Tο «Oppenheimer» η νέα ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν με βασικό πρόσωπο τον θεωρητικό φυσικό Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, δεν είναι ντοκιμαντέρ αλλά αποδίδει πιστά τις μεγάλες ιστορικές στιγμές και τις ηθικές αποφάσεις του «πατέρα της ατομικής βόμβας».
O Κόλντερ Ουόλτον, Βοηθός Διευθυντής του Προγράμματος Εφαρμοσμένης Ιστορίας και του Προγράμματος Πληροφοριών του Κέντρου Belfer στο Χάρβαρντ, υποστηρίζει πως τα θέματα που παρουσιάζει ο Νόλαν στην ταινία του δεν είναι κατάλοιπα ενός μακρινού παρελθόντος. Ο νέος κόσμος που βοήθησε να δημιουργήσει ο Οπενχάιμερ και ο πυρηνικός εφιάλτης που φοβόταν, υπάρχει ακόμη και σήμερα.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απειλεί να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στον πόλεμό στην Ουκρανία. Το Ιράν κάνει ό,τι μπορεί για να αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Η Κίνα επεκτείνει το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Εχθρικές (σ.σ προς τις ΗΠΑ) κυβερνήσεις όπως η Κίνα κλέβουν αμερικανικές αμυντικές τεχνολογίες, μεταξύ άλλων και από το Λος Άλαμος, όπου ο Οπενχάιμερ διετέλεσε διευθυντής του Προγράμματος Μανχάτταν.
Σύμφωνα με τον Ουόλτον, οι κατηγορίες ότι ο Οπενχάιμερ ήταν σοβιετικός κατάσκοπος και κίνδυνος για την ασφάλεια των ΗΠΑ - ένα σημαντικό σημείο στο οποίο εστιάζει η ταινία - έχουν διαψευστεί. Τον Δεκέμβριο του 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν ακύρωσε μετά θάνατον την απόφαση της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας των ΗΠΑ του 1954 να ανακαλέσει την άδεια ασφαλείας του Οπενχάιμερ, χαρακτηρίζοντας τη διαδικασία αυτή μεροληπτική και άδικη. Αποχαρακτηρισμένα αρχεία αποκαλύπτουν ότι η σοβιετική κατασκοπεία πάνω στα σχέδια των ΗΠΑ για την κατασκευή της ατομικής βόμβας ναι μεν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο αντίστοιχο πρόγραμμα πυρινικής βόμβας της Μόσχας, αλλά ο Οπενχάιμερ δεν ήταν κατάσκοπος των σοβιετικών.
Η στάση του Οπενχάιμερ προς τον κομμουνισμό
Ο Οπενχάιμερ εντάχθηκε το 1942 στο Πρόγραμμα Μανχάταν, την προσπάθεια των Αμερικανών για την κατασκευή ατομικής βόμβας πριν την αναπτύξουν οι Ναζί. Η ομάδα επιστημόνων της οποίας ηγήθηκε στην περιοχή του Λος Άλαμος ήταν ίσως η πιο ταλαντούχα ομάδα μυαλών που συγκεντρώθηκε ποτέ σε ένα μόνο εργαστήριο, τονίζει ο Ουόλτον, συμπεριλαμβανομένων 12 μελλοντικών νικητών βραβείων Νόμπελ.
Το 1954, στο αποκορύφωμα του Μακαρθισμού, ο Οπενχάιμερ κατηγορήθηκε ως κομμουνιστής και μάλιστα ως Σοβιετικός κατάσκοπος. Ποια είναι η αλήθεια;
Γνωρίζουμε ότι τη δεκαετία του 1930, και μέχρι το 1943, ο Οπενχάιμερ ήταν φιλικά διακείμενος στον κομμουνισμό . Ο αδελφός του Φρανκ και η φίλη του Τζιν Τάτλοκ ανήκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ η σύζυγος του Oπενχάιμερ, η Κάθριν, ήταν πρώην μέλος του.
Για τον «Όπι», όπως τον αποκαλούσαν οι μαθητές του, ο μαρξισμός ήταν η καλύτερη άμυνα κατά της ανόδου του φασισμού στην Ευρώπη, η οποία, καθότι είχε εβραϊκή καταγωγή, ήταν ένα ζήτημα προσωπικό για τον ίδιο.
Μέχρι το 1943, ωστόσο, η υποστήριξη του Οπενχάιμερ προς το Κομμουνιστικό Κόμμα μετατοπίστηκε - προφανώς, καθώς συνειδητοποίησε το μέγεθος της αποστολής του για την παραγωγή της ατομικής βόμβας, αναφέρει ο Ουόλτον. Εκείνη τη χρονιά, ο Οπενχάιμερ βοήθησε αξιωματικούς ασφαλείας του αμερικανικού στρατού να εντοπίσουν επιστήμονες που πίστευε ότι ήταν κομμουνιστές.
Σοβιετικές «σειρήνες»
Ο Oπενχάιμερ ήταν ο κορυφαίος στόχος για τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες του ανέθεσαν τα κωδικά ονόματα CHESTER και CHEMIST. Τον προσέγγισαν επίσης αξιωματικοί της σοβιετικής υπηρεσίας πληροφοριών. Αλλά το να είναι κάποιος στόχος δεν είναι το ίδιο με το να είναι στρατολογημένος κατάσκοπος.
Όπως δείχνει η ταινία, το 1943, ο ακαδημαϊκός συνάδελφος του Οπενχάιμερ στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, Χαακόν Σεβαλιέρ, είπε στον Οπενχάιμερ ότι ένας Βρετανός επιστήμονας που εργαζόταν στο Σαν Φρανσίσκο θα μπορούσε να μεταδώσει πληροφορίες στους Σοβιετικούς. Ο Οπενχάιμερ απέρριψε την προσέγγιση, αλλά για λόγους που παραμένουν ασαφείς, δεν ενημέρωσε τις αρχές για αρκετούς μήνες.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, ο Οπενχάιμερ έδωσε τουλάχιστον τρεις εκδοχές της ιστορίας, στις οποίες ενίοτε συμμετείχε και ο αδελφός του Φρανκ. Φαίνεται πιθανό, υποστηρίζει ο Ουόλτον, ότι ο Ρόμπερτ προσπαθούσε να προστατεύσει τον αδελφό του από τις έρευνες του αμερικάνικου στρατού.
Τα αρχεία που έγιναν διαθέσιμα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αποδεικνύουν πλέον πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο Οπενχάιμερ δεν ήταν σοβιετικός πράκτορας. Στην πραγματικότητα, οι εκθέσεις των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών σχετικά με το Πρόγραμμα Μανχάταν αποκαλύπτουν ότι σε καίρια σημεία, οι επικεφαλής των κατασκόπων του Στάλιν ήταν απογοητευμένοι που οι πράκτορές τους δεν είχαν στρατολογήσει τον Οπενχάιμερ. Αλλά οι Ρώσοι διείσδυσαν πράγματι στο Πρόγραμμα Μανχάταν - στη μεγαλύτερη παραβίαση της ασφάλειας στην ιστορία των ΗΠΑ, σύμφωνα πάντα με τον Ουόλτον.
Οι συνεργάτες του Κρεμλίνου
Αρκετοί επιστήμονες που εργάστηκαν στο Πρόγραμμα Μανχάταν παρείχαν κρίσιμες πληροφορίες από την έρευνα των ΗΠΑ για την ατομική βόμβα στη Σοβιετική Ένωση.
Η ταινία “Oppenheimer” επικεντρώνεται στον Κλάους Φουξ, έναν λαμπρό θεωρητικό φυσικό που διέφυγε από τη ναζιστική Γερμανία στη Βρετανία και πολιτογραφήθηκε ως Βρετανός υπήκοος. Από τη στιγμή που άρχισε να εργάζεται στο πρόγραμμα της Βρετανίας για την ατομική βόμβα κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Φουξ βρισκόταν σε αυτό που αργότερα περιέγραψε ως ”συνεχή επαφή” με τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, παρέχοντας θεωρητικούς υπολογισμούς που ήταν απαραίτητοι για την κατασκευή της ατομικής βόμβας.
Ο στρατηγός Λέσλι Γκρόουβς, ο στρατιωτικός διοικητής του Προγράμματος Μανχάταν, κατηγόρησε αργότερα τους Βρετανούς ότι δεν κατάφεραν να αναγνωρίσουν τον Φουξ ως σοβιετικό κατάσκοπο. Είχε δίκιο, αλλά ο αποχαρακτηρισμένος φάκελος για τον Φουξ από την υπηρεσία ασφαλείας της Βρετανίας, την MI5, δείχνει ότι εκείνη την εποχή, η υπηρεσία δεν είχε κανένα αξιόπιστο στοιχείο ότι ο Φουξ ήταν κομμουνιστής. Η MI5 γνώριζε ότι ο Φουξ ήταν αντιναζιστής, αλλά όχι ότι ήταν και φιλοσοβιετικός.
Ο Ουόλτον, αναλύει στο νέο του βιβλίο, “Spies: The Epic Intelligence War Between East and West”, πως άλλοι κατάσκοποι στο Λος Άλαμος περιλάμβαναν τον φυσικό, Θίοντορ Χολ (κωδικό όνομα MLAD, ή “Young”)- τον Τζούλιους Ρόζενμπεργκ (κωδικό όνομα ANTENNA, αργότερα LIBERAL)- τον Ντέιβιντ Γκρίνγκλας (BUMBLEBEE, CALIBER). Άλλοι Σοβιετικοί κατάσκοποι, όπως ο Βρετανός επιστήμονας Άλαν Ναν Μέι, εργάστηκαν σε άλλα τμήματα του Προγράμματος Μανχάταν.
Αυτοί οι άνδρες είχαν πολλαπλά κίνητρα για να προδώσουν τα αμερικανικά ατομικά μυστικά. Ήταν πραγματικοί κομμουνιστές και πίστευαν ότι τα ατομικά όπλα ήταν πολύ ισχυρά για να τα κατέχει μόνο μια χώρα. Επιπλέον, είχαν την πεποίθηση - ότι η Σοβιετική Ένωση υπήρκε σύμμαχος της Αμερικής σε καιρό πολέμου, οπότε παρέδιδαν μυστικά ”μόνο” σε μια συμμαχική κυβέρνηση. Ωστόσο, όπως δείχνει ο Νόλαν στην ταινία, όταν ο Σεβαλιέρ πλησίασε τον Οπενχάιμερ με το ίδιο επιχείρημα, ο Οπενχάιμερ ανταπάντησε ότι εξακολουθούσε να αποτελεί προδοσία.
Η σοβιετική κατασκοπεία μέσα στο Πρόγραμμα Μανχάταν θα άλλαζε την ιστορία. Μέχρι το τέλος του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, οι κατάσκοποι του Στάλιν είχαν παραδώσει τα μυστικά της ατομικής βόμβας στο Κρεμλίνο. Αυτό επιτάχυνε τα σχέδια της Μόσχας για τη βόμβα. Όταν οι Σοβιετικοί πυροδότησαν το πρώτο τους ατομικό όπλο τον Αύγουστο του 1949, ήταν ένα αντίγραφο του όπλου που κατασκευάστηκε στο Λος Άλαμος και έριξαν οι Αμερικανοί στο Ναγκασάκι.
Ακόμη και τώρα, σχεδόν 80 χρόνια αργότερα, τα μυστικά για τη σοβιετική πυρηνική κατασκοπεία εξακολουθούν να αναδύονται. Ένας σοβιετικός πράκτορας του οποίου η ταυτότητα αποκαλύφθηκε μόλις πρόσφατα υπήρξε ο Τζορτζ Κόβαλ (κωδικό όνομα DEVAL), ένας Αμερικανός μηχανικός που επιστρατεύτηκε στο Πρόγραμμα Μανχάταν και εργάστηκε πάνω σε ”εκκινητές” βομβών πολωνίου σε μια εγκατάσταση στο Ντέιτον του Οχάιο.
Αφού ο Κόβαλ πέθανε το 2006, σε ηλικία 93 ετών, το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας αποκάλυψε ότι ο εκκινητής για την πρώτη σοβιετική ατομική βόμβα προετοιμάστηκε σύμφωνα με τις προδιαγραφές που παρείχε ο Κόβαλ. Ο Πούτιν τίμησε μετά θάνατον τον Κόβαλ ως ”Ήρωα της Ρωσίας”, προσφέροντας μάλιστα μια πρόποση με σαμπάνια προς τιμήν του.
Πηγή: theconversation.com