Ένας καλός ψυχοθεραπευτής μπορεί να φέρει θετικές αλλαγές στη ζωή σας, αλλά μερικές φορές ο δρόμος για την εύρεση του κατάλληλου ψυχοθεραπευτή μπορεί να είναι μακρύς και δύσβατος. Ιδανικά, θέλετε κάποιον που έχει το γραφείο του σε βολικό σημείο για εσάς, δέχεται νέους ασθενείς, έχει εμπειρία στην αντιμετώπιση των θεμάτων που αντιμετωπίζετε, σας κάνει να αισθάνεστε άνετα και (μακάρι!) δέχεται την ασφάλισή σας ή έχει προσιτές τιμές.
Για να απλοποιήσουμε μια διαδικασία που μπορεί να είναι δύσκολη, συζητήσαμε με επαγγελματίες ψυχικής υγείας και τους ζητήσαμε να μας δώσουν μια πιο ολοκληρωμένη ιδέα για τους διαφορετικούς τύπους ψυχοθεραπευτών, τις διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, καθώς και το πώς μπορείτε να αποφασίσετε ποιος θα ανταποκριθεί καλύτερα στις ανάγκες σας.
Τύποι ψυχοθεραπευτών
Αρχικά, κάθε επαγγελματίας ψυχικής υγείας που διεξάγει συνεδρίες συζήτησης και είναι είτε ψυχολόγος, είτε ψυχίατρος, σύμβουλος γάμου και οικογένειας, διαπιστευμένος κλινικός κοινωνικός λειτουργός HYPERLINK “https://msw.usc.edu/lcsw/” ή διαπιστευμένος επαγγελματίας σύμβουλος μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία «ψυχοθεραπευτής», εξηγεί η Tara Griffith Baker, σύμβουλος γάμου και οικογένειας και εκτελεστική διευθύντρια του Wellspace SF στο Σαν Φραντσίσκο.
Ο ψυχοθεραπευτής αναλαμβάνει άτομα με παθήσεις ψυχικής υγείας και τα βοηθά να αντιμετωπίσουν στρεσογόνα ή συναισθηματικά προβλήματα, συζητώντας αυτά τα θέματα και προωθώντας αλλαγές στη συμπεριφορά. Επομένως, είναι βασικά αυτό που φαντάζεστε όταν ακούτε «ψυχοθεραπεία».
Τα διάφορα γράμματα ή διαπιστευτήρια που βλέπετε να ακολουθούν το όνομα ενός ψυχοθεραπευτή, όπως Psy.D, Ph.D., MD και MFT, αναφέρονται στο πτυχίο, στο επίπεδο εκπαίδευσης ή στην εστίαση της επαγγελματικής τους κατάρτισης, αναφέρει η ψυχοθεραπεύτρια Kathleen Dahlen deVos.
«Για παράδειγμα, οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι έχουν διδακτορικό, ενώ οι σύμβουλοι γάμου και οικογένειας, οι κλινικοί κοινωνικοί λειτουργοί και οι επαγγελματίες σύμβουλοι κατέχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών», εξηγεί.
Μια ακόμη σημαντική διαφορά που αξίζει να σημειώσουμε: Αν και οι ψυχίατροι μπορεί να προσφέρουν ψυχοθεραπεία μέσω συζήτησης όπως κάνουν οι ψυχοθεραπευτές, συνήθως εστιάζουν κυρίως στη διάγνωση παθήσεων ψυχικής υγείας, καθώς και στη συνταγογράφηση και τη διαχείριση φαρμακευτικής αγωγής.
Επειδή οι ψυχίατροι είναι γιατροί με άδεια άσκησης επαγγέλματος και απόφοιτοι ιατρικής σχολής, είναι σε γενικές γραμμές οι μόνοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας που μπορούν να συνταγογραφήσουν φάρμακα (αν και σε ορισμένα μέρη, όπως σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ, μπορούν να συνταγογραφήσουν φάρμακα και οι ψυχολόγοι μετά από εκτενή επιπλέον εκπαίδευση).
Και παρά τα όσα υπαινίσσεται η ονομασία «σύμβουλος γάμου και οικογένειας», η δουλειά των συμβούλων δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε ζευγάρια και οικογένειες.
«Ακριβώς όπως και οι υπόλοιποι ψυχοθεραπευτές, εργάζονται συχνά με μεμονωμένους ασθενείς και διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα ώστε να αξιολογήσουν, να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν ένα ευρύ σύνολο προβλημάτων ψυχικής υγείας», αναφέρει η Griffith Baker. «Ωστόσο, αυτό που κάνει τους συμβούλους γάμου και οικογένειας μοναδικούς είναι ότι έχουν εκπαιδευτεί για να εξετάζουν την επιρροή της δυναμικής της οικογένειας του ασθενή και να δουλεύουν με μεμονωμένα άτομα στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων».
Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
Αφού εξοικειωθείτε με τα διαφορετικά είδη ψυχοθεραπευτών, μπορείτε να ενημερωθείτε για τους διάφορους τύπους ψυχοθεραπείας που μπορεί να χρησιμοποιήσουν αυτοί οι επαγγελματίες.
Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναφέρουν συχνά τις θεραπευτικές προσεγγίσεις τους στον ιστότοπό τους ή στα διάφορα επαγγελματικά προφίλ που καταχωρούν στο διαδίκτυο. Πολλοί μπορεί ακόμη και να συνδυάζουν πολλά είδη ψυχοθεραπείας στη δουλειά τους, και πιθανόν να επιλέξουν διαφορετική προσέγγιση ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενή.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, γνωστή και ως ΓΣΘ ή CBT, είναι μάλλον μια από τις πιο συχνές θεραπευτικές προσεγγίσεις στις μέρες μας. Εστιάζει στην αναγνώριση των μοτίβων αρνητικών σκέψεων που επηρεάζουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά μας, όπως και στην ανάπτυξη εργαλείων για την αντιμετώπιση αυτών των επιβλαβών αντιλήψεων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του στρες ή διαφόρων παθήσεων, όπως άγχους, κατάθλιψης, διατροφικών διαταραχών και φοβιών. Συχνά διαρκεί περιορισμένο χρονικό διάστημα και εστιάζει στην παροχή λύσεων.
Έτσι, ο ψυχοθεραπευτής σας μπορεί, για παράδειγμα, να σας ζητήσει να υποδείξετε μια σκέψη που σχετίζεται με την αποτυχία, πχ. «Το αφεντικό μου δεν απάντησε ακόμη στο email με την πρόταση που του έστειλα, άρα οι ιδέες μου πρέπει να είναι χάλια. Άρα δεν είμαι καλός στη δουλειά μου και δεν σκοπεύω να ξαναεκτεθώ με τέτοιον τρόπο». Στη συνέχεια, ο ψυχοθεραπευτής δουλεύει μαζί σας για την αξιολόγηση αυτών των πεποιθήσεων: Είστε σίγουροι ότι αυτός είναι ο λόγος που δεν απάντησε ακόμα; Την προηγούμενη εβδομάδα δεν έκανε θετική αποτίμηση της δουλειάς σας; Έτσι, μπορείτε να το δουλέψετε ώστε να μοιράζεστε τις ιδέες σας με περισσότερη αυτοπεποίθηση στο μέλλον.
«Η ΓΣΘ μπορεί να είναι πιο δομημένη από άλλες προσεγγίσεις και να συμπεριλαμβάνει ασκήσεις και εργασία για το σπίτι που βοηθούν να ενισχύσετε τα εργαλεία που παίρνετε», λέει η ψυχολόγος και σεξολόγος Shannon Chavez.
Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (ΔΣΘ ή DBT) είναι ένας επιμέρους τύπος της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας που αναπτύχθηκε αρχικά για να θεραπεύσει άτομα που βιώνουν αυτοκτονικές σκέψεις και αργότερα, οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για να βοηθήσει άτομα με διατροφικές διαταραχές και προβλήματα χρήσης ουσιών, μεταξύ άλλων. Η ΔΣΘ εστιάζει στην ανάπτυξη τεσσάρων σημαντικών δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν το άτομο να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα δύσκολα συναισθήματα και διενέξεις: ενσυνειδητότητα, αντοχή στην ψυχική δυσφορία, ρύθμιση των συναισθημάτων και διαπροσωπική αποτελεσματικότητα. Συνδυάζει ατομική ψυχοθεραπεία, ομαδική ψυχοθεραπεία και τηλεφωνική καθοδήγηση μεταξύ των συνεδριών.
Μια άλλη προσέγγιση είναι η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, η οποία εστιάζει στο πώς οι προηγούμενες εμπειρίες και σχέσεις μας, πχ. εκείνες από την παιδική μας ηλικία, επηρεάζουν τα σημερινά μας μοτίβα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφοράς. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της κατάθλιψης, την αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος ή και τη διαχείριση προβλημάτων στην οικογένεια ή τις σχέσεις.
«Πρόκειται για μια προσέγγιση που βοηθά να έρθουμε σε επαφή με το ασυνείδητό μας κάνοντας χρήση εργαλείων που διευκολύνουν τον διάλογο ασθενή-ψυχοθεραπευτή, με σκοπό να γιατρέψουμε τις πληγές του παρελθόντος και να αναπτύξουμε την αυτεπίγνωση», εξηγεί η Chavez.
Μια μη συμβατική και κάπως αμφιλεγόμενη μορφή ψυχοθεραπείας η οποία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής είναι η απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών κινήσεων, γνωστή και ως EMDR. Αυτή η μέθοδος οκτώ φάσεων δημιουργήθηκε αρχικά για να αντιμετωπίσει το μετατραυματικό σύνδρομο αλλά πλέον χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση και άλλων παθήσεων ψυχικής υγείας, όπως φοβίες, οξύ στρες και προβλήματα προσκόλλησης, σύμφωνα με την Lois Kirk, επαγγελματία σύμβουλο εκπαιδευμένη στην EMDR.
Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, ο ψυχοθεραπευτής κουνά το δάχτυλό του (ή μια ράβδο) δεξιά-αριστερά κοντά στο πρόσωπο του ασθενή και του ζητά να ακολουθήσει την κίνηση με τα μάτια του, φέρνοντας για λίγο την τραυματική ανάμνηση στο μυαλό του. Ορισμένοι επαγγελματίες πιθανόν να χρησιμοποιήσουν σήματα αφής, όπως ελαφρύ χτύπημα με το δάχτυλο ή ακουστικές μεθόδους, όπως ένα ρυθμικό μοτίβο μουσικών τόνων που προέρχονται εναλλάξ από αριστερά και από δεξιά. Όσο προχωρούν οι συνεδρίες, τα επώδυνα συναισθήματα που συνδέονται με το τραυματικό συμβάν προβλέπεται να μειώνονται, καθώς αντικαθίστανται σταδιακά με πιο θετικές πεποιθήσεις.
«Μετά τη θεραπεία, όταν ανακαλείται μια ανάμνηση, το περιεχόμενό της δεν έχει αλλάξει. Όμως, ο συναισθηματικός ή και σωματικός πόνος και οι αρνητικές πεποιθήσεις που συσχετίζονται με την ανάμνηση δεν υφίστανται πλέον», αναφέρει η Kim Strong, κλινική κοινωνική λειτουργός στο Wellspace SF, η οποία έχει εκπαιδευτεί στη μέθοδο EMDR.
«Σε τελική ανάλυση, η εμπειρία σας με κάποιον ψυχοθεραπευτή επηρεάζεται σημαντικά από την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια που αισθάνεστε όταν βρίσκεστε μαζί του».
- KATHLEEN DAHLEN DEVOS, ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
Άλλες προσεγγίσεις που ίσως ακολουθήσουν οι ψυχοθεραπευτές στις μέρες μας περιλαμβάνουν τις εξής: σχεσιακή ψυχοθεραπεία, ψυχοθεραπεία βασισμένη στην προσκόλληση, ψυχοθεραπεία Γκεστάλτ, συγκινησιακά εστιασμένη ψυχοθεραπεία (EFT), γνωσιακή ψυχοθεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα (MBCT) και διαπροσωπική ψυχοθεραπεία (IPT), μεταξύ πολλών άλλων.
Ποιο είδος ψυχοθεραπείας είναι κατάλληλο για εσάς;
Ξεκινήστε ρωτώντας τον εαυτό σας τι σας έκανε να αναζητήσετε τη βοήθεια ενός επαγγελματία, καθώς η απάντηση θα σας βοηθήσει να προσδιορίσετε τι θέλετε να αποκομίσετε από την ψυχοθεραπεία, λέει η Griffith Baker. Αν ελπίζετε να κατανοήσετε βαθύτερα το πώς ακριβώς ο μη υγιής γάμος των γονιών σας που βιώσατε ως παιδί επηρεάζει τη συμπεριφορά σας στις σχέσεις σήμερα, ίσως επιλέξετε έναν θεραπευτή που χρησιμοποιεί ψυχοδυναμική προσέγγιση. Αν θέλετε να διδαχθείτε πρακτικές δεξιότητες που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τυχόν διαταραχές άγχους, τότε ίσως να είναι καταλληλότερη για εσάς η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
«Για παράδειγμα, ένα άτομο που θέλει να λύσει συγκρούσεις που βιώνει σε σχέση με τη σεξουαλική ταυτότητά του μάλλον θα θελήσει να αναζητήσει διαφορετικό τύπο ψυχοθεραπείας από κάποιον που θέλει να αντιμετωπίσει τον φόβο του για τα αεροπλάνα», αναφέρει η Griffith Baker.
Αν και μπορεί να είναι χρήσιμο να ερευνήσετε διαφορετικές προσεγγίσεις, μην κολλήσετε στην ορολογία της ψυχολογίας. Το πιο σημαντικό παραμένει το πόσο άνετα νιώθετε να ανοιχτείτε στον ψυχοθεραπευτή που θα επιλέξετε, λέει η deVos.
«Σε τελική ανάλυση, η εμπειρία σας με κάποιον ψυχοθεραπευτή επηρεάζεται σημαντικά από τα επίπεδα εμπιστοσύνης και ασφάλειας που αισθάνεστε στον χώρο μαζί του, ενώ πιθανόν η ισχύς της σχέσης που καθιερώνεται μεταξύ σας με την πάροδο του χρόνου να μην έχει να κάνει και τόσο με το πώς ο ψυχοθεραπευτής χαρακτηρίζει τη δουλειά του», καταλήγει.
Πώς να βρείτε ψυχοθεραπευτή
Παρακάτω, μαζέψαμε συμβουλές από τους ειδικούς για το πώς θα βρείτε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες σας:
Πρώτα-πρώτα, αν είστε ασφαλισμένος, επικοινωνήστε με τον αρμόδιο φορέα για να λάβετε μια λίστα συμβεβλημένων ψυχοθεραπευτών στην περιοχή σας. Οι συνεδρίες θα είναι πιο προσιτές οικονομικά αν πρέπει να πληρώσετε μόνο τη συμμετοχή. Επίσης, ελέγξτε να δείτε αν ο εργοδότης σας παρέχει Πρόγραμμα Υποστήριξης Ανθρωπίνου Δυναμικού, καθώς ίσως μπορεί να σας δώσει μια λίστα επαγγελματιών που ανταποκρίνονται στις προτιμήσεις σας.
Ζητήστε συστάσεις από ψυχοθεραπευτές στους οποίους είχατε απευθυνθεί στο παρελθόν, φίλους ή γνωστούς.
Απευθυνθείτε σε λίστες επαγγελματιών στο διαδίκτυο, όπως εκείνες στον ιστότοπο της Εθνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδας ή το Medical Hellas, όπου μπορείτε να ψάξετε για ψυχοθεραπευτές στην Ελλάδα. Αυτοί οι κατάλογοι σας δίνουν τη δυνατότητα να κάνετε αναζήτηση με βάση το φύλο, την τοποθεσία, τα ταμεία με τα οποία είναι συμβεβλημένοι, τις ειδικότητες του ψυχοθεραπευτή, τη θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθεί και το κατά πόσο έχει εμπειρία με συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως ασθενείς συγκεκριμένης φυλετικής προέλευσης ή θρησκεύματος, ή ακόμα και ασθενείς που αυτοπροσδιορίζονται ως ΛΟΑΤΚΙ. Αν θέλετε να δουλέψετε με κάποιον επαγγελματία με συγκεκριμένο φυλετικό, θρησκευτικό ή άλλο υπόβαθρο, μπορείτε να ζητήσετε από άλλους ψυχοθεραπευτές και εταιρείες ψυχοθεραπευτών να σας συστήσουν κάποιον ή να ρωτήσετε σε ομάδες στο διαδίκτυο που απευθύνονται σε άτομα με αντίστοιχο υπόβαθρο. Σε πολλές χώρες, όπως στις ΗΠΑ, υπάρχουν ιστότοποι που απευθύνονται σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι Therapy for Black Girls, TherapyDen και Latinx Therapy.
Κάντε επιπλέον έρευνα. Επισκεφτείτε τον ιστότοπο του ψυχοθεραπευτή. Δείτε το βιογραφικό και τα διαπιστευτήριά του. Διαβάστε τυχόν άρθρα που έχει δημοσιεύσει ή στα οποία έχει συνεισφέρει και παρακολουθήστε ή ακούστε τυχόν εμφανίσεις του ψυχοθεραπευτή σε τηλεοπτικές εκπομπές, podcast ή σε ρεπορτάζ.
Επωφεληθείτε από τη δωρεάν τηλεφωνική συμβουλευτική που προσφέρουν πολλοί ψυχοθεραπευτές. Αφού έχετε καταλήξει στους επικρατέστερους υποψήφιους και προσπαθείτε να αποφασίσετε μεταξύ τους, στείλτε email ή τηλεφωνήστε σε κάποιους από αυτούς για να κλείσετε ραντεβού για τηλεφωνική συζήτηση. Προετοιμάστε μια λίστα ερωτήσεων που ενδεχομένως έχετε. Κατά τη διάρκεια του τηλεφωνήματος, δώστε ιδιαίτερη προσοχή στη συμπεριφορά του ψυχοθεραπευτή και στο πώς σας κάνει να αισθάνεστε. «Στόχος είναι να αισθάνεστε άνετα με την προσέγγιση και το στυλ που χρησιμοποιεί ο ψυχοθεραπευτής», αναφέρει η Chavez. «Αν δεν αισθάνεστε άνετα να του μιλάτε στο τηλέφωνο, τότε μπορεί να μην ταιριάζετε».
Τέλος, συναντήστε τον ψυχοθεραπευτή. Το τηλεφώνημα μπορεί να σας δώσει μια ιδέα, αλλά ο καλύτερος τρόπος να δείτε αν ταιριάζετε είναι να συναντηθείτε αυτοπροσώπως. «Δεν είναι κακό να κάνετε ”δοκιμαστικά” σε μερικούς ψυχοθεραπευτές προτού καταλήξετε σε έναν», λέει η deVos. «Αλήθεια, είμαστε συνηθισμένοι σε αυτό!»