Η Ρωσία είπε την Τετάρτη ότι συμμετέχει ξανά στη συμφωνία για να αποστέλλονται ζωτικής σημαίας φορτία σιτηρών από την εμπόλεμη Ουκρανία αφού είχε αποσυρθεί το Σαββατοκύριακο, σε μια κίνηση που απειλούσε να οξύνει την πείνα σε περιοχές του κόσμου.
Η συμφωνία, που επετεύχθη τον Ιούλιο, δημιούργησε έναν προστατευμένο θαλάσσιο διάδρομο και προοριζόταν να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις τροφίμων παγκοσμίως, με κάποιες από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου να περιλαμβάνονται μεταξύ των πελατών της Ουκρανίας. Αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Σομαλία και η Ερυθραία βασίζονται επίσης πολύ σε εισαγωγές σιταριού από τη Ρωσία.
Τι έχει εξαχθεί
Η συμφωνία δημιούργησε μια ασφαλή θαλάσσια οδό για εξαγωγές από τρία λιμάνια στην Ουκρανία και στην αρχή είχε υπάρξει εστίαση στο να μπορέσουν κάποια από τα πλοία που είχαν παγιδευτεί στη χώρα από τότε που εισέβαλε η Ρωσία τον Φεβρουάριο να φύγουν. Μέχρι τώρα περίπου 9,76 εκατομμύρια τόνοι αγροτικών προϊόντων έχουν αποσταλεί, κυρίως καλαμπόκι, μα επίσης σόγια, ηλιέλαιο, ζωοτροφές και κριθάρι. Τα φορτία σιταριού έχουν φτάσει τα 2,8 εκατομμύρια τόνους, ή περίπου 30% του συνόλου.
Αυτό εν μέρει αντανακλά το timing της ρωσικής εισβολής, καθώς μεγάλο μέρος της περσινής συγκομιδής σιταριού είχε ήδη εξαχθεί τον Φεβρουάριο. Η συγκομιδή του σιταριού γίνεται μήνες πριν του καλαμποκιού, οπότε τα φορτία αποστέλλονται νωρίτερα.
Έχει αμβλύνει την επισιτιστική κρίση;
Η πτώση των φορτίων από την Ουκρανία έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη φετινή παγκόσμια κρίση τιμών τροφίμων, μα έχουν υπάρξει και άλλοι σημαντικοί παράγοντες.
Μεταξύ αυτών είναι η πανδημία Covid-19 και τα κλιματικά σοκ, που συνεχίζουν να προκαλούν προβλήματα στην αγροτική παραγωγή, πιο πρόσφατα ξηρασίες στην Αργεντινή και τις ΗΠΑ. Ο διάδρομος έχει οδηγήσει σε μερική ανάκαμψη των αποστολών φορτίων από την Ουκρανία μα παραμένουν κάτω από τα επίπεδα πριν την εισβολή και δεν αναμένεται να ανακάμψουν πλήρως στο προσεχές μέλλον.
Η μεταφορά σιτηρών στα λιμάνια παραμένει δύσκολη και ακριβή, ενώ οι Ουκρανοί αγρότες έχουν μειώσει τις σπορές αφού πέρυσι σε πολλές περιπτώσεις πουλούσαν τις περσινές συγκομιδές με ζημία, με τις εγχώριες τιμές να παραμένουν πολύ χαμηλά.
Τα τρία λιμάνια που εμπλέκονται στη συμφωνία έχουν συνολικά τη δυνατότητα αποστολής περίπου τριών εκατομμυρίων τόνων τον μήνα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις από τις ΑΡΚ-Inform Ukraine θα μπορούσαν να εξαχθούν περίπου 23,9 με 40 τόνους σιτηρών το 2022/23 ανάλογα την κατάσταση με τα τρία λιμάνια. Ως τις 2 Νοεμβρίου είχαν εξαχθεί 13,4 εκατ. τόνοι, περιλαμβανομένων 5,1 εκατ. τόνων σιταριού και 7,1 εκατ. τόνων καλαμποκιού, σύμφωνα με δεδομένα του υπουργείου Γεωργίας τα οποία περιλαμβάνουν φορτία από μικρότερα λιμάνια στο Δούναβη και από ξηράς.
Ωστόσο έρχονται πολύ λίγα μεγάλα πλοία για να διατηρηθούν οι ρυθμοί και τα μεγέθη στις απαιτούμενες εκτάσεις.
Πολλοί πλοιοκτήτες ανησυχούν για τις κινήσεις σε εμπόλεμη ζώνη, ειδικά δεδομένης της απειλής από τις νάρκες και το υψηλό κόστος ασφάλισης. Η εξαίρεση του Μικολάιφ, του δεύτερου μεγαλύτερου τερματικού σιτηρών της Ουκρανίας σύμφωνα με δεδομένα του 2021, δυσκολεύει τις περαιτέρω προσπάθειες.
Έχουν μειωθεί οι διεθνείς τιμές;
Οι τιμές του σιταριού στο Chicago Board of Trade αυξήθηκαν απότομα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μα τώρα είναι λίγο μόνο πάνω από τα επίπεδα πριν τον πόλεμο. Η δυνατότητα της Ουκρανίας να εξάγει εκατομμύρια τόνους μέσω του διαδρόμου είναι ένας μόνο από τους παράγοντες που κατέβασαν τις τιμές. Άλλοι παράγοντες περιλαμβάνουν μια συγκομιδή ρεκόρ στη Ρωσία φέτος, οι δυσοίωνες προβλέψεις για την παγκόσμια οικονομία και το ισχυρό δολάριο.
Ωστόσο οι τιμές για τρόφιμα που βασίζονται στο σιτάρι όπως το ψωμί και τα νουντλς παραμένουν ακόμα αρκετά πάνω από τα επίπεδα πριν την εισβολή σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, παρά την πτώση στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης στο Σικάγο, λόγω αδύναμων τοπικών νομισμάτων και υψηλότερων τιμών στην ενέργεια, που έχουν αυξήσει τα κόστη σε μεταφορές, συσκευασία κ.α.
Τι γίνεται με τις νάρκες
Η Ρωσία και η Ουκρανία αλληλοκατηγορούνται για ναρκοθέτηση στη Μαύρη Θάλασσα. Οι νάρκες αυτές αποτελούν σημαντική απειλή και ήταν αυτό που φοβόταν περισσότερο ένα μέλος του πληρώματος του Razoni, σημαίας Σιέρα Λεόνε, του πρώτου πλοίου που πέρασε από τον διάδρομο την 1η Αυγούστου.
Οι νάρκες έχουν απομακρυνθεί από τις ακτές της Ουκρανίας, με ρουμανικές, βουλγαρικές και τουρκικές ομάδες στρατιωτικών δυτών να αφοπλίζουν κάποιες που είχαν καταλήξει στα ύδατά τους. Θα μπορούσαν να χρειαστούν μήνες για την εκκαθάρισή τους και δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για κάτι τέτοιο πριν τεθεί σε εφαρμογή η συμφωνία.
Τι ισχύει με τις ασφάλειες
Το Joint Coordination Centre, με έδρα στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο επιβλέπει τη συμφωνία και αποτελείται από Τούρκους, Ρώσους, Ουκρανούς αξιωματούχους και αξιωματούχους του ΟΗΕ, τον Αύγουστο δημοσίευσε τις διαδικασίες για τον διάδρομο, με σκοπό να καθησυχαστούν οι ασφαλιστές και οι πλοιοκτήτες.
Οι ασφαλιστές αρχικά έλεγαν πως ήταν πρόθυμοι να παρέχουν κάλυψη εάν εξασφαλίζονταν συνοδείες από πολεμικά πλοία και μια ξεκάθαρη στρατηγική για τις νάρκες. Έκτοτε έχουν δημιουργηθεί ρήτρες για παροχή κάλυψης, περιλαμβανομένων όρων για την κίνηση σκαφών εντός του διαδρόμου.
Σε κάθε περίπτωση, το συνολικό κόστος ασφάλισης για πλοία που πηγαίνουν στα ουκρανικά λιμάνια αναμένεται να παραμένει υψηλό.
Τι συμβαίνει με τα πληρώματα
Τον Σεπτέμβριο η Ουκρανία έθεσε σε εφαρμογή διάταγμα με το οποίο επιτρεπόταν στους ναυτικούς να βγαίνουν από τη χώρα παρά τους περιορισμούς λόγω του πολέμου, μια κίνηση με σκοπό να αποδεσμευτεί ανθρώπινο δυναμικό ζωτικής σημασία τόσο για τις εξαγωγές σιτηρών όσο και για την διεθνή ναυτιλιακή βιομηχανία.
Στην αρχή του πολέμου υπήρχαν 2.000 ναυτικοί από όλο τον κόσμο που είχαν αποκλειστεί σε ουκρανικά λιμάνια. Το International Chamber of Shipping υπολόγισε ότι είχαν πέσει στους 346 ως τις 27 Οκτωβρίου.
Με πληροφορίες από Reuters