Ως γνωστόν, «έρως ανίκατε μάχαν»- αν και είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι ότι είμαστε ερωτευμένοι. Από την άλλη, υπάρχει και η βοήθεια της επιστήμης: Επιστήμονες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο ως προς την κατανόηση του τι ακριβώς είναι ο έρωτας και τι σημαίνει να ερωτεύεσαι. Για την ακρίβεια, έχει βρεθεί και το πώς ακριβώς φαίνεται/ εκδηλώνεται ο έρωτας στον εγκέφαλο και ποιες είναι οι αντίστοιχες λειτουργίες.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Live Science, έρευνες στις οποίες ηγήθηκαν η Έλεν Φίσερ, ερευνήτρια του Kinsey Institute στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, και άλλοι επιστήμονες, έχουν υποδείξει τα ψυχολογικά και τα σωματικά χαρακτηριστικά που συχνά σχετίζονται με τον έρωτα.
Υπάρχουν πολλά σημάδια που υποδεικνύουν πότε κάποιος είναι ερωτευμένος, από επιστημονικής άποψης. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως μια μικρή έρευνα του 2010 που είχε δημοσιευτεί στο PLOS One υποδείκνυε ότι ο έρωτας δεν διαφέρει στους εγκεφάλους των στρέιτ και των ομοφυλόφιλων.
Ακολουθούν 14 «συμπτώματα»:
Μια συγκεκριμένη εγκεφαλική δραστηριότητα: Το να σκέφτεται κανείς τον ερωτικό του παρτενέρ μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική δραστηριότητα η οποία διαφέρει πολύ από άλλα είδη αγάπης, σύμφωνα με μια έρευνα το 2024 από Φινλανδούς ερευνητές. Όπως διαπιστώθηκε, οι σκέψεις αγάπης για άλλα άτομα είχαν ως αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα δραστηριότητας σε τομείς των εγκεφάλων που σχετίζονταν με κοινωνική δραστηριότητα. Η εντονότερη εγκεφαλική δραστηριότητα προέκυπτε όταν κάποιος σκεφτόταν τα παιδιά του και μετά τον ερωτικό σύντροφο.
Η αίσθηση του ξεχωριστού: Όταν είσαι ερωτευμένος, θεωρείς πως το άτομο με το οποίο είσαι ερωτευμένος είναι ξεχωριστό. Η Φίσερ είπε στο Wired το 2022 πως το πρώτο που συμβαίνει όταν ερωτεύεσαι είναι να αποκτά το άλλο άτομο ιδιαίτερη σημασία/ νόημα (αντίθετα με μια πλατωνική σχέση). Όλα όσα σχετίζονται με το άτομο αυτό γίνονται «ξεχωριστά».
Εστιάζοντας στα θετικά: Όταν είμαστε ερωτευμένοι, οι σύντροφοί μας φαντάζουν ιδανικοί. Εστιάζουμε στα θετικά χαρακτηριστικά και παραβλέπουμε τα αρνητικά. Μια έρευνα του 2011 που δημοσιεύτηκε στο Journal of Family Theory and Review εξέτασε μελέτες για την «εξιδανίκευση» που λαμβάνει χώρα στις σχέσεις και δεν ήταν σε θέση να καταλήξει σε συμπέρασμα αν αυτό είναι θετικό ή αρνητικό. Η δουλειά της Φίσερ έχει δείξει πως οι ερωτευμένοι εστιάζουν και σε τυχαία γεγονότα και αντικείμενα που τους θυμίζουν το «αμόρε»- και αναθυμούνται εκείνες τις στιγμές. Η εστίαση της προσοχής θεωρείται επίσης πως προκύπτει από αυξημένα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη, καθώς και μια αύξηση της νορεπινεφρίνης- χημικού που σχετίζεται με αυξημένη μνήμη σε σχέση με νέα ερεθίσματα.
Συναισθηματική αστάθεια: Οι διακυμάνσεις στη διάθεση όταν είσαι ερωτευμένος είναι συνηθισμένο φαινόμενο, και σε ακραίες περιπτώσεις θυμίζουν αυτές που παρουσιάζουν άνθρωποι με διαταραχές οι οποίες συνδέονται με χρήση ουσιών (από την άποψη ότι κάποιος επιζητά να είναι με το άτομο με το οποίο ερωτευμένος, κάτι που μπορεί να οδηγήσει και σε επιβλαβείς συμπεριφορές), σύμφωνα με έρευνα του 2017 στο Philosophy, Psychiatry & Psychology. Η Φίσερ έχει πει πως ο έρωτας θα έπρεπε να θεωρείται κάτι ανάλογο με μια εξάρτηση. Αυτή η «εξάρτηση από τον έρωτα» είναι θετική όταν ανταποδίδεται και δεν είναι «τοξική», και αρνητική όταν συμβαίνει το αντίθετο. Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν και συμπτώματα, όπως σύνδρομο στέρησης, μανίας κλπ (όπως στα ναρκωτικά).
Εντονότερη έλξη: Οι δυσκολίες σε μια σχέση μπορούν να εντείνουν την ερωτική έλξη, σύμφωνα με τις έρευνες της Φίσερ. Οι εραστές μπορεί να βιώνουν άγχος αν δεν είναι μαζί και παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα ντοπαμίνης όταν βρίσκονται ξανά. Ο λόγος για αυτό είναι πως όταν η «ανταμοιβή» της ντοπαμίνης καθυστερεί, οι νευρώνες που την παράγουν γίνονται πιο παραγωγικοί.
Έντονες σκέψεις: Οι ερωτευμένοι περνούν πολύ χρόνο σκεπτόμενοι τους συντρόφους τους. Σε μια μικρή μελέτη 10 γυναίκες και 7 άνδρες που είπαν ότι είχαν ερωτευτεί τρελά πρόσφατα ανέφεραν πως περνούσαν πάνω από το 85% των ωρών που ήταν ξύπνιοι σκεπτόμενοι τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Επίσης, το να είσαι ερωτευμένος εμποδίζει τη συγκέντρωση σε άλλες πληροφορίες, σύμφωνα με έρευνα του 2013 στο Motivation and Emotion.
Συναισθηματική εξάρτηση: Αυτοί που είναι ερωτευμένοι συχνά δείχνουν σημάδια συναισθηματικής εξάρτησης- κτητικότητα, ζήλεια, φόβος απόρριψης. Στο πλαίσιο των ερευνών της Φίσερ εξετάστηκαν οι εγκέφαλοι ατόμων που έβλεπαν φωτογραφίες προσώπων με τα οποία ήταν ερωτευμένα ακόμα και είχαν απορριφθεί από αυτά. Διαπιστώθηκε ενεργοποίηση διαφόρων τομέων του εγκεφάλου που έχουν συνδεθεί και με την έντονη επιθυμία σε άτομα που ήταν εξαρτημένα από την κοκαΐνη. Το σύστημα «ανταμοιβής» του εγκεφάλου γενικότερα «φωτίζεται» εν όψει διεγερτικών ερεθισμάτων.
Σχέδια για το μέλλον: Η προσδοκία για μια συναισθηματική ένωση με το αγαπημένο πρόσωπο, η αναζήτηση τρόπων για να είμαστε κοντά και τα όνειρα για το μέλλον είναι επίσης ενδείξεις έρωτα. Σύμφωνα με άρθρο στο Harvard Gazette, όταν τα επίπεδα σεροτονίνης αρχίζουν να επιστρέφουν στα φυσιολογικά επίπεδα μετά την έξαρση στην αρχή μιας σχέσεις, η οξυτοκίνη αυξάνεται στο σώμα. Αυτή σχετίζεται με τις πιο ώριμες σχέσεις και βοηθά στην εδραίωσή τους, όπως έχουν δείξει έρευνες. Η Λούσι Μπράουν, νευροεπιστήμονας στο Albert Einstein College of Medicine στη Νέα Υόρκη, είχε πει στο Live Science το 2011 ότι «θεωρώ τη ρομαντική αγάπη ως μέρος της ανθρώπινης αναπαραγωγικής στρατηγικής...μας βοηθά να σχηματίζουμε ζευγάρια και δεσμούς, που μας βοηθούν να επιβιώσουμε».
Ενσυναίσθηση: Οι ερωτευμένοι έχουν μεγάλη ενσυναίσθηση απέναντι στον σύντροφό τους- νιώθουν τον πόνο του και είναι έτοιμοι να κάνουν θυσίες για αυτόν. Αυτό μπορεί να ωφελήσει μια σχέση, λειτουργώντας πχ ως κίνητρο για συμπεριφορές που μειώνουν τον πόνο του άλλου ή τον βοηθούν να γιορτάσει μια επιτυχία.
Ευθυγράμμιση ενδιαφερόντων: Όταν κάποιος ερωτεύεται, επανεξετάζει τις καθημερινές του προτεραιότητες ώστε να ευθυγραμμίζονται με αυτές του συντρόφου του. Αν και κάποιοι μπορεί να προσπαθούν να μοιάζουν περισσότερο με τον σύντροφο, μια από τις έρευνες της Φίσερ, που παρουσιάστηκε το 2013, έδειξε ότι «τα ετερώνυμα έλκονται». Για παράδειγμα, κάποιοι που είναι πολύ αναλυτικοί, ανταγωνιστικοί και συγκρατημένοι συναισθηματικά συχνά ελκύονται από άτομα με προσωπικότητες που είναι περισσότερο της εμπιστοσύνης, της ενσυναίσθησης, της φροντίδας κλπ. Ωστόσο τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι κατά κανόνα παρατηρείται έλξη μεταξύ ατόμων που μοιάζουν/ έχουν κοινά μεταξύ τους.
Επιζητώντας συναισθηματική ένωση: Προφανώς η επιθυμία για σεξουαλική ένωση είναι σημαντική, ωστόσο δεν είναι το μόνο. Έρευνα της Φίσερ το 2002 που δημοσιεύτηκε στο Archives of Sexual Behavior έδειξε πως το 64% των ερωτευμένων (τόσο άνδρες όσο και γυναίκες) διαφωνούσαν με το «το σεξ είναι το σημαντικότερο στη σχέση μου». Η επιθυμία για συναισθηματική ένωση παρουσιάζεται συχνά ως ο πιο σημαντικός παράγοντας στις σχέσεις.
Συναισθήματα εκτός ελέγχου: Η Φίσερ και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν πως τα άτομα που δηλώνουν ερωτευμένα συχνά λένε πως το πάθος είναι ανεξέλεγκτο. Για το βιβλίο της «Love and Limerence: The Experience of Being in Love» η ψυχολόγος Ντόροθι Τένοφ ζήτησε από 400 άνδρες και γυναίκες στο Κονέκτικατ να αντιδράσουν/ απαντήσουν σε 200 δηλώσεις ρομαντικής αγάπης. Πολλοί είπαν πως ένιωθαν αβοήθητοι, λέγοντας πως η εμμονή τους ήταν παράλογη και ανεξέλεγκτη.
Όταν χάνεται η «σπίθα»: Το αρχικά αίσθημα του έρωτα δεν κρατά πάντα. Μπορεί να «πεθάνει» ή να εξελιχθεί σε μια μακροχρόνια σχέση σύνδεσης/ αφοσίωσης. Όταν γίνεται αυτό, τα επίπεδα κορτιζόλης και σεροτονίνης επιστρέφουν στο κανονικό και οι αρνητικές διαστάσεις- πχ το άγχος- χάνονται, σύμφωνα με το Harvard Medical School. Αν υπάρχουν σωματικά ή κοινωνικά εμπόδια που δεν αφήνουν τους εραστές να βλέπονται τακτικά (πχ μια σχέση από απόσταση) τότε η φάση της ρομαντικής αγάπης γενικά κρατά περισσότερο.
Υπομανία: Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι τα πρώιμα στάδια μιας έντονης ρομαντικής αγάπης σχετίζονται με την υπομανία: Μια περίοδο ανεβασμένης διάθεσης, κατά την οποία κάποιος βιώνει αυξημένη ενέργεια, αυτοπεποίθηση, αλλά και είναι πιο ευέξαπτος και με λιγότερες αναστολές- ενώ παράλληλα κοιμάται λιγότερο. Έρευνα του 2007 στο Journal of Adolescent Health έδειξε πως νεαροί εραστές σημείωναν υψηλότερα σκορ σε μια κλίμακα υπομανίας, με πιο έντονη θετική διάθεση τα πρωινά και τα βράδια, συγκριτικά με αυτούς που ήταν ελεύθεροι. Έρευνα του 2015 στο International Journal of Psychiatry in Clinical Practice υποδείκνυε ότι η ρομαντική αγάπη δεν ήταν μόνο χαρά, ωστόσο, και συνοδευόταν επίσης από τις πιο «σκοτεινές» πλευρές της υπομανίας- όπως πχ η κακή ποιότητα ύπνου.