Οι πολίτες στην εποχή του smartphone, «ξε-ερωτεύονται» την δημοκρατία, γράφει το Politico.
Εν μέρει, αυτό οφείλεται στην αποτυχία των κυβερνήσεων και των πολιτικών συστημάτων να επιλύσουν τις αυξανόμενες ανισότητες, την κοινωνική αναταραχή που προκάλεσε η παγκοσμιοποίηση και την αβεβαιότητα σχετικά με το εργασιακό τους μέλλον και την κλιματική αλλαγή.
Αντικατοπτρίζει όμως και με κάτι άλλο: Όσο πιο γρήγορη κινείται η ζωή μας, τόσο πιο απελπιστικά αργή φαντάζει η πολιτική.
Η γενιά του ίντερνετ δυσκολεύεται να καταλάβει γιατί μπορεί να παραγγέλνει σχεδόν τα πάντα από το ίντερνετ και να τους έρχονται σε χρόνο ρεκόρ στο σπίτι του, να μοιράζεται άμεσα τις απόψεις της στα social media, να κάνει φίλους και μετά να τους διαγράφει με ένα μόνο κλικ στο κινητό της, και να βρίσκει εκατοντάδες ταινίες - αλλά να επιλέγει τους ηγέτες της κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια.
Αυτό το χάσμα έχει καταστήσει το πολιτικό κατεστημένο ακόμη πιο απόμακρο - και τους λαϊκιστές που προτάσσουν εντυπωσιακές, γρήγορες και βρώμικες «λύσεις» σε περίπλοκα προβλήματα, ακόμα πιο ελκυστικούς. Αυτό, με τη σειρά του, καθιστά όλο και πιο δύσκολη την εφαρμογή μακροπρόθεσμων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην απασχόληση, την πρόνοια, την υγεία, το συνταξιοδοτικό και το άσυλο, δεδομένου ότι συνήθως χρειάζονται χρόνια για να φέρουν αποτελέσματα.
«Η ψηφιακή επανάσταση δεν οδηγεί αυτομάτως σε μια δημοκρατική επανάσταση, αλλά δημιουργεί αυτή την προσδοκία», λέει ο Γάλλος δημοσιογράφος Φράνσις Μπροσέτ, συγγραφέας του βιβλίου «Démocratie smartphone» («Η δημοκρατία των smartphone»).
«Ζώνη απελπισίας»
Πράγματι, σε πολλές από τις μεγαλύτερες και πιο προηγμένες οικονομίες του κόσμου, η δημόσια δυσαρέσκεια για την υπάρχουσα Δημοκρατία βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ, σύμφωνα με την έκθεση «Η παγκόσμια ικανοποίηση για τη Δημοκρατία 2020″, που δημοσιεύτηκε από το Ινστιτούτο Δημόσιας Πολιτικής Bennett, του Πανεπιστημίου του Cambridge.
Σχεδόν το 60% των πολιτών της ΕΕ ήταν δυσαρεστημένοι με τη δημοκρατία το 2019, όπως δείχνει η έρευνα, μετά από μια δεκαετία κρίσης στην Ευρωζώνη, εισροής προσφύγων και μεταναστών και διάβρωση της εθνικής και τοπικής ταυτότητας.
Η έκθεση κάνει λόγο για μια «ζώνη απελπισίας», η οποία πιάνει τη Γαλλία και τη Νότια Ευρώπη και μια «ζώνη εφησυχασμού» σε ολόκληρη τη Σκανδιναβία, τη Δυτική Γερμανία και τη Μπενελούξ. Στην κεντρική Ευρώπη, οι πολίτες είναι πιο χαρούμενοι με τους δημοκρατικούς θεσμούς, από ότι ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’90, εκτός από τη Ρουμανία.
Οι λίγοι που εξακολουθούν να δηλώνουν ικανοποιημένοι με τη δημοκρατία τους, κατοικούν σε μικρές, πλούσιες χώρες όπως η Ελβετία, η Δανία, το Λουξεμβούργο, η Νορβηγία, η Ιρλανδία και η Ολλανδία.
Συμμετοχή των πολιτών
Η σημερινή αναταραχή στη Γαλλία για τις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό, που έβγαλε στους δρόμους και τα Κίτρινα Γιλέκα, είναι εμβληματική της πολιτικής αναντιστοιχίας μεταξύ του βραχυπρόθεσμου πόνου και του υποσχόμενου μακροπρόθεσμου κέρδους.
Ενώ η κυβέρνηση επιδιώκει να επιβάλει την καθόλου δημοφιλή μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού στο κοινοβούλιο, ο πρόεδρος Μακρόν προσπαθεί ταυτόχρονα να δείξει ότι έλαβε υπόψη τις ανησυχίες των Κίτρινων Γιλέκων και δημιούργησε το αποκαλούμενο «συμβούλιο πολιτών» - αποτελούμενο από 150 τυχαία επιλεγμένα άτομα – για να υποβάλει προτάσεις ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο δίκαιη η διαδικασία μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 40% έως το 2030.
Αυτό το μη εκλεγμένο συμβούλιο, που περιλαμβάνει άτομα από όλες τις ηλικίες, τα φύλα και τις περιοχές της χώρας, έχει ενημερωθεί από εμπειρογνώμονες για το κλίμα και θα πρέπει να υποβάλει προτάσεις τον Απρίλιο σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης και χρηματοδότησης των αλλαγών για το κλίμα.
Δεδομένης της ευρύτερης δυσαρέσκειας στα σχέδια του Μακρόν, παραμένει άγνωστο εάν αυτή η μέθοδος θα βοηθήσει στην αποδοχή από την πλευρά της κοινής γνώμης των οδυνηρών αλλά αναγκαίων μέτρων για την αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων, την κατασκευή ανεμογεννήτριων ή του κλεισίματος των λιγνιτικών μονάδων.
Άλλες χώρες πειραματίζονται με άλλες μορφές συμμετοχικής δημοκρατίας, για να καλύψουν το κενό από τη μείωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Ορισμένες πόλεις στην Ολλανδία, για παράδειγμα, αναδιένειμαν μέρος του δημοτικού προϋπολογισμού στους πολίτες. Στην Ιταλία και στην Ισπανία, ριζοσπαστικά λαϊκίστικα κόμματα πειραματίστηκαν με ηλεκτρονικές ψηφοφορίες μεταξύ των μελών, ενώ ο Μακρόν στην προεκλογική του εκστρατεία, βασίστηκε σε ερωτηματολόγια που έγιναν από πόρτα σε πόρτα, που έγιναν από νέους, με βάση έναν αλγόριθμο που αναλύει το ιστορικό των εκλογών σε 67.000 εκλογικά κέντρα, σε σχέση με τα στατιστικά στοιχεία για τον πληθυσμό, το εισόδημα και την απασχόληση.
Η δημοκρατία και η αποσύνδεση
Ωστόσο, η λαϊκή δημοκρατία απαιτεί προσεκτικό χειρισμό. Είναι ευάλωτη στη χειραγώγηση από ομάδες αποφασισμένων ακτιβιστών.
Στην Ελβετία, για παράδειγμα, μια πρωτοβουλία που υπογράφηκε από λιγότερους από 100.000 πολίτες, μπορεί να επιβάλει εθνικό δημοψήφισμα για ποικίλα θέματα: από την απαγόρευση δημιουργίας μιναρέδων, τη συγκράτηση της μετανάστευσης, μέχρι τις επιδοτήσεις των αγροτών. Μια ψηφοφορία του 2014 υπέρ των ποσοστώσεων στη μετανάστευση, που πραγματοποιήθηκε από οριακή πλειοψηφία 19.000 ατόμων, προκάλεσε παρατεταμένη διπλωματική κρίση με την ΕΕ.
Η Ιταλία είναι ένα άλλο ανησυχητικό παράδειγμα: Εκεί, το λαϊκιστικό Κίνημα Πέντε Αστέρων, λειτουργεί με βάσει ένα ριζοσπαστικό σύστημα στο οποίο περίπου 100.000 εγγεγραμμένα μέλη του κόμματος λαμβάνουν όλες τις σημαντικές πολιτικές αποφάσεις σε ηλεκτρονικές ψηφοφορίες, μέσω της πλατφόρμας Rousseau. Ωστόσο, δεν είναι απαραιτήτως αντιπροσωπευτικά των 10,7 εκατομμυρίων ψηφοφόρων του κόμματος το 2018. Ούτε καθορίζουν τις ερωτήσεις.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες προειδοποιούν επίσης ότι αυτά τα είδη δημοκρατικών πειραμάτων, τείνουν να προσελκύουν επαγγελματίες της μεσαίας τάξης, παρά εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση ή ανέργους και ως εκ τούτου δεν απαντάνε σε πολλές από τις βασικές αιτίες της δημόσιας δυσαρέσκειας.
Στη Γαλλία, όπου οι διαμαρτυρίες κατά του Μακρόν έχουν επισκιάσει τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του Γάλλου προέδρου, οι προσπάθειες για τη συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις μπορεί να μην είναι αρκετές για να μετατρέψουν τη δυσαρέσκεια.
Η αποτυχία θα ήταν κακή είδηση για τον Μακρόν και για τη δημοκρατία, αναφέρει το Politico. Θα αποδεικνυόταν για μια ακόμη φορά ότι στην εποχή των smartphones, τα πολιτικά μηνύματα που περνούν στον κόσμο είναι αυτά που είναι εύκολα εύπεπτα, έτοιμα να χωρέσουν σε ένα tweet.. Και αυτό, προς το παρόν, είναι ένα παιχνίδι που παίζεται καλύτερα από τους λαϊκιστές, που δεν τους είναι εύκολο να υπόσχονται εύκολες λύσεις.