδοι θυσίας που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή περιλάμβαναν τον αποκεφαλισμό και την αφαίρεση της καρδιάς.
«Νομίζω ότι πρέπει να θυμόμαστε ότι ο θάνατος και όλα όσα συνεπάγονται αυτές οι τελετουργίες είχαν εντελώς διάσταση εκείνη την εποχή, από αυτήν που έχουμε εμείς σήμερα», δήλωσε ο Rodrigo Barquera. «Γι′ αυτούς δεν ήταν η απώλεια ενός παιδιού, δεν ήταν η απώλεια ενός από τα παιδιά τους, αλλά μια ευκαιρία που τους δόθηκε από τις όποιες δυνάμεις να είναι μέρος αυτής της ιδιαίτερης ταφής» εξήγησε.
Πώς συνδέεται με τη σημερινή κοινότητα των Μάγια
Η Βάρινερ δήλωσε ότι η μελέτη σηματοδοτεί την πρώτη φορά που το γενετικό υλικό που ανακτήθηκε από αρχαία λείψανα των Μάγια ήταν αρκετά λεπτομερές ώστε να αλληλουχηθεί, παρέχοντας μια πλουσιότερη εικόνα για το ποιοι ήταν τα θύματα και με ποιους είχαν - και έχουν - συγγένεια.
Η ομάδα συνέκρινε το αρχαίο DNA με εκείνο 68 κατοίκων της σημερινής κοινότητας των Μάγια Tixcacaltuyub. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι δύο κοινότητες μοιράζονταν μια στενή γενετική υπογραφή. «Ήταν εξαιρετικά χαρούμενοι όταν έμαθαν ότι είχαν συγγένεια με τους ανθρώπους που κάποτε κατοικούσαν στο Chichén Itzá», δήλωσε ο Rodrigo Barquera.