Στη θεωρεία του Χάους, περιγράφεται γλαφυρά η υπερβολικά ευαίσθητη εξάρτηση ενός συστήματος από ένα άλλο, ακόμη κι αν βρίσκεται στην άλλη άκρη του πλανήτη.
Το περίφημο «πέταγμα της πεταλούδας στον Αμαζόνιο που μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα» φαίνεται οτι σήμερα προκαλεί τεράστια οικονομικά προβλήματα σε εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ευρώπη.
Τους τελευταίους μήνες, η άνοδος του αμερικανικού δολαρίου, κάνει κάθε μέρα τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων πιο ακριβή καθώς καθιστά τα άλλα νομίσματα πιο αδύναμα, συμβάλλοντας στην εκτίναξη των τιμών σε αγαθά και υπηρεσίες.
«Ένα ισχυρό δολάριο επιδεινώνει μια ήδη κακή κατάσταση στην οικονομία σε ολόκληρο τον κόσμο», λέει ο Eswar Prasad, καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Cornell. Πολλοί οικονομολόγοι ανησυχούν, ότι η απότομη άνοδος του δολαρίου αυξάνει την πιθανότητα παγκόσμιας ύφεσης μέσα στο 2023.
Το δολάριο αυξήθηκε κατά 18% φέτος και τον περασμένο μήνα έφτασε σε υψηλό 20 ετών, σύμφωνα με τον δείκτη αναφοράς ICE US Dollar Index.
Τι οδήγησε στην άνοδο του δολαρίου
Σύμφωνα με στοιχεία του Associated Press, η άνοδος του δολαρίου έναντι άλλων ισχυρών και μή νομισμάτων, ξεκίνησε με την απόφαση της Αμερικανικής κεντρικής τράπεζας να αυξήσει σημαντικά τα επιτόκια δανεισμού για να αντιμετωπίσει τον αυξανόμενο πληθωρισμό.
Τα περισσότερα νομίσματα, ανάμεσά τους το ευρώ και η στερλίνα, καταλήγουν να είναι πολύ πιο αδύναμα σε σύγκριση με το δολάριο. Πόσο μάλλον νομίσματα φτωχών χωρών, όπως η ινδική ρουπία που έχει υποχωρήσει σχεδόν 10% φέτος έναντι του δολαρίου, η αιγυπτιακή λίρα 20% και η τουρκική λίρα κατά 28%.
Ο Σελάτ Καλέλί, πουλά βρεφικά ρούχα στην Κωνσταντινούπολη. Επειδή χρειάζεται περισσότερες τουρκικές λίρες για να αγοράσει τα εισαγόμενα φερμουάρ που αγοράζει σε δολάρια, πρέπει να αυξήσει τις τιμές για τους πελάτες του οι οποίοι αδυνατούν να αγοράσουν το εμπόρευμά του σε τουρκικές λίρες.
Αυτό που αντιμετωπίζει ένας Τούρκος έμπορος, το αντιμετωπίζει και ένας Ευρωπαίος καταναλωτής ή επιχειρηματίας.
Στην Ευρώπη, η οποία οδεύει προς την ύφεση, λόγω των τεράστιων αυξήσεων στην ενέργεια, τα τρόφιμα και τις υπηρεσίες, ένα ευρώ αξίζει λιγότερο από 1 δολάριο για πρώτη φορά στα τελευταία 20 χρόνια, ενώ η στερλίνα έχει υποχωρήσει κατά 18% σε σχέση με πέρυσι.
Και παρότι, οι χώρες με πιο αδύναμα νομίσματα θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την πτώση των νομισμάτων τους, επειδή καθιστούν τα προϊόντα τους φθηνότερα και πιο ανταγωνιστικά στο εξωτερικό, στην παρούσα συγκυρία το οποιοδήποτε κέρδος από τις μεγαλύτερες εξαγωγές εξανεμίζεται λόγω του πληθωρισμού και της ύφεσης σχεδόν σε όλο τον πλανήτη.
Ποιές είναι οι επιπτώσεις στις οικονομίες
Έτσι, η άνοδος του δολαρίου προκαλεί αρνητικές συνέπειες σε οικονομίες άλλων χωρών με διάφορους τρόπους:
- Κάνει τις εισαγωγές άλλων χωρών πιο ακριβές, ενισχύοντας τις υπάρχουσες πληθωριστικές πιέσεις.
- Ασκεί μεγάλη πίεση σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις που έχουν δάνεια σε δολάρια. Αυτό συμβαίνει επειδή απαιτείται περισσότερο τοπικό νόμισμα για τη μετατροπή σε δολάρια κατά την πραγματοποίηση πληρωμών δανείου.
- Αναγκάζει τις κεντρικές τράπεζες άλλων χωρών να αυξήσουν τα επιτόκια για να προσπαθήσουν να στηρίξουν τα νομίσματά τους, εμποδίζοντας την απώλεια συναλλάγματος. Τα μέτρα αυτά ωστόσο, έχουν παράπλευρες απώλειες στις τοπικές οικονομίες, όπως την συρρίκνωση της οικονομικής ανάπτυξης και την αύξηση της ανεργίας.
Με απλά λόγια «η ανατίμηση του δολαρίου δεν είναι καλό νέο για την παγκόσμια οικονομία», συνοψίζει σε δύο λέξεις η Αριάνα Κέρτις της Capital Economics, λέγοντας οτι «είναι ένας επιπλέον λόγος που θα οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση το επόμενο έτος».
Αυτό που η παγκόσμια αγορά βιώνει τώρα με το δολάριο, έχει συμβεί και με περιφερειακά νομίσματα πολλές φορές στο παρελθόν.
Πληθωρισμός, χρέη και δάνεια
Κατά τη διάρκεια της ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι επιχειρήσεις στην Ινδονησία είχαν μεγάλα δάνεια σε δολάρια τις περιόδους που η τοπική οικονομία άνθιζε. Αυτό, στη διάρκεια της κρίσης οδήγησε την ινδονησιακή ρουπία σε κατάρρευση έναντι του δολαρίου. Λίγα χρόνια νωρίτερα, κάτι αντίστοιχο συνέβη με το Μεξικάνικο πέσος.
Ωστόσο, η άνοδος του δολαρίου το 2022, κρύβει έναν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο.
Προκαλεί ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις σε πολλές χώρες σε μια εποχή, που οι τιμές είναι ήδη στα ύψη.
Οι διαταραχές στις αγορές ενέργειας και στην γεωργία, που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, μείωσαν την προσφορά προκαλώντας ελλείψεις ακόμη και κρίση.
Η άνοδος των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οδηγούν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο σε μια υπερβολικά δύσκολη κατάσταση.
Η Kingsland Drinks, ένας από τους μεγαλύτερους εμφιαλωτές κρασιού του Ηνωμένου Βασιλείου, είχε ήδη πιεστεί από το υψηλότερο κόστος για τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων, μπουκαλιών, καπακιών και την ενέργεια.
Η άνοδος του δολαρίου έναντι της στερλίνας, ανεβάζει την τιμή του κρασιού που αγοράζει από αμπελώνες στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Χιλή και την Αργεντινή, που όπως πολλές χώρες βασίζονται στο δολάριο για το παγκόσμιο εμπόριο.
Η Kingsland έχει αντισταθμίσει μέρος του συναλλαγματικού της κόστους συνάπτοντας συμβόλαια σε σταθερή τιμή. Αλλά σε κάποιο σημείο, «αυτοί οι αντισταθμιστές εξαντλούνται και πρέπει να συμβαδίσουν με τις τρέχουσες τιμές», δήλωσε ο Εντ Μπέικερ, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας.
Αυτό, θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής του κρασιού, όπως συμβαίνει πλέον σε όλα τα προϊόντα. Με λίγα λόγια, ένα «πέταγμα της πεταλούδας στις ΗΠΑ έχει προκαλέσει τεράστια οικονομική κρίση στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία».