Πριν από 15 περίπου χρόνια, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ρομάνο Πρόντι, διατύπωσε το όραμα του, η Ευρώπη να συνδέεται με ένα «δαχτυλίδι» που θα σηματοδοτεί τη φιλία ανάμεσα στα κράτη. Σήμερα, τα δεδομένα αποκαλύπτουν πως οι σκέψεις του δεν έγιναν πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί η ήπειρος περιβάλλεται από τσάρους, σουλτάνους και αυτοκράτορες που πολλές φορές παίζουν αδίστακτα μέσα στην Ένωση.
Αυτό τουλάχιστον αναφέρει ο συγγραφέας του βιβλίου «Οι ισχυροί: Ευρωπαϊκές Συναντήσεις με Κυρίαρχη Δύναμη», Χανς Κρίμπε σε άρθρο του στο Politico. Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει να ξανασυνθέσει το χάρτη της ανατολικής Μεσογείου, ο Ρώσος, Βλαντίμιρ Πούτιν βρίσκεται σε αντιπαράθεση με άλλους, ο Κινέζος, Σι Τζιπίνγκ επεκτείνει την επιρροή του στα Βαλκάνια, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ αποκαλεί την ΕΕ «σχεδόν τόσο κακή όσο και η Κίνα, αν και πολύ μικρότερη».
Η απάντηση της ΕΕ είναι ουσιαστικά η επανεκκίνηση της 70χρονης συναίνεσης που βασίζεται στην ειρήνη, τους κανόνες και το εμπόριο, αλλά και η αναγνώριση πως πρέπει να γίνει παγκόσμιος παράγοντας. Η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν μίλησε μάλιστα για «γεωπολιτικό στόχο».
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, παρότρυνε την Ευρώπη να μάθει τη «γλώσσα της εξουσίας». Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είπε επίσης: «Η Ευρώπη πρέπει να είναι ένας παίκτης, όχι ένας αγωνιστικός χώρος». Ωστόσο, το πώς ακριβώς η ήπειρος σκοπεύει να κάνει αυτή τη μεταμόρφωση, παραμένει ασαφές, σημειώνει ο συγγραφέας στο Politico.
Όπως πάντα στις Βρυξέλλες, αναζητούνται οι απαντήσεις με τη μορφή πολιτικών διαδικασιών και μηχανισμών. Για να γίνει η ΕΕ ένας ισχυρός παίκτης, ισχυρίζονται οι αξιωματούχοι, χρειάζεται ένα πιο ισχυρό ευρώ, πιο ισχυρές εμπορικές πολιτικές και ένας εξίσου ισχυρός στρατός.
Στην ομιλία της για την πολιτεία της Ένωσης, η Φον Ντερ Λάιεν, ζήτησε για τη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής να αποφασίζει η πλειοψηφία και ας μην υπάρχει ομοφωνία, προκειμένου να επιτραπεί μεγαλύτερη ευελιξία και ταχύτερη δράση όταν πρόκειται για την επιβολή κυρώσεων, για παράδειγμα.
Ωστόσο, ενώ ανάλογες καινοτομίες είναι σημαντικές, παραβλέπουν την ανάγκη για βαθύτερο μετασχηματισμό. Η ΕΕ δεν χρειάζεται μόνο νέα εργαλεία. Χρειάζεται νέες νοοτροπίες, στρατηγικά αντανακλαστικά και το ήθος ενός παίκτη. Οφείλει να κατανοήσει τι σημαίνει να είσαι παίκτης, υπαρξιακά και ηθικά και να αρχίσει να σκέφτεται σαν ένας τέτοιος.
Κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι ηγέτες της ΕΕ προσπάθησαν να εκδιώξουν τον Τραμπ, με λίγη επιτυχία. Ξεκίνησαν εμπορικούς πολέμους, επέβαλαν κυρώσεις, απείλησαν να αποχωρήσουν από το ΝΑΤΟ. Οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας δεν απέτρεψαν τον Πούτιν να επιδιώκει τα συμφέροντά του, έχοντας μικρή ανησυχία για τις ευρωπαϊκές επιπλήξεις.
Η Ευρώπη είναι επίσης ανίσχυρη να εμποδίσει την Κίνα να πετύχει τους οικονομικούς και πολιτικούς της στόχους. Ο κινεζικός λαός δεν θα δεχτεί «εκπαιδευτή» για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δήλωσε ο Σι Τζιπίνγκ στους Ευρωπαίους ομολόγους του σε μια εικονική Σύνοδο Κορυφής τον περασμένο μήνα.
Η μεταμόρφωση από διαιτητή σε παίκτη, είναι ίσως ταπεινωτική για κάποιους. Αλλά για μια ΕΕ που επιδιώκει ηγετικό ρόλο, είναι μια απαραίτητη κίνηση. Σε αντίθεση με τους διαιτητές, οι παίκτες μπορούν να έχουν ενδιαφέροντα και στρατηγικές για την υπεράσπισή τους.
Η καλύτερη σκέψη απ′ όλες επιτρέπεται να έχει και μια δόση εγωισμού. Η ΕΕ θα μπορούσε απλά να πει ότι δεν είναι σωστό να διακινδυνεύσει τη σύγκρουση με τη Ρωσία στο εξωτερικό της, χωρίς συγνώμη ή εξήγηση. Ορισμένοι Ευρωπαίοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου προέδρου, Εμμανουέλ Μακρόν, φαίνονται ήδη να κάνουν αντίστοιχες σκέψεις. Δυστυχώς, δύσκολα μπορούν να τα πουν δυνατά. Κι όμως, μόνο όταν δεν υπάρχουν ταμπού, μπορεί να ξεκινήσει πραγματικά ο αγώνας της Ευρώπης.