Πολλά έχουν γραφτεί για τη διατήρηση ενός γάμου, ακόμα και όταν εμείς ή και ο/η σύζυγός μας βρισκόμαστε με το ένα πόδι έξω απ′ αυτή τη σχέση. Τον Ιούνιο του 2022, οι New York Times φιλοξένησαν δύο δημοσιεύματα, τα οποία αντίκεινται στο διαζύγιο, πάντα με έναν έμμεσο τρόπο, ενώ ενθάρρυναν την παραμονή σε δυστυχισμένους γάμους. Η πρώτη ήταν μια συνέντευξη με τον σύμβουλο ζευγαριών Τέρενς Ρίαλ που μίλησε για «κανονικό συζυγικό μίσος», και η δεύτερη ένα άρθρο γνώμης από την Αγγλικανή ιερέα και αρθρογράφο Τις Χάρισον Γουόρεν με τίτλο «Παντρεύτηκα τον λάθος άνθρωπο κι είμαι τόσο χαρούμενη που το έκανα».
«Τα τελευταία 17 χρόνια υπήρξαν μεγάλα διαστήματα όπου ο ένας ή και οι δύο ήμασταν βαθιά δυστυχισμένοι. Υπήρξαν στιγμές που στη σχέση μας επικράτησε η περιφρόνηση, γλυκιά και σκληρή σαν αποξηραμένη λάσπη. Ήμασταν και οι δύο αγενείς. Φωνάζαμε, βρίζαμε και χτυπούσαμε δυνατά την πόρτα φεύγοντας. Και οι δύο νιώσαμε ότι χρειαζόμασταν πράγματα που ο άλλος απλά δεν μπορούσε να μας προσφέρει. Έχουμε πάει σε συμβουλευτική γάμου για τόσο καιρό τώρα που πλέον ο σύμβουλός μας νιώθει μέλος της οικογένειας. Ενδεχομένως πρέπει να συμπεριλάβουμε τη φωτογραφία της στην ετήσια χριστουγεννιάτικη κάρτα μας. Κατά καιρούς, μέναμε παντρεμένοι καθαρά για θρησκευτική υπακοή και για χάρη των παιδιών μας».
Απαντώντας σε αυτό το άρθρο ―και σε παρόμοιες σκέψεις από το πρόσφατο παρελθόν―, οι κριτικοί, συμπεριλαμβανομένης της Σοράγια Νάντια ΜακΝτόναλντ, παρακάλεσαν τις γυναίκες συγγραφείς που «θυσιάζονται στον βωμό της γαμήλιας δυστυχίας» να «σταματήσουν να προσπαθούν να στρατολογούν άλλα κορόιδα για να είναι στην ίδια μιζέρια μαζί σου».
Η Τρέισι Κ. Ρος, μια θεραπεύτρια ζευγαριών και οικογένειας στη Νέα Υόρκη, βρήκε επίσης το άρθρο απογοητευτικό. Κυρίως επειδή η συγγραφέας δεν αναφέρει ποτέ γιατί είναι ευγνώμων που έμεινε στο γάμο της. Ή τι έκανε για να αντιμετωπίσει όλη αυτή τη συσσωρευμένη δυστυχία, η οποία σίγουρα πρέπει να έχει βαρύνει. Ναι, η Ρος αναγνωρίζει ότι τα ζευγάρια μπορούν να περάσουν από πολύ δυστυχισμένες καταστάσεις και, με αρκετή δουλειά, επιμονή και αφοσίωση, μπορούν να βγουν από την άλλη πλευρά. Αλλά η θεραπεύτρια εύχεται η Γουόρεν να είχε δείξει τη δουλειά της λίγο περισσότερο. «Το άρθρο δεν εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο πλοηγήθηκε σε ένα καλύτερο ”τόπο” της σχέσης, κάτι που χρειάζεται να ακούσουν και να μάθουν οι άνθρωποι – δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες σχετικά με το πώς πραγματικά μοιάζει και τι συνεπάγεται η ”εργασία σε μια σχέση” – το μήνυμα είναι απλώς ότι πρέπει να το κάνεις, όχι το πώς», είπε στη HuffPost.
Η θεραπεύτρια γάμου και οικογένειας από το Λος Άντζελες Σάμπα Χαρούνι Λούρι έχει ανάμεικτα συναισθήματα για το άρθρο. «Η συγγραφέας είναι ξεκάθαρη για το πώς η θρησκευτική της ταυτότητα επηρεάζει την άποψή της και φαίνεται ότι η διατήρηση της σχέσης είναι αυτό που λειτουργεί τόσο για την Γουόρεν όσο και για τον σύντροφό της», είπε. «Το θέμα είναι ότι η Γουόρεν φαίνεται επικριτική με εκείνους οι οποίοι θα είχαν την γενναιότητα να εγκαταλείψουν έναν γάμο όπου μπορεί να ζουν με μιζέρια αντίθετα από εκείνους που θα έμεναν».
Για μερικούς, είναι γενναίο να επιδιώκο”υν την ευτυχία, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να εγκαταλείψουν έναν γάμο, λέει στην HuffPost η Χαρούνι Λούρι.
(Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες είναι πιο ευτυχισμένες χωρίς σύζυγο ή παιδιά: ”«Αν είσαι άντρας, μάλλον θα πρέπει να παντρευτείς», λέει ο Πολ Ντόλαν, επιστήμονας συμπεριφοράς και συγγραφέας μιας τέτοιας μελέτης. «Αν είσαι γυναίκα, μην ασχολείσαι.»)
Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι Αγγλικανοί ιερείς και οι θρησκευόμενοι άνθρωποι που προσκολλώνται φανατικά στον γάμο σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν το διαζύγιο. Το ποσοστό διαζυγίων δεν ήταν ποτέ χαμηλότερο, σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ Φίλιπ Κοέν. Ο Κοέν μελέτησε δεδομένα απογραφής για να καθορίσει ότι το ποσοστό διαζυγίων στις ΗΠΑ μειώθηκε συνολικά κατά 18% από το 2008 έως το 2016. Σε ένα άρθρο σκέψης πέρυσι, η συγγραφέας πολιτισμού Αν Ελεν Πέτερσεν μίλησε σε πολλές μεσήλικες, μορφωμένες γυναίκες που παραμένουν σε δυστυχισμένους γάμους και κατέληξε ότι πολλές από τις γυναίκες θα προτιμούσαν να μείνουν σε έναν δυστυχισμένο γάμο παρά να «αποτύχουν» και να πάρουν διαζύγιο. (Και, φυσικά, υπάρχει η οικονομική συνιστώσα - αφού ζεις με δύο εισοδήματα, το να τα βγάλεις πέρα με ένα μόνο εισόδημα σε αυτήν την οικονομική κατάσταση μπορεί να είναι αδύνατη.)
«Όσο κανονικοποιήθηκε το διαζύγιο στο σύνολο της κοινωνίας, έχει ”αποσυναρμολογηθεί” για άτομα με δυστυχισμένους γάμους [προοδευτικά και/ή μορφωμένα ζευγάρια που περίμεναν καιρό για να παντρευτούν]. Είναι ένα διαφορετικό στίγμα από την αποδοκιμασία για θρησκευτικούς ή ηθικούς λόγους, αλλά παρ′ όλα αυτά είναι ένα στίγμα. Μέσα σε αυτήν την ευρύτερη πολωμένη αντίληψη του γάμου, το διαζύγιο έχει γίνει κάτι στο οποίο οι άνθρωποι δεν θέλουν να προχωρούν, σαν να μην είσαι ικανός να γονιμοποιήσεις, σαν μια καταστροφή της ταυτόητάς μας.
Και για άτομα που θεώρησαν ότι η διαδρομή τους προς τον γάμο ή/και τη γονεϊκότητα είναι καλά αιτιολογημένη - και, ανάλογα με το οικογενειακό ιστορικό τους, το αντίθετο από αυτό που έκαναν άλλοι στη ζωή τους - μπορεί να αισθάνονται σαν μια πραγματική αποτυχία...
Για τις γυναίκες, ο «τρόμος του διαζυγίου» επιδεινώνεται από τον τρόπο που μας διδάσκουν να βλέπουμε τη ζωή: Μας λένε ότι σχεδόν τα πάντα – το χάσμα στις αμοιβές, οι οικιακές διαφορές εργασίας, οι ταλαιπωρημένες φιλίες λόγω της πανδημίας – μπορούν να διορθωθούν μέσω σκληρή δουλειά και πνεύμα ικανοποίησης. «Αν αφιερώνουν ώρες στις σχέσεις τους, πέρα από τις ώρες που αφιερώνουν στη δουλειά τους, τη γονική μέριμνα και τη συντήρηση του σώματός τους όλα θα πήγαιναν καλά», γράφει η Πέτερσεν. Το μήνυμα είναι σαφές: Εάν δεν λειτουργεί, δεν προσπαθείτε αρκετά σκληρά. Στη θεραπευτική της πρακτική, η Ρος έχει δει επίσης αυτό το φαινόμενο: έξυπνες, επιτυχημένες γυναίκες να παραμένουν σε ανεκπλήρωτες, δυστυχισμένες σχέσεις παρά το γεγονός ότι δεν εξαρτώνται οικονομικά από τους άνδρες, όπως μπορεί να ήταν οι μητέρες ή οι γιαγιάδες τους. «Στην πραγματικότητα, πολλές φορές οι άντρες εξαρτώνται από αυτούς, υπάρχει ελάχιστο ή καθόλου σεξ στη σχέση, μια αδύναμη συναισθηματική σύνδεση και συχνά υποψία συναισθηματικής κακοποίησης, ακόμη και διαφορετικά επίπεδα κατάχρησης ουσιών - και όμως αγωνίζονται να μην φύγουν, ελπίζοντας και πιστεύοντας ότι τα πράγματα μπορεί να βελτιωθούν μόνο αν προσπαθήσουν περισσότερο και κάνουν τους συντρόφους τους να καταλάβουν με ποιο τρόπο συμβάλλουν στη γενικότερη δυσάρεστη κατάσταση», λέει η Ρος.
Γενικότερα, η Χαρούνι Λούρι πιστεύει ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον γάμο ωθεί τους ανθρώπους να παραμείνουν σε δυστυχισμένες σχέσεις (ή φοβίζει τους ανθρώπους από την ιδέα να δεσμευτούν από την αρχή).
«Για τους περισσότερους από εμάς, ο γάμος θεωρούνταν μεγάλος στόχος και δεν προσπαθούσαμε απλώς να παντρευτούμε αλλά να είμαστε ”ευτυχισμένοι παντρεμένοι” από την πρώιμη παιδική ηλικία», λέει. «Είναι η επιλογή της ωριμότητας που πρέπει να κάνεις. Σημαίνει ότι είμαστε αξιόλογοι και σταθεροί. Και αν συμβαίνει αυτό, είναι σαφές πόσο απειλητικό θα ήταν να αποφασίσουμε να απορρίψουμε αυτή την ιδέα επιδιώκοντας διαζύγιο». Λόγω του τρόπου με τον οποίο αποτιμούμε τη σκληρή δουλειά και τη δέσμευση, η επιλογή του διαζυγίου ισοδυναμεί με «να εγκαταλείψεις και να εγκαταλείψεις αυτό ακριβώς που είχες δουλέψει τόσο σκληρά για να πετύχεις», λέει η Χαρούνη Λούρι. Για πολλά παντρεμένα ζευγάρια που σκέφτονται με δισταγμό το διαζύγιο ... παραμένουν σε μια σχέση που επειδή έχουν ήδη επενδύσει τόσο πολύ χρόνο και ενέργεια στη σχέση τους. Ως μεγάλος «επενδυτής», δεν μπορείς να τα παρατήσεις, ανεξάρτητα από το αν είσαι δυστυχισμένος ή σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι θα ήσουν μόνος σου, λέει ο Ομαρ Τόρες, ψυχοθεραπευτής στη Νέα Υόρκη. «Συχνά ακούω πελάτες να λένε πάνω - κάτω ”Αλλά έχουμε τόση ιστορία”, ”Αλλά είμαι σε αυτή τη σχέση για πέντε χρόνια, δεν μπορώ απλώς να κάνω πίσω τώρα!”, ή ”Αν αυτή η σχέση τελείωνε τώρα, αυτό θα ήταν - εννοώ ότι τα τελευταία 10 χρόνια δεν ήταν τίποτα!”», λέει στην HuffPost.
Αυτό σημαίνει ότι μερικές φορές οι άνθρωποι παραμένουν σε σχέσεις εις βάρος της ευημερίας, της λογικής ή της ασφάλειάς τους. «Εχω εντοπίσει αυτή η επιθυμία να κρατήσω μια σχέση μετά την ημερομηνία λήξης της από τότε που ήμουν ασκούμενος», είπε.
Μερικές φορές, ένας γάμος απλά δεν μπορεί να διορθωθεί. Η αλήθεια είναι η εξής: Μερικές φορές τα προβλήματα γάμου δεν ξεπερνιούνται, παρά τις καλύτερες προσπάθειές μας για να λειτουργήσει. Υπάρχουν οι προφανείς διαπραγματεύσεις: Η εμπιστοσύνη, φυσικά, είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για όλες τις σχέσεις και όταν ένας σύντροφος παραβιάζει αυτήν την εμπιστοσύνη μέσω απιστίας, παραμέλησης ή κατάχρησης, μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξαναχτιστεί η σχέση, λέει ο Ράιαν Χάους, ψυχολόγος στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια και συγγραφέας του περιοδικού «Mental Health Journal for Men».
«Για να το ”διορθώσει”, ο/η σύντροφος που προσέβαλλε πρέπει να ζητήσει μια ειλικρινή συγγνώμη με ενσυναίσθηση, να εξιλεωθεί για την αδικία του και να λάβει μέτρα για να βεβαιωθεί ότι δεν θα συμβεί ποτέ ξανά, αλλά αυτά τα βήματα δεν θα εγγυηθούν ότι η εμπιστοσύνη θα ξαναχτιστεί και η σχέση θα θεραπευθεί», λέει. Αλλά αυτό που είναι εξίσου κακό είναι η κακή ευθυγράμμιση των επιθυμιών: Όλο και περισσότεροι γάμοι δεν διορθώνονται και ολοκληρώνονται επειδή ένας σύντροφος συνειδητοποιεί ότι απλώς δεν θέλει να το κάνει πια, όπως λέει. «Δεν υπάρχει κανένα πραγματικό επιχείρημα ή ”διόρθωση” για αυτό. Το ”Δεν θέλω να παντρευτώ” είναι μια πλήρης πρόταση», λέει. «Μπορούμε να ρίξουμε μια ματιά στο τι μπορεί να προκαλεί την αλλαγή στα συναισθήματα ή να δούμε αν εμπλέκονται άλλοι παράγοντες, αλλά αν ένας σύντροφος δεν έχει απλώς τη θέληση να μείνει παντρεμένος, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά». Η Σάρα Σπένσερ Νόρδι, θεραπεύτρια γάμου και οικογένειας στην Ουάσιγκτον DC, έθεσε αυτή τη σκέψη ακόμα πιο απλά: Ένας γάμος δεν διορθώνεται όταν ένα ή περισσότερα άτομα δεν κάνουν τίποτα για να τον διορθώσουν.
Η θεραπεία ζεύγους μπορεί και συχνά αποδίδει, αλλά μόνο εάν και οι δύο σύντροφοι είναι ανοιχτοί στη διαδικασία και κάνουν μεγάλες αλλαγές συμπεριφοράς. «Υπάρχουν ζευγάρια που χρησιμοποιούν τη θεραπεία ζευγαριών ως μέρος για να ακούσουν και να εξελιχθούν και εκείνα που αντιμετωπίζουν τη θεραπεία ζευγαριών σαν να είναι ήδη σε δικαστήριο διαζυγίου», λέει η Σπένσερ Νόρδι. «Είναι ”μυωπικά” απασχολημένοι με το να μιλάνε για το τι έχει κάνει λάθος ο άλλος και πώς αυτό το άτομο πρέπει να αλλάξει». Τέτοιοι άνθρωποι δεν μπορούν ή αρνούνται να δουν τον ρόλο τους και τι θα μπορούσαν να κάνουν για να τον επιδιορθώσουν. «Μερικοί μπορεί ακόμη και να πουν ότι θέλουν τα πράγματα να λειτουργήσουν, αλλά ρίχνουν το βάρος της αλλαγής εξ′ ολοκλήρου στο άλλο άτομο και αρνούνται να κάνουν πολύ δουλειά οι ίδιοι», είπε. Η ίδια δεν μπορεί να κρίνει την επιλογή ενός (δυστυχισμένου) ζευγαριού να μείνει μαζί ή να ακολουθεί χωριστούς δρόμους. Αναγνωρίζει ότι δεν αξίζει να δουλεύεις για κάθε σχέση, ειδικά αν κάποιος σε έχει αδικήσει σοβαρά. Είναι μια βαθιά προσωπική απόφαση. «Αλλά αν η θέση μας είναι: ”Δεν θέλω να το δουλέψω άλλο”, η σχέση, έχει τελειώσει», είπε.