Σκέψου την εβδομάδα που πέρασε.
Θα έλεγες ότι έφαγες περισσότερο από όσο θα ήθελες να είχες φάει;
Μήπως ασκήθηκες λιγότερο από όσο θα ήθελες να είχες ασκηθεί;
Πέρασες περισσότερο χρόνο στο Facebook από όσο θα ήθέλες να είχες περάσει;
Οι περισσότεροι από εμάς θα απαντούσαμε καταφατικά σε τουλάχιστον μια από αυτές τις ερωτήσεις.
Μακροπρόθεσμο ή βραχυπρόθεσμο όφελος;
Πολύ συχνά οι άνθρωποι έχουμε κάποιες μακροπρόθεσμες επιθυμίες για εμάς. Να γυμναζόμαστε, να τρώμε υγιεινά, να διαβάζουμε ωραία βιβλία, αλλά συχνά εκτροχιαζόμαστε όταν έρχεται η στιγμή να υλοποιήσουμε τα σχέδιά μας. Κάτι μας πιάνει και ξεχνάμε αυτό που έχουμε θέσει σαν στόχο και κυριευόμαστε από τις επιθυμίες της στιγμής.
Δεν είναι κάτι καινούριο αυτό. Δεν είναι ίδιον της εποχής μας. Το ίδιο πρόβλημα είχαν και οι πρωτόπλαστοι… Κάπως έτσι έφαγαν ο Αδάμ και η Εύα το μήλο και παράτησαν την μακροπρόθεσμη ιδέα του αιώνιου παραδείσου για ένα μήλο!
Δεν είναι θέμα γνώσης και λογικής
Για να σταματήσουμε να κάνουμε κάτι το οποίο μας ενοχλεί δεν αρκεί η πληροφόρηση και η γνώση των συνεπειών.
Κανείς δεν καπνίζει επειδή πιστεύει ότι είναι καλό γι αυτόν. Κανείς δεν τρώει ανθυγιεινό φαγητό επειδή δεν ξέρει ότι μπορεί να τον βλάψει. Κανείς δεν απαντάει στο κινητό του ή δε στέλνει μήνυμα όταν οδηγεί επειδή δε γνωρίζει τους κινδύνους ατυχήματος που αυτή η συμπεριφορά αυξάνει δραματικά.
Κι όμως όταν το κινητό χτυπήσει στο αυτοκίνητο πολλοί από εμάς απλά θα το σηκώσουμε ή θα απαντήσουμε στο μήνυμα. Δεν είναι ότι εκείνη η στιγμή αποφασίζουμε συνειδητά ότι θέλουμε περισσότερο να σκοτώσουμε κάποιον (ή τον εαυτό μας) παρά να αφήσουμε το κινητό για κάποια άλλη στιγμή.
Κάτι μας κυριεύει.
Σκεφτείτε μαζί μου
Σκεφτείτε το εξής πείραμα:
Αν σας έλεγαν τι προτιμάτε: 200 ευρώ τώρα ή 220 ευρώ σε μια βδομάδα.
Τι θα κάνατε;
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα έπαιρναν τα 200 ευρώ τώρα. Κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι. Ειδικά αν τους τα κουνούσανε κολλαριστά μπροστά τους!
Αν όμως σας έλεγαν τι προτιμάτε: 200 ευρώ σε ένα χρόνο ή 220 ευρώ σε ένα χρόνο και μια βδομάδα;
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα έλεγαν 220 ευρώ σε ένα χρόνο και μια βδομάδα. «Θα περιμένω ένα χρόνο» θα σκεφτόντουσαν, «ας περιμένω και μια βδομάδα ακόμα».
Στην ουσία το πρόβλημα είναι ακριβώς το ίδιο. Αν είσαι διατεθειμένος να περιμένεις μια βδομάδα παραπάνω για να πάρεις 20 ευρώ περισσότερα.
Όλοι όμως νομίζουμε ότι στο μέλλον θα είμαστε υπέροχοι άνθρωποι! Θα παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις.
Θα περιμένουμε, θα γυμναζόμαστε, θα τρώμε σωστά. Αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκουμε ωραίες ταινίες να δούμε, ταινίες που αξίζει να έχει δει κάποιος, αλλά όταν έρχεται η στιγμή να δούμε κάτι, τότε θα δούμε μια χαζοκωμωδία, κάτι εύκολο ή ευχάριστο.
Στο τώρα θέλουμε τη βολή μας. Στο μέλλον θα είμαστε καταπληκτικοί άνθρωποι.
Το πρόβλημα είναι ότι το μέλλον δεν έρχεται ποτέ. Όλοι ζούμε μόνο στο τώρα.
Τι μπορούμε να κάνουμε γι αυτό;
Η λύση του Οδυσσέα
Μια τακτική είναι αυτό που έκανε ο Οδυσσέας. Όταν πέρασε από το στενό με τις σειρήνες, ήξερε ότι θα νιώσει τον πειρασμό. Δεν βασίστηκε στη δύναμη της θέλησής του. Ήξερε ότι τη στιγμή εκείνη θα είναι αδύναμος. Έτσι δέθηκε στο κατάρτι και στην ουσία απαγόρεψε στον εαυτό του να μπορεί να ενδώσει.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Βρες τη συνθήκη που δε θα σου επιτρέψει να ενδώσεις. Κλείσε το κινητό όταν οδηγείς. Βάλ’το στο αθόρυβο.
Μην έχεις φαγητό στο σπίτι σου που να μπορείς να φας χωρίς να το μαγειρέψεις. Ή να έχεις φαγητό το οποίο να μην είναι θέμα αν το φας (ένα αγγούρι, μια ντομάτα).
Σύνδεσε κάτι καλό με κάτι που δε σου αρέσει
Θέλεις να ανέβεις στο διάδρομο και βαριέσαι; Βάλε κάτι ενδιαφέρον στο κινητό ή στο τάμπλετ να βλέπεις όσο τρέχεις ή όσο κάνεις ποδήλατο. Με αυτόν τον τρόπο συνδέεις κάτι ευχάριστο για σένα (το βίντεο) με κάτι το δυσάρεστο για σένα (τον διάδρομο). Θα αρχίσει να σου αρέσει να είσαι στο διάδρομο για να δεις την ταινία, όχι επειδή σε κάνει πιο υγιή, αλλά δεν πειράζει. Το αποτέλεσμα θα το έχεις πετύχει.
Σύνδεσε κάτι επίπονο με το να συνεχίσεις την επιζήμια συμπεριφορά
Δώσε σε ένα φίλο σου 100 ευρώ (ή όποιο ποσό είναι σημαντικό για σένα) και πες του να σου τα δώσει πίσω στο τέλος της εβδομάδας αν έχεις πάει όσο ήθελες στο γυμναστήριο. Αλλιώς θα μπορεί να τα δώσει σε μια φιλανθρωπική οργάνωση που μισείς!
Κάνε το αντίστοιχο αν θέλεις να χάσεις συγκεκριμένο βάρος μέσα σε ένα διάστημα. Προπλήρωσε κάποιον. Αν δεν τα καταφέρεις μόνο να χάσεις θα μπορείς. Αλλιώς παίρνεις πίσω τα χρήματά σου.
Υπάρχουν μέχρι και website που αναλαμβάνουν να κάνουν αυτό για σένα...
Απεξάρτηση υπό πίεση
Σε μια κλινική αποτοξίνωσης στο Ντένβερ έλεγαν ότι αν θέλετε να συμμετέχετε στο πρόγραμμα αποτοξίνωσής μας θα πρέπει να γράψετε ένα γράμμα στο πρόσωπο το οποίο φοβάστε περισσότερο να μάθει ότι κάνετε ναρκωτικά. Το γράμμα σφραγιζότανε, το γραμματόσημο έμπαινε και η κλινική το κρατούσε. Έκανε συχνά τεστ ο (πρώην) χρήστης και αν έβρισκαν ότι είχε κάνει χρήση έστελναν το γράμμα. Ο φόβος να μην μάθει το άτομο αυτό τους κρατούσε προσηλωμένους στην προσπάθεια.
Η κλινική έκλεισε τελικά για λόγους σχετικούς με τις ανθρώπινες ελευθερίες καθώς δεν μπορούσες να απεμπλακείς από το πρόγραμμα (γιατί αλλιώς δε θα λειτουργούσε η επέμβαση). Παραμένει όμως μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση για κάποιους.
Συμπέρασμα
Στο μέλλον είμαστε όλοι καλοί.
Συχνά όμως το βραχυπρόθεσμο όφελος (απόλαυση από ένα παγωτό τώρα αντί για ένα υγιές σώμα στο μέλλον) θολώνει την κρίση μας και ενδίδουμε σε συμπεριφορές στις οποίες θα προτιμούσαμε να μην είχαμε ενδώσει. Ένας τρόπος να το καταπολεμήσουμε αυτό είναι να υποχρεώσουμε τον μελλοντικό εαυτό μας να κάνει αυτό που ξέρουμε ότι θα τον ωφελήσει. Να μη του δώσουμε την επιλογή να κάνει την επιζήμια συμπεριφορά.
Συχνότερα από ό,τι θα θέλαμε δεν μπορούμε να μας εμπιστευτούμε ότι θα πράξουμε με γνώμονα το μακροπρόθεσμο καλό μας.
Υπάρχουν όμως τρόποι ώστε να αυξήσουμε σημαντικά τις πιθανότητες να είμαστε σήμερα οι άνθρωποι που θα θέλαμε να γίνουμε αύριο!