Εάν αφιερώνουμε έστω και λίγο χρόνο στο TikTok, ίσως έχουμε παρατηρήσει την πληθώρα αναρτήσεων που υποστηρίζουν ότι το κραμβέλαιο ή όπως το ονομάζουν αλλιώς το λάδι κανόλα, καθώς και άλλα σπορέλαια είναι ανθυγιεινά και πρέπει να αποφεύγονται. Μάλιστα, κυκλοφορούν αρκετά βίντεο στα οποία οι χρήστες ισχυρίζονται ότι τα διάφορα σπορέλαια προκαλούν φλεγμονή ή ότι είναι από «τοξικά» μέχρι και «δηλητηριώδη».
Όμως κατά πόσο οι ισχυρισμοί τους ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα;
Πολλά από τα βίντεο δεν περιλαμβάνουν αποκαλύπτουν τις πηγές τους, ενώ ορισμένοι ειδικοί στη διατροφή δεν συμφωνούν απόλυτα με όλους αυτούς τους ανυπόστατους ισχυρισμούς που διαδίδονται τόσο γρήγορα. Προκειμένου να λύσουμε το μυστήριο, απευθυνθήκαμε σε κορυφαίους γιατρούς και διαιτολόγους.
Τι είναι τα σπορέλαια;
Τα σπορέλαια είναι μια κατηγορία ελαίων φυτικής προέλευσης που παράγονται από σπόρους φυτών. Μερικά από τα πιο κοινά σπορέλαια είναι το έλαιο σόγιας και το ηλιέλαιο.
«Τα σπορέλαια παράγονται με άλεση, συμπίεση και θέρμανση των σπόρων των φυτών σε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, έτσι ώστε τα λιπαρά οξέα που περιέχουν να οξειδωθούν και να εξαχθούν τα έλαιά τους», εξηγεί η διατροφολόγος Μάντι Πασκαρέλο.
Τα σπορέλαια περιέχονται συνήθως στα συσκευασμένα τρόφιμα στα ράφια των παντοπωλείων, ενώ χρησιμοποιούνται και από τις βιομηχανίες εστιατορίων και υπηρεσιών τροφίμων.
Ο κύριος λόγος που τα σπορέλαια χρησιμοποιούνται σε τόσα πολλά και διαφορετικά τρόφιμα είναι το γεγονός ότι έχουν ήπια γεύση και άρωμα.
Είναι πράγματι τόσο ανθυγιεινά;
«Τα σπορέλαια μπορούν ακόμη και να συμβάλουν στη δίαιτά μας, ειδικά εάν η κατανάλωση τους συνδυάζεται με επαρκή πρόσληψη ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, όπως αυτά που προέρχονται από τα λιπαρά ψάρια ή τα καρύδια», μας καθησυχάζει η διατροφολόγος Λόρεν Μανάκερ.
Ωστόσο, σύμφωνα με την διατροφολόγο Άσλεϊ Κίτσενς ισχύει και το γεγονός ότι πολλά τρόφιμα που παρασκευάζονται με την προσθήκη σπορέλαιων, όπως τα εξαιρετικά επεξεργασμένα προϊόντα και τα τηγανητά, δεν είναι ωφέλιμα για την υγεία μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα σπορέλαια θα μας προκαλέσουν προβλήματα.
Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν συχνά μεγάλες ποσότητες νατρίου, ζάχαρης και επεξεργασμένους υδατάνθρακες. Επομένως, στα εν λόγω σνακ αυτοί είναι οι πραγματικοί ένοχοι, οι οποίοι όταν καταναλώνονται σε υπερβολική ποσότητα μπορούν όντως να μας δημιουργήσουν θέματα.
Υπάρχουν όντως κίνδυνοι από την κατανάλωση σπορέλαιων που έχουν θερμανθεί;
Τα σπορέλαια κατά το τηγάνισμα ή την επεξεργασία των προϊόντων που συναντάμε στον διάδρομο του σούπερ μάρκετ θερμαίνονται σε υψηλές θερμοκρασίες. Αυτό όντως δεν είναι και πολύ καλό για την ανθρώπινη υγεία. Ιδίως τα σπορέλαια που περιέχουν μεγάλες ποσότητες ωμέγα-6 λιπαρών οξέων, και συχνά αναφέρονται στις διατροφικές ετικέτες ως «λινολεϊκά οξέα», όταν θερμαίνονται σε πολύ υψηλή θερμοκρασία παράγουν μια ένωση που ονομάζεται υδροξυνενεάλη. Η κατάποση της συγκεκριμένης ένωσης απειλεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας όπως διαταραχή του μεταβολισμού μας και το αυξημένο οξειδωτικό στρες.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να θερμάνουμε το σπορέλαιο όταν μαγειρεύουμε στο σπίτι. «Η ποσότητα με την οποία μαγειρεύουμε στο σπίτι είναι πιθανότατα πολύ πιο αμελητέα και είναι σχεδόν απίθανο να εμφανίσουμε προβλήματα υγείας, απλώς και μόνο επειδή χρησιμοποιούμε το εν λόγω συστατικό στη μαγειρική μας», τονίζει η Πασκαρέλο.
Τα σπορέλαια συνδέονται όντως με τη φλεγμονή;
«Τα σπορέλαια περιέχουν σημαντικές ποσότητες ωμέγα-3 και ωμέγα-6 λιπαρών οξέων, τα οποία είναι και τα δύο πολυακόρεστα λιπαρά που θεωρούνται υγιεινά. Η ποσότητα των ωμέγα-3 και των ωμέγα-6 λιπαρών οξέων ποικίλλει ανά τα σπορέλαια.
Αν και ο οργανισμός μας χρειάζεται ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, υπάρχει η ανησυχία ότι όταν τα εν λόγω οξέα καταναλώνονται σε υπερβολικά μεγάλες ποσότητες, ενδέχεται να οδηγήσουν σε φλεγμονή», μας προειδοποιεί η Δρ. Κριστίνα Τένισον.
Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ωστόσο, ότι δεν χρειάζεται να συμπεριλάβουμε τα σπορέλαια στη διατροφή μας, μόνο και μόνο για να βεβαιωθούμε ότι προσλαμβάνουμε επαρκή ποσότητα υγιεινών λιπαρών οξέων.
«Οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα ψάρια και τα αυγά έχουν αποδειχθεί πιο ευεργετικές πηγές ωμέγα-6 λιπαρών οξέων, σε σύγκριση με την απλή κατανάλωση ελαίων», διευκρινίζει η Πασκαρέλο.
Υπάρχουν διατροφικά οφέλη στα σπορέλαια;
Τα σπορέλαια προσφέρουν μια ποικιλία από υγιεινά λιπαρά, τα οποία μας προστατεύουν από ορισμένους τύπους καρκίνου και ενισχύουν την υγεία της καρδιάς, περιορίζοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Για αυτό τον λόγο οι ειδικοί συνιστούν να αντικαταστήσουμε τις πηγές κορεσμένων λιπαρών, όπως το βούτυρο, το λάδι καρύδας, το φοινικέλαιο, το μπέικον και τα λουκάνικα με πηγές πολυακόρεστων λιπαρών, όπως τα καρύδια, ο λιναρόσπορος, τα ψάρια και τα περισσότερα σπορέλαια, συμπεριλαμβανομένης του του ελαίου κανόλα και του σογιέλαιου.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει πάση θυσία να ενσωματώσουμε τα σπορέλαια στη διατροφή μας;
«Τα σπορέλαια έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες. Παρόλο λοιπόν που δεν χρειάζεται να τα αποφεύγουμε με κάθε κόστος, όπως θα μας έκαναν να πιστέψουμε τα περιβόητα βίντεο του TikTok, καλό είναι να τα καταναλώνουμε με μέτρο.
Η κατανάλωση ολόκληρων τροφών όπως τα καρύδια, οι ηλιόσποροι, το φυστικοβούτυρο, οι σπόροι τσία και τα αμύγδαλα αποτελούν ορισμένες πολύ πιο ωφέλιμες εναλλακτικές, προκειμένου να προσφέρουμε στον οργανισμό μας τα απαραίτητα λιπαρά οξέα.