Θα μπορούσε το προσφυγικό να αποτελέσει το εισιτήριο της Τουρκίας στην ΕΕ; Σίγουρα αυτό είναι που προσπαθεί η γειτονική χώρα στο μεγάλο παζάρι που κάνει με την Ευρώπη, προκειμένου να βοηθήσει (;) στην ανάσχεση των προσφυγικών ροών.
Ανάμεσα στις απαιτήσεις της Τουρκίας από τους Ευρωπαίους για το ντιλ για το προσφυγικό είναι, εκτός από έναν πακτωλό χρημάτων και τη βίζα, και το άνοιγμα των 5 «παγωμένων» κεφαλαίων ένταξης στην ΕΕ.
Αυτά είναι το 15 (Ενέργεια), το 23 (Απονομή Δικαιοσύνης και Θεμελιώδη Δικαιώματα), το 24 (Δικαιοσύνη, Ελευθερία, Ασφάλεια), το 26 (Παιδεία και Πολιτισμός) και το 31 (Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια).
Για χρόνια όμως αυτά παρέμειναν παγωμένα και οι λόγοι περιγράφονταν στις ετήσιες εκθέσεις προόδου της ΕΕ για την Τουρκία. Καμία πρόοδος*.
Όμως όπως είναι ευρέως γνωστό, ο μοναδικός τρόπος ενεργοποίησης και επανενεργοποίησης της ενταξιακής πορείας μιας υποψήφιας χώρας αποτελεί το άνοιγμα διαπραγματευτικών κεφαλαίων.
Ας δούμε λοιπόν την ιστορία της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, μιας πορείας που μέχρι πριν από λίγο διάστημα έδειχνε ότι δεν θα οδηγούσε σε πλήρη ένταξη στην ΕΕ «ούτε σε 50 χρόνια» (όπως πολύ εύγλωττα δήλωνε το 2013 ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου μετά από ένα ακόμη μπλόκο της ΕΕ)
Ιστορικό
Η Τουρκία απέκτησε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ μετά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Ελσίνκι το 1999.
Κατά τη σύνοδο της 16ης και 17ης Δεκεμβρίου 2004, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι η Τουρκία πληροί επαρκώς τα κριτήρια για την έναρξη διαπραγματεύσεων προσχώρησης.
Οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης δρομολογήθηκαν σε Διακυβερνητική Διάσκεψη (ΔΚΔ) στις 3 Οκτωβρίου 2005. Το Συμβούλιο ενέκρινε επίσης διαπραγματευτικό πλαίσιο με την Τουρκία στις 3 Οκτωβρίου 2005.
Από το 2005, όταν και άρχισαν επισήμως οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, έχουν ανοίξει μόνο 13 από τα συνολικά 35 κεφάλαια. Μόνο ένα έχει κλείσει επιτυχώς, το 25ο, το οποίο που αφορά την επιστήμη και την έρευνα.
Η μεγάλη καθυστέρηση οφείλεται κατά κύριο λόγο στη άρνηση/αποτυχία της Τουρκίας να εκπληρώσει τη συμβατική της υποχρέωση, έναντι της ΕΕ και των κρατών μελών της, για την πλήρη εφαρμογή του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ, το Δεκέμβριο του 2006, αποφάσισε να επιβάλει στην Τουρκία συγκεκριμένες «κυρώσεις» (οκτώ Διαπραγματευτικά Κεφάλαια δεν ανοίγουν, κανένα δεν κλείνει), γεγονός που έχει άμεσες επιπτώσεις στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.
Στην πραγματικότητα δεν ήταν λίγα τότε τα κράτη μέλη της ΕΕ που έκριναν ότι η Τουρκία δεν ανήκει στην ΕΕ. Όπως η Γερμανία. Πολιτικά δεν συνέφερε μια τέτοια χώρα, με τέτοιο μέγεθος και επιρροή, να ενταχθεί στη ΕΕ καθώς θα άλλαζε την ισορροπία δυνάμεων στην Ένωση.
Όμως αυτά αλλάζουν τώρα με το προσφυγικό.
Έτσι μόλις πρόσφατα, στις 14 Δεκεμβρίου του 2015, άνοιξε το Κεφάλαιο 17 «Οικονομική και νομισματική πολιτική», το τελευταίο Κεφάλαιο που άνοιξε μετά από στασιμότητα δύο ετών στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και το παζάρι πλέον γίνεται για τα υπόλοιπα 5.
Ο παράγοντας Κύπρος
Όμως τα πράγματα σκοντάφτουν στον παράγοντα Κύπρος. Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να συναινέσει στο «ξεπάγωμα» τουρκικών διαπραγματευτικών κεφαλαίων, κάτι που κατέστησε σαφές και προς τον πρωθυπουργό της προεδρεύουσας Ολλανδίας, Μαρκ Ρούτε.
Ο Τούσκ στη Λευκωσία
Την Τρίτη θα βρεθεί στην Λευκωσία ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλτ Τουσκ, για το απαραίτητο «μασάζ» πριν την επικείμενη Σύνοδο της Πέμπτης και Παρασκευής.
Όπως δήλωσε ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών, Ιωάννης Κασουλίδης, ο κ. Αναστασιάδης αναμένεται ότι στην αυριανή συνάντηση του στην Λευκωσία με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα υπογραμμίζει ότι η θέση της κυπριακής κυβέρνησης παραμένει αμετάβλητη ότι με τις παρούσες συνθήκες δεν νοείται άνοιγμα τουρκικών ενταξιακών κεφαλαίων ως αντάλλαγμα για συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης -'Αγκυρας επί του προσφυγικού.
Ο Κύπριος υπουργός, ο οποίος άρχισε επαφές με ομολόγους του σε Βιέννη, Βρυξέλλες και Βερολίνο έκανε σαφές ότι θα θέσει ενώπιον τους τις σαφείς θέσεις της Λευκωσίας, με συγκεκριμένα ερωτήματα, για τη στάση τόσο της Τουρκίας, όσο και των ιδίων.
Σε δηλώσεις στο ΡΙΚ ο Ιωάννης Κασουλίδης αναφέρθηκε σε δηλώσεις του πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου και του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις Βρυξέλλες ότι «η επίλυση του Κυπριακού βρίσκεται πολύ κοντά». Ο κ. Κασουλίδης διερωτήθηκε, γιατί οι Τούρκοι αξιωματούχοι ζητούν εκ των προτέρων ξεπάγωμα των πέντε κεφαλαίων, που έχει μπλοκάρει η Λευκωσία, αφού πιστεύουν ότι η λύση είναι πολύ κοντά. Το δεύτερο μεγάλο ερώτημα είναι, είπε ο κ. Κασουλίδης, «γιατί μερικοί εταίροι προσπαθούν να ικανοποιήσουν την Τουρκία» και διερωτήθηκε, αν έχουν ξεχάσει τις θέσεις αρχών για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας.
*Στις ετήσιες Εκθέσεις Προόδου, αλλά και σε σειρά Συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι ενστάσεις είχαν να κάνουν με (α) το σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-μελών να εξερευνούν και να εκμεταλλεύονται τις πλουτοπαραγωγικές τους πηγές, (β) την άρση της απειλής πολέμου κατά της Ελλάδας, (γ) την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Τουρκίας έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας (Πρόσθετο Πρωτόκολλο, Εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία), (δ) την αποτελεσματική αντιμετώπιση της, εξ ανατολών, παράνομης μετανάστευσης, (ε) την προσχώρηση της Τουρκίας στη Σύμβαση Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας, που αποτελεί κοινοτικό κεκτημένο, (στ) την παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο ως πρόβλημα που, μεταξύ άλλων, άπτεται και της ασφάλειας πτήσεων στην περιοχή, (ζ) την προάσπιση των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας στην Τουρκία και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.