Τα αποτελέσματα των εκλογών περιλαμβάνουν αναπόφευκτα νικητές και χαμένους. Όμως, όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες δεν μπορούν παρά να χαρούν με τη μάλλον ανέλπιστη, τουλάχιστον έως πρόσφατα, αποτυχία της Χρυσής Αυγής να πιάσει το όριο του 3% και να εισέλθει στη Βουλή.
Πού οφείλεται αυτό; Σίγουρα είναι πολλές και διαφορετικές οι αιτίες. Μεταξύ άλλων, φαίνεται ότι τείνει να παρέλθει η περίοδος εκείνη που η ΧΑ λειτούργησε ως αποδέκτης και συνακόλουθα ως πομπός των αισθημάτων θυμού και οργής εκλογέων έναντι των καθιερωμένων κομμάτων και του πολιτικού συστήματος συνολικά. Αυτή η διάθεση δεν έχει παύσει εντελώς, σίγουρα όμως έχει καταλαγιάσει. Μετά από μια δεκαετία κρίσης οι περισσότεροι από τους απογοητευμένους πολίτες δείχνουν πλέον περισσότερο προσανατολισμένοι στο μέλλον και ξαναποκτούν προσδοκίες για καλυτέρευση των όρων του βίου τους, παρά εξακολουθούν να κινητοποιούνται από αισθήματα μνησικακίας και διάθεση «τιμωρίας» του πολιτικού προσωπικού.
Έτσι πρέπει να ερμηνευθεί ο «επαναπατρισμός» πρώην, πλέον, ψηφοφόρων της ΧΑ στη ΝΔ (το ένα μείζον ρεύμα αποχώρησης από τη ΧΑ όπως καταγράφηκε στις ευρωεκλογές και μπορούμε βάσιμα να εκτιμήσουμε ότι επαναλήφθηκε και στις εθνικές εκλογές, ενισχυμένο). Ακόμη όμως κι ένα ικανό τμήμα τους που δεν έκαναν αυτή την επιλογή, που αρνήθηκαν δηλαδή να υποστηρίξουν ένα κατεστημένο και δημοκρατικό κόμμα, προτίμησαν την «Ελληνική Λύση» (το άλλο μείζον ρεύμα αποχώρησης από τη ΧΑ). Με άλλα λόγια, ψήφισαν μεν ένα λαϊκιστικό, ακροδεξιό κόμμα με ισχυρά αυταρχικά και σοβινιστικά γνωρίσματα κι ένα περιτύλιγμα θεωρίας συνομωσίας, όχι όμως ένα εξτρεμιστικό κόμμα όπως η ΧΑ (όχι, δηλαδή, ένα κόμμα που χρησιμοποιεί συστηματικά την εγκληματική βία κι επιζητά την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος). Έκαναν, λοιπόν, μια μετριοπαθέστερη επιλογή, ή κατά τα λόγια του Βελόπουλου, απέφυγαν «τα πολύ ναζιστικά».
Ωστόσο, στο σύντομο αυτό σημείωμα, θα ήθελα να δώσω περισσότερο έμφαση σε κάτι άλλο που θεωρώ ιδιαίτερης αξίας. Αναφέρομαι στην ποινική δίωξη ηγετικών στελεχών και μελών της ΧΑ και βεβαίως στη δίκη που ακολούθησε και της οποίας το πέρας διαφαίνεται πλέον ορατό, δεδομένου ότι έχουμε εισέλθει στην τελική φάση με τις απολογίες των κατηγορουμένων. Πριν εξηγήσω όμως τι εννοώ, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η μετεξέλιξη της ΧΑ από ασήμαντο γκρουπούσκουλο σε τρίτο σε δύναμη κοινοβουλευτικό κόμμα δεν προέκυψε από κάποιο αυτοματισμό εξαιτίας των αντικειμενικών συνθηκών (παρά το γεγονός ότι αυτές λειτούργησαν ως το απαραίτητο υπόστρωμα).
Ήταν στρατηγική επιτυχία της ίδιας της ΧΑ το γεγονός ότι εκμεταλλεύτηκε την πρωτοφανή για τα μεταπολιτευτικά δεδομένα κρίση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος με το να μεταφέρει το σύνολο των ανθρώπων και των πόρων της σε συγκεκριμένες γειτονιές της Αθήνας (για την ακρίβεια, ήδη από το 2008) και με άξονα αναφοράς το «μεταναστευτικό» και την «εγκληματικότητα» να εδραιωθεί τοπικά στη συνείδηση ορισμένων δυσπαργούντων κατοίκων ως δύναμη η οποία, αν μη τι άλλο, διαθέτει (υποτίθεται) έμπρακτο ενδιαφέρον για τα προβλήματά τους, καθώς και «τσαγανό». Αυτό οδήγησε στην πρώτη της εκλογική επιτυχία (5,2% και μία έδρα στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων το 2010) που αποτέλεσε πρόκριμα για τις εθνικές εκλογές του 2012.
Εν προκειμένω, η σύλληψη των ηγετικών στελεχών της ΧΑ, λίγες ημέρες μετά τη δολοφονία του Φύσσα, και η έναρξη της προανακριτικής διαδικασίας παράγουν άμεσα και εντυπωσιακά αποτελέσματα:
· Περιορίζεται δραστικά η προηγουμένως διαρκώς κλιμακούμενη βίαιη δράση της ΧΑ, καθώς ελαχιστοποίησε τη διαθεσιμότητα τουλάχιστον των απλών μελών να εμπλακούν σε ενέργειες που, αν μη τι άλλο, θα μπορούσαν να τους καταστήσουν κατηγορούμενους ενώπιον της δικαιοσύνης.
· Ανακόπτεται το αίσθημα ατιμωρησίας και ισχύος που είχε εμπεδωθεί ως προς τη ΧΑ και διευκολύνονται μετανοημένα στελέχη της ή άλλοι μάρτυρες να συνδράμουν το έργο της δικαιοσύνης ή έστω να απεμπλακούν από τη ΧΑ.
· Αποκαθίσταται μερικώς το κύρος της πολιτείας και των θεσμών όσον αφορά την ισχύ και την αποτελεσματικότητά τους.
· Δημιουργούνται προϋποθέσεις, που προέκυψαν στο πλαίσιο της σχετικής δικαστικής διερεύνησης, συγκέντρωσης πλήθους τεκμηρίων που θεμελιώνουν πέραν αμφισβήτησης τον εξτρεμιστικό χαρακτήρα του κόμματος –τη νεοναζιστική του ιδεολογία και τις συστηματικά βίαιες κι εγκληματικές πρακτικές του–, και την ευρεία δημοσιοποίησή τους.
Προκύπτουν, επιπλέον, συνέπειες που εκδηλώνονται σε βάθος χρόνου και οι οποίες εν τέλει οδηγούν συνδυαστικά στην εκλογική καταβαράθρωση της ΧΑ:
· Η ΧΑ πλήττεται οργανωτικά, καθώς ηγετικά στελέχη, μεταξύ των οποίων ο ίδιος ο ισόβιος αρχηγός της περνούν 18 μήνες στη φυλακή, κάτι που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία για ένα άκρως ιεραρχικό και συγκεντρωτικό κόμμα που συγκροτείται στη βάση της «αρχής του αρχηγού».
· Κλονίζεται ανεπανόρθωτα η συνοχή της τουλάχιστον στο επίπεδο της κοινοβουλευτικής ομάδας, καθώς έχουμε μπαράζ αποχωρήσεων κι αλληλοκαταγγελιών που συνδυάζονται με ατομικές τακτικές υπεράσπισης.
· Ανατρέπεται σε ικανό βαθμό ο πολιτικός της σχεδιασμός, εφόσον δεν μπορεί να αναλαμβάνει πλέον απερίσπαστη πρωτοβουλίες και δράσεις, αλλά εξ αντικειμένου οι πόροι της κατευθύνονται πρωτίστως στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που προέκυψαν από τις δικαστικές διώξεις.
· Δημιουργούνται προϋποθέσεις καλύτερης συνεννόησης μεταξύ των δημοκρατικών κομμάτων, κάτι που φάνηκε στις περιπτώσεις άρσης της ασυλίας βουλευτών της ΧΑ, όπως και στην αναστολή της χρηματοδότησής της.
· Σε αυτό το πλαίσιο, προέκυψαν εκ παραλλήλου δυο μεγάλα κέρδη. Πρώτον, η εποικοδομητική συμβολή οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και του αντιφασιστικού κινήματος στο έργο της πραγματολογικής και νομικής τεκμηρίωσης της υπόθεσης, η οποία υποκατέστησε την αμέλεια κι αδράνεια αστυνομικών και δικαστικών αρχών (για να το διατυπώσουμε εξαιρετικά επιεικώς), και η έμμεση συνεργασία τους με το κράτος το οποίο αντιμετώπιζαν (και το οποίο πάντως εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν) με εξαιρετική δυσπιστία. Δεύτερον, η δημοσιογραφική κάλυψη της ΧΑ έγινε πιο κριτική και πιο τολμηρή κι ο εκφοβισμός, ρητός ή άρρητος, που δέχονταν λειτουργοί του Τύπου αφενός περιορίστηκε, αφετέρου έχει στο εξής μικρότερη αποτελεσματικότητα.
Μολονότι επ’ ουδενί έχουμε «ξεμπερδέψει» με τον ακροδεξιό εξτρεμισμό, έχει γίνει ένα αποφασιστικό βήμα στο οποίο συνέδραμαν –σε διαφορετικό βαθμό, και με ποικίλα κίνητρα, αλλά πάντως συνέδραμαν– κρατικοί θεσμοί, πολιτικά κόμματα και φορείς της κοινωνίας. Η Δημοκρατία, στο πλαίσιο της νομιμότητας, αντεπιτέθηκε στην πρόκληση που δέχθηκε, και κέρδισε μια σημαντική μάχη. Κάποιοι δεν θα ξαναδιαβούν το κατώφλι της Βουλής των Ελλήνων. Κοντοζυγώνει η ώρα που θα διαβούν ένα άλλο κατώφλι, αυτό της φυλακής, αυτή τη φορά για τα καλά.