Μια περιφερειακή συνεργασία 10 χωρών ανακοίνωσε, ότι η συμφωνία για την ισότιμη χρήση των υδάτινων πόρων της λεκάνης του Νείλου τέθηκε σε ισχύ - παρά την αξιοσημείωτη αντίθεση της Αιγύπτου. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην αφρικανική ήπειρο, καθώς αγγίζει άμεσα τις οικονομίες όλων των παρόχθιων χωρών του ποταμού, καθώς και την πολιτική σταθερότητα σε αυτές.
Το νομικό καθεστώς του «πλαισίου συνεργασίας» επιβεβαιώθηκε επίσημα από την Αφρικανική Ένωση μετά την προσχώρηση του Νοτίου Σουδάν στη συνθήκη, ανέφερε η «Πρωτοβουλία για τη Λεκάνη του Νείλου» σε ανακοίνωσή της στις 13 Οκτωβρίου 2024.
Ποιες χώρες υπέγραψαν για το Νείλο και ποιες διαφωνούν
Η Αιθιοπία, η Ουγκάντα, η Ρουάντα, το Μπουρούντι και η Τανζανία έχουν επικυρώσει τη συμφωνία.
Η Αίγυπτος και το Σουδάν αρνήθηκαν να υπογράψουν, ενώ το Κονγκό απείχε.
Η Κένυα δεν έχει ακόμη καταθέσει τα έγγραφα επικύρωσής της στην Αφρικανική Ένωση.
Η συμφωνία, η οποία τέθηκε σε ισχύ, «αποτελεί απόδειξη της συλλογικής μας αποφασιστικότητας να αξιοποιήσουμε τον ποταμό Νείλο προς όφελος όλων, διασφαλίζοντας τη δίκαιη και βιώσιμη χρήση του για τις επόμενες γενιές», αναφέρει στην ανακοίνωσή η Πρωτοβουλία για τη Λεκάνη του Νείλου. «Αυτή είναι μια στιγμή για να συγχαρούμε τις κυβερνήσεις και τον λαό των παρόχθιων χωρών του Νείλου, καθώς και όλους τους εταίρους και τους ενδιαφερόμενους φορείς, για την υπομονή, την αποφασιστικότητα και την αφοσίωσή τους σε αυτόν τον σκοπό».
Η έλλειψη επικύρωσης από την Αίγυπτο και το Σουδάν - έθνη της ερήμου που έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για τυχόν προσπάθειες μείωσης των μεριδίων τους στο νερό του Νείλου - σημαίνει ότι πρακτικά τίθεται σοβαρό ερώτημα για το πως και σε ποιο βαθμό θα εφαρμοστεί η συμφωνία.
Το φράγμα στον Γαλάζιο Νείλο πίσω από τα «όχι»
Οι εντάσεις στην περιοχή έχουν αυξηθεί, εν μέρει λόγω της κατασκευής από την Αιθιοπία ενός φράγματος ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον Γαλάζιο Νείλο, βασικό παραπόταμο του Νείλου.
Η Αίγυπτος φοβάται ότι το φράγμα θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τις προμήθειες νερού και άρδευσης στα παρόχθια κράτη, εκτός εάν η Αιθιοπία λάβει υπόψη τις ανάγκες της.
Η Αιθιοπία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το φράγμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, την οποία χρειάζεται επειγόντως.
Η ρήτρα δικαιωμάτων της συμφωνίας αναφέρει ότι τα κράτη της λεκάνης του Νείλου «θα χρησιμοποιούν τους υδάτινους πόρους του συστήματος του ποταμού Νείλου με δίκαιο και λογικό τρόπο».
Με μήκος 6.695 χιλιομέτρων (4.160 μίλια), ο Νείλος είναι ο μακρύτερος ποταμός στον κόσμο, με έναν παραπόταμο, τον Λευκό Νείλο, να ξεκινά από το Νότιο Σουδάν και τον άλλο, τον Γαλάζιο Νείλο, στην Αιθιοπία.
«Αντίμετρα» από την Αίγυπτο στη Σομαλία
Εν μέσω της διαμάχης με την Αιθιοπία, η Αίγυπτος φάνηκε πρόσφατα να ενισχύει τη θέση της στο Κέρας της Αφρικής, υποσχόμενη συνεργασία για την ασφάλεια με τη Σομαλία, η οποία αντιτίθεται στις προσπάθειες της Αιθιοπίας να επιδιώξει πρόσβαση στη θάλασσα, μέσω του αποσχισθέντος από τη Σομαλία εδάφους της Σομαλιλάνδης.
Σύμφωνα με τους όρους μιας συμφωνίας που επιτεύχθηκε την περασμένη εβδομάδα, η Αίγυπτος θα μπορούσε να αναπτύξει ειρηνευτικά στρατεύματα στη Σομαλία, όταν λήξει η θητεία των ειρηνευτικών δυνάμεων της Αφρικανικής Ένωσης στα τέλη του 2024.
Στον αντίποδα, η Αίγυπτος, ιδρυτικό μέλος της Πρωτοβουλίας για τη Λεκάνη του Νείλου, διεκδικεί εδώ και καιρό τα δικαιώματά της στο νερό του Νείλου, σύμφωνα με τους όρους μιας συμφωνίας της αποικιοκρατικής εποχής.
Η συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Ηνωμένου Βασιλείου έδινε στην Αίγυπτο και στο Σουδάν δικαιώματα ως κράτη όπου ρέουν τα ύδατα του Νείλου, με την Αίγυπτο να λαμβάνει 55,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα και το Σουδάν 18,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, από το σύνολο των 84 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων - με 10 δισεκατομμύρια να χάνονται από την εξάτμιση.
Η συμφωνία αυτή, που υπογράφηκε για πρώτη φορά το 1929, δεν έλαβε υπόψιν τα άλλα έθνη κατά μήκος της λεκάνης απορροής του ποταμού, που αγωνίζονται για μια νέα συμφωνία.