Σε μια περίοδο καθημερινής αναπαραγωγής δορυφορικών απεικονίσεων της Γης, η απόδραση από την πολιτική ευθύνη είναι ανέφικτη, ειδικά σε τέτοιες περιστάσεις. Μια στοιχειώδης χαρτογράφηση της καταστροφής, μελετημένη από κοινού με τους υπαρκτούς νόμους του κράτους περί διοικητικών περιφερειών και αρμοδιοτήτων, είναι ικανή να φωτογραφίσει αμέσως τους πολιτικά υπευθύνους.
Αν δεν μοιραζόμαστε την ανόητη αντίληψη ότι «το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του», οφείλουμε να αναλάβουμε το βάρος της ευθύνης που αναλογεί στην εγκατάστασή μας πάνω σε κάθε σπιθαμή γης. Βέβαια, η πολιτική ευθύνη δεν απορρέει από την ιδιοκτησία. Ακόμη και εάν ένας ιδιοκτήτης αρνήθηκε πεισματικά να εγκαταλείψει το φλεγόμενο σπίτι του, ακόμη και εάν επέδειξε το λεγόμενο «σύνδρομο του νεοελληνικού ωχαδελφισμού» ή απλώς επέλεξε, εν μέσω πανικού, να καεί πλάι στις μνήμες των δια βίου κόπων του, τού αναλογεί πολύ μικρότερη ευθύνη, πολιτικά μιλώντας, από αυτήν που αναλογεί στο δήμαρχο, στον περιφερειάρχη, στον αρμόδιο υπουργό και εν τέλει στον πρωθυπουργό της χώρας.
Με ηθικολογίες περί ωχαδελφισμού ή συγκινητικές ανθρώπινες ιστορίες δεν αναιρείται η πολιτική ευθύνη του αξιωματικού της πυροσβεστικής ή της αστυνομίας που, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον, δεν απομάκρυνε, ακόμη και δια της βίας, τον πείσμονα ιδιοκτήτη. Το τίμημα της συλλογικής ζωής είναι για τον καθένα μας τεράστιο και, σε έκτακτες περιστάσεις, πρέπει να πληρώσουμε ένα λογαριασμό που αποφασίζουν άλλοι, οι οποίοι βρίσκονται σε μεγαλύτερη θέση ευθύνης απ′ ό,τι εμείς. Όλοι μας μπορούμε να φαντασθούμε τί θα συνέβαινε εάν τα παιδιά της κατασκήνωσης του Αγ. Ανδρέα δεν έμπαιναν σαν «στρατιωτάκια» στα λεωφορεία που τα διέσωσαν. Και όλοι μας φανταζόμαστε τί μπορεί να συμβαίνει όταν πυροσβέστες και αστυνομικοί αφήνονται στα χέρια ανεπαρκών αξιωματικών και συντονιστικών οργάνων. Εν μέσω μαζικής καταστροφής σε μια δημοκρατία, θέλει αρετή και τόλμη τόσο η έκδοση διαταγών όσο και η πειθαρχία και υπακοή.
Ενώ οι πολιτικές ευθύνες για την κατάσταση είναι αντικειμενικές-και-μετρήσιμες, επιτομή της χυδαιότητας συνιστά το αμιγώς ηθικο-πολιτικό ζήτημα της μη παραδοχής τους. Τούτο γιατί η μη-παραδοχή είναι η ταφόπλακα στην αξίωσή μας να δούμε κάποιο φως. Ο κ. Καμμένος μίλησε για «αυθαίρετα» στο Μάτι, μια «μακρά ιστορία» από το παρελθόν. Υπό το δικό του πρίσμα, η πρόσφατη υπουργοποίησή του τον απαλλάσσει των πολιτικών ευθυνών του ως κυβερνητικού αξιωματούχου. Όμως, η πολιτική ευθύνη, εάν είναι αντικειμενική-και-μετρήσιμη, είναι κυρίως επειδή αγκαλιάζει μια δοσμένη εκ των προτέρων πραγματικότητα. Η υπουργοποίηση σημαίνει de facto ανάληψη της ευθύνης όλων των αντικειμένων και των ανθρώπων του πεδίου αναφοράς της. Οι ιστορικές ευθύνες των «προηγούμενων» είναι το σύννεφο καπνού εκείνου που θέλει να αποδράσει από τις πολιτικές ευθύνες του στο σήμερα.
Βέβαια, αν όχι πάντοτε οι αιτίες της, η ίδια η φωτιά είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Εξ αυτού, η αντιμετώπισή της είναι ένα τεχνικό ζήτημα, που πρέπει να αφεθεί στους ειδικούς και, οριακά, σε εκπαιδευμένους εθελοντές. Όμως, «σε ποιούς πρέπει να αφεθεί;» και ένα πλήθος άλλων ερωτημάτων είναι αμιγώς πολιτικά ζητήματα που αξιώνουν πολιτικές απαντήσεις, οι οποίες αφορούν τη διαχείριση της συλλογικής ζωής και των οποίων η ορθότητα επιβεβαιώνεται με προσομοιώσεις πολέμου εν καιρώ νηνεμίας. Ως εκ τούτου, και με την καταστροφή εν εξελίξει, η τηλεοπτική…εικόνα ενός συντετριμμένου πρωθυπουργού στο συντονιστικό όργανο του Χαλανδρίου είναι από μόνη της αποκαλυπτική της απόλυτης σύγχυσης των ζητημάτων. Πότε ένα στρατηγείο, την ώρα της μάχης, είναι ανοιχτό στη κοινή θέα;
Ο κοινός νους είναι σε θέση να αναγνωρίσει την αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στη μανία της φύσης. Κανείς δεν χρειάζεται να είναι ειδικός στις φυσικές καταστροφές για να αποτιμήσει τη σκληρότητα της φύσης τη Δευτέρα το απόγευμα. Βέβαια, στην αδιανόητη ανεξαρτησία της, η «συμπεριφορά» της φύσης είναι πέραν του καλού και του κακού. Έλα όμως που εγκατασταθήκαμε κοντά της! Τόσο κοντά που κάποιοι φθάνουν μέχρι του σημείου να της αποδίδουν ηθικό πρόσωπο ισχυριζόμενοι ότι «έφταιγαν μόνον τα δέντρα και τα μποφόρ». Προφανώς, τα δέντρα και τα μποφόρ θα αρνηθούν να καταθέσουν και η υπόθεση θα μπει στο αρχείο – ιδού ο υπέροχος συλλογισμός ορισμένων! Κι όταν αυτός δεν μας πείθει, προσφεύγουν στους δαιδάλους των ανθρωπογενών επιχειρησιακών σχεδιασμών για να κρύψουν την ολοκάθαρη πολιτική τους ευθύνη. Γιατί το μέγεθος της φρίκης καταλύει τη δυνατότητα του κοινού νου να θεωρήσει την όποια επιχειρησιακή ορθότητα ικανή να απαλλάξει τους αρμόδιους από τις πολιτικές ευθύνες τους. Καταλύει τη δυνατότητα του κοινού νου είτε για εικασίες περί λιγότερων ή περισσότερων νεκρών στο ένα ή το άλλο σενάριο είτε για συγκρίσεις μεταξύ 90 νεκρών και 650 διασωθέντων.
Η πολιτική ευθύνη ενός πρωθυπουργού είναι ένα παράδοξο πράγμα. Ένας πρωθυπουργός καταλαβαίνει από νωρίς τι σημαίνει να κοιμάσαι με το ένα μάτι ανοιχτό, αν και όχι απαραίτητα με εφιάλτες. Γιατί, από τη μία, καμία συνθήκη δεν είναι «κανονική» όταν επωμίζεσαι το πρωθυπουργικό ειδικό βάρος να την κοιτάς υπεύθυνα και γιατί, από την άλλη, καμία, σχεδόν(!), συνθήκη δεν μπορεί να διανύσει την απόσταση «από της ζωής σου το μπουρδέλο στης ψυχής σου το ιερό». Ενώ το πιο απλό τροχαίο ατύχημα ή το πιο ανώδυνο σχολικό περιστατικό φέρουν και την ευθύνη του πρωθυπουργού, ο πρωθυπουργός της νεωτερικότητας δεν ήρθε για να άρει τις αμαρτίες του κόσμου μέχρι του σημείου της προσχεδιασμένης σταύρωσης.
Ο κ. Τσίπρας δήλωσε πως, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της τραγωδίας, πράττει το αυτονόητο. Ποιοτικά μιλώντας, η πολιτική ευθύνη είναι αντικειμενικό-μετρήσιμο μέγεθος. Η ανάληψή της δεν είναι όμως αυτονόητη, προϋποθέτει συνειδητή απόφαση εκείνου που την αναλαμβάνει. Ιδού, λοιπόν, η νέα «επικοινωνιακή στρατηγική»: Πιθανόν θα πουν «Είναι γενναίος που την αναλαμβάνει».
Εάν η διαρκής και δια λόγων ανάληψη πολιτικών ευθυνών για το ο,τιδήποτε είναι υπερανθρώπινο έργο και εξ αυτού βαθιά αντι-πολιτικό, εάν η συλλογική μας ζωή βασίζεται, αναλογικά, στην σιωπηρή παραδοχή-και-ανάληψη ευθυνών από όλους μας και κυρίως από όσους κυβερνούν, η ανοιχτή και δημόσια ανάληψη πολιτικής ευθύνης για μια τέτοια καταστροφή δεν μπορεί παρά να σημαίνει, αν είναι γνήσια, την παραίτηση από το πεδίο ευθύνης.
Ο κ. Τσίπρας θα μπορούσε να επιλέξει τον συμπαθητικό ρόλο του πολιτικού θύματος ενός σκληρού παιγνιδιού της ιστορικής μοίρας. Αντ’ αυτού, προσκάλεσε εφιάλτες στον ύπνο του! Γιατί, σε τέτοιες συγκυρίες, τα όργανα δεν τα παίζει της «ψυχής το ιερό» ή το «υποσυνείδητο» ή οι μάχιμες «αγαθές προθέσεις». Τα όργανα τα παίζουν οι θεοί της τραγωδίας που, από ανθρώπινη σκοπιά, είναι πολύ πιο τιμωρητικοί από τον Θεό-Τιμωρό του Αμβρόσιου. Τούτοι οι θεοί που αποκαθιστούν την κοσμική τάξη μπροστά στην ύβρη ανεπίγνωστων και αναίσθητων ανθρώπων.