Στη νεοελληνική κοινωνία η αντίληψη/πεποίθηση περί της κοινωνικής και επαγγελματικής υπεραξίας που προσφέρει η φοίτηση στα ΑΕΙ, θεμελιώνει και το μείζον πρόβλημα στην εκπαίδευση των νέων, που συνίσταται στο ότι, σήμερα, στην πλειονότητά τους, ανεξαρτήτως ικανοτήτων και κλίσης, επιζητούν να σπουδάσουν σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα μεγάλης ή μικρής ζήτησης.
Η κυρίαρχη διαπίστωση έχει να κάνει με το ότι σε μία χώρα της οποίας η οικονομία κινείται κατά 85% γύρω από τις υπηρεσίες (τριτογενής τομέας παραγωγής) και πολύ λιγότερο γύρω από τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, είναι σίγουρα αναγκαίο και βεβαίως χρησιμότερο, ο μαθητής που γράφει κάτω από τη βάση (25%των Γενικών Λυκείων και 45% των ΕΠΑΛ) και εισάγεται σε μια σχολή με αντικειμενικά εξαιρετικά δύσκολο γνωστικό αντικείμενο - από την οποία θα κινδυνεύσει να μην πάρει πτυχίο - να αναζητήσει το επαγγελματικό του μέλλον σε πεδία που αφορούν την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή αλλά και σε τεχνικά επαγγέλματα.
Αλλά αυτό πρέπει κάποιος να το επισημάνει στους νέους, να τους συμβουλεύσει και ουσιαστικά να τους βγάλει εκτός των στερεοτύπων που έχουν αναπτυχθεί και επιτάσσουν όλοι οι μαθητές να διεκδικούν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να χάνονται έτσι άτομα με δεξιότητες και κλίση, στοιχεία που θα τους επέτρεπαν να διαπρέψουν σε τομείς και τεχνικά επαγγέλματα με δυναμική ανάπτυξης.
Επομένως, τα κύρια ζητούμενα έχουν να κάνουν με το πώς θα διαγνωσθεί και θα αξιοποιηθεί η κλίση του μαθητή/τριας σε ένα γνωστικό αντικείμενο ώστε μέσα από αυτή τη διαδικασία να κάνει τη σωστή επιλογή για το επαγγελματικό του μέλλον; Πώς θα καταλήξουν δηλαδή οι νέοι στην επιλογή τους χωρίς να επηρεαστούν από την εδραιωμένη αντίληψη ότι η εισαγωγή σε ένα ΑΕΙ είναι αυτό που θα τους καταξιώσει στην κοινωνία;
Τούτων δοθέντων, κεφαλαιώδους σημασίας, και δη εκπαιδευτικής, είναι ο ορθός προσανατολισμός των νέων για την επιλογή σπουδών που θα ταιριάζουν στην κλίση τους και στον χαρακτήρα τους, ώστε να θέσουν, έτσι, τις καλύτερες προϋποθέσεις για το επαγγελματικό τους μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται:
1) Eνα συνδυαστικό πρόγραμμα που θα συνδέει την υιοθέτηση και καθολική εφαρμογή του επαγγελματικού προσανατολισμού με το «πρόγραμμα Μαθητεία (internship)».
Το πρόγραμμα αυτό προϋποθέτει τη Δημιουργία Βάσης Δεδομένων που θα περιλαμβάνει Εταιρείες και Ιδιώτες Επαγγελματίες, που θα μπορούν να επιλέγουν οι μαθητές/τριες για άσκηση (απόκτηση εμπειρίας). Με τον τρόπο αυτό θα αποκτούν επαφή με την πραγματικότητα και τις ιδιαιτερότητες των επαγγελμάτων, ούτως ώστε να πάρουν τις βέλτιστες αποφάσεις για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Η ορθή εφαρμογή του συνδυαστικού προγράμματος Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Μαθητεία θα διορθώσει, επί τα βελτίω, την υστέρηση σήμερα της Ελλάδας στο πεδίο της μάθησης που εδράζεται στις ικανότητες (competence based learning).
Εντασσόμενοι στο πρόγραμμα Μαθητεία οι ενδιαφερόμενοι, μαθητές και μαθήτριες, θα καλούνται να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους για Πρακτική Άσκηση σε μια από τις τρεις περιόδους διακοπών
α) των Χριστουγέννων,
β) του Πάσχα,
γ) των Καλοκαιρινών, υποβάλλοντας «ηλεκτρονική αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέροντος» μέσω ενός Πληροφοριακού Συστήματος που θα μπορούσε να ονομασθεί «Μαθητεία Για Όλους (ΜΑ.Γ.Ο)» και να δημιουργηθεί από το Υπουργείο Παιδείας με βάση τα διεθνή πρότυπα.
Η υλοποίηση του προγράμματος μπορεί να γίνει σε συνεργασία με τις Περιφέρειες και τα Επιμελητήρια. Πριν την οριστική εφαρμογή θα προηγηθούν διημερίδες ενημέρωσης σε συνεργασία με τις Περιφέρειες τα Κέντρα Συμβουλευτικής & Προσανατολισμού (ΚΕ.ΣΥ.Π.) και τις Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Οι διημερίδες θα απευθύνονται σε μαθητές Γυμνασίων – Λυκείων και γονείς και όλους όσους είναι και θέλουν να είναι ενεργοί μέτοχοι της εκπαιδευτικής κοινότητας και της ίδιας της κοινωνίας.
2) Portfolio Παιδείας Μαθητή
Η επίτευξη του στόχου που αποτελεί πρόταγμα για το Υπουργείο Παιδείας και επικεντρώνεται στην ιδέα/αντίληψη ότι πρέπει να δημιουργήσουμε «συγκροτημένους μαθητές-ανθρώπους», αναπόφευκτα περιλαμβάνει την αλλαγή παραδείγματος. Δηλαδή:
i. τη μετάβαση στη μάθηση που βασίζεται στις ικανότητες
ii. την απεμπλοκή της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από την επικυριαρχία του αμιγώς γνωσιοκεντρικού μοντέλου.
Η αλλαγή παραδείγματος ενσωματώνει επίσης την ανάγκη ανάδειξης των δεξιοτήτων και των ταλέντων των μαθητών(capacity building) που σχετίζονται με την καινοτομία, τη δημιουργικότητα, τις κατασκευές, τις ξένες γλώσσες, τις τέχνες (ζωγραφική, θέατρο, ποίηση, μουσική χορός κλπ.), την καταγραφή και επισήμανση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών τους δράσεων, ενεργειών όπως ο εθελοντισμός, οι δενδροφυτεύσεις, αλλά και των αθλητικών επιδόσεων και διακρίσεων.
Επιπρόσθετα, θα περιλαμβάνει ό,τι διπλώματα, πιστοποιήσεις και διακρίσεις αποκτώνται από φορείς και οργανισμούς που είναι αδειοδοτημένοι από το Υπουργείο Παιδείας (ωδεία, αθλητικοί σύλλογοι, σκακιστικοί σύλλογοι, σύλλογοι ρομποτικής κ.λπ.).
Όλη αυτή η πληροφορία που αφορά στα επιτεύγματα των μαθητών (γυμνασίου και λυκείου), πέρα και εκτός από τη σχολική τους επίδοση, και που σήμερα ουδέποτε αναφέρεται ή καταγράφεται, θα μπορεί πλέον να παρουσιάζεται λεπτομερώς, σε ψηφιακό φορμάτ, στο προτεινόμενο Portfolio Παιδείας Μαθητή το οποίο θα αποτελεί καινοτομία του Δημοσίου Σχολείου. Το Portfolio Παιδείας θα προσφέρεται στους μαθητές μαζί με το απολυτήριό τους και θα αποτελεί ένα πιστοποιητικό το οποίο θα μπορεί να αξιοποιηθεί από όλους στη μετά-σχολική περίοδο, και ιδιαιτέρως από εκείνους τους μαθητές που ολοκλήρωσαν την υποχρεωτική εκπαίδευση (τριετές γυμνάσιο), ή δεν έδωσαν πανελλήνιες εξετάσεις για να εισαχθούν σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα και βγήκαν απευθείας στο στίβο της ζωής.
Συν Δύο
Με ποιους τρόπους ο ελληνικός πολιτισμός μπορεί, σήμερα, να γίνει η ελκυστική και επιλέξιμη πρόταση ζωής για τον Έλληνα πολίτη. Αν μάλιστα δεχτούμε ότι στα υπερβολικά του λόγια ο Ουγκώ έκρυβε ένα μικρό ποσοστό αλήθειας όταν έλεγε ότι: « Ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται. Η Ελλάδα είναι ο κόσμος που συστέλλεται», τότε πρέπει, με επίγνωση της αναγνωρισμένης ελληνικής προσφοράς στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, να καταστήσουμε τον πολιτισμό μας και εξαγώγιμο. Είναι ανάγκη περισσότερο από ποτέ να μιλήσουμε για τον Ελληνικό Πολιτισμό, να επαναεννοιολογήσουμε το εθνικό Αγαθό, ως έννοια αυτάδελφη της ανθρωπιάς, της ανθρωπινότητας, του Ελληνικού ανθρωπισμού, του οποίου η εμπέδωση στο εσωτερικό αλλά και, ταυτόχρονα, η επαναδιαπίστευσή του πρέπει να είναι το νέο μεγάλο όραμα της σύγχρονης Ελλάδας.
1. «Εσωτερικό Erasmus Πολιτισμού»
Για να εμπεδωθεί στο νέο Έλληνα το παιδευτικό όραμα και να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και δράσης, απαιτείται η θέσπιση ενός «Εσωτερικού Erasmus Πολιτισμού» όπου οι φοιτητές μας θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν, μαθήματα πολιτισμού, επιλέγοντας τμήμα ή σχολή στο curriculum της οποίας διδάσκονται σχετικά μαθήματα. Όσον αφορά στην εξαγωγή του «Ελληνικού Αξιακού Πολιτισμού», θα μπορούσε, στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας, να λειτουργήσει, σε συνεργασία με ιδρύματα του εξωτερικού, ένα Διατμηματικό Θερινό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Πολιτισμικών Σπουδών και Πολιτισμικής Διαχείρiσης (Cultural Studies and Cultural Management) θελκτικό, για ξένους φοιτητές.
2. Η Ελλάδα ως επίκεντρο πολιτιστικής δραστηριότητας
Η προοπτική αυτή διέρχεται μέσα από τη δυνατότητα διοργάνωσης και καθιέρωσης ενός Performing Arts Market, ενός ετήσιου ευρωπαϊκού γεγονότος, ενός σταθερού θεσμού, ο οποίος θα προβάλλει και θα προωθεί την ελληνική πολιτιστική δραστηριότητα και θα επιδιώκει τη συνάντηση της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας με τη διεθνή αγορά. Οι Δημιουργοί Πολιτισμικών Προϊόντων θα μπορούν να παρουσιάσουν τα «προϊόντα» τους σε Καλλιτεχνικούς Πράκτορες απ’ όλο τον κόσμο, με στόχο την προώθησή τους στη διεθνή «αγορά» πολιτισμού.
Στη μεταμοντέρνα μας εποχή, η σκέψη παραμένει φυλακισμένη μεταξύ του ευκταίου και κυρίως του εφικτού. Μεταξύ του οράματος και της αυταπάτης. Η ανάγκη για ένα παιδευτικό σύστημα που προτάσσει την παιδεία και τον πολιτισμό, μέσα από την οξυγόνωση των ιδεών και των αξιών που οιστρηλάτησαν την πορεία του ανθρώπου αποτελεί αναγκαία συνθήκη επαναπροσδιορισμού της ανθρώπινης αυταξίας. Και κυρίως αυτοπροσδιορισμού των νέων ανθρώπων.