Ενώ ο Αδόλφος Χίτλερ δεν ήταν λάτρης του κρασιού, τα κορυφαία «όπλα» του σίγουρα ήταν. Στην πραγματικότητα, η προσωπική προτίμηση του αρχιστράτηγου της Luftwaffe Hermann Göring, του υπουργού Εξωτερικών Joachim von Ribbentrop και του υπουργού προπαγάνδας Joseph Goebbels για τα κρασιά του Μπορντό, της Βουργουνδίας και της Καμπανίας βοήθησε να επηρεαστεί η ναζιστική πολιτική στην κατεχόμενη Γαλλία.
Καθώς όμως η δίψα των Ναζί για γαλλικό κρασί εντάθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ορισμένοι Γάλλοι οινοποιοί άρχισαν να αντιστέκονται και αρκετοί οινοπαραγωγοί κατέληξαν να γίνουν μερικοί από τους πιο διάσημους ήρωες του πολέμου.
Πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Γαλλία παρήγαγε 79 εκατομμύρια εκατόλιτρα κρασιού κάθε χρόνο, καθιστώντας τη γαλλική αγορά κρασιού έναν τεράστιο οικονομικό στόχο για τη Γερμανία.
«Το κρασί αντιπροσώπευε πολύτιμα λάφυρα για το Τρίτο Ράιχ», δήλωσε ο Christophe Lucand, συγγραφέας του βιβλίου Le Vin Des Nazis (Το κρασί των Ναζί).
«Τα πολυτελή γαλλικά κρασιά -μεγάλες σαμπάνιες, Μπορντό, Βουργουνδίες και κονιάκ ή Αρμανιάκ- συντηρούσαν τη ναζιστική κοινωνία και ήταν πολύ περιζήτητα για τις γερμανικές ελίτ… Τα προϊόντα αυτά ήταν πολύτιμα, διακινούνταν σε τιμές χρυσού και συντηρούσαν την τεράστια διαφθορά που υπήρχε στο ναζιστικό πολιτικό σύστημα».
Τον Ιούνιο του 1940, μετά τη νίκη των Ναζί στη μάχη της Γαλλίας, οι Γερμανοί χώρισαν τη χώρα σε νότια ελεύθερη και βόρεια κατεχόμενη ζώνη – μια διαίρεση που εξασφάλισε ότι οι φημισμένες αμπελουργικές περιοχές της Βουργουνδίας και της Καμπανίας πέρασαν στον έλεγχο των Ναζί.
Το Μπορντό μπορεί να μην φαινόταν προορισμένο για κατοχή, γεωγραφικά, αλλά η τμηματική ένταξή του εξασφάλιζε στους Ναζί τον πλήρη έλεγχο της ακτής του Ατλαντικού της Γαλλίας – και των κρασιών της.
«Αν κοιτάξετε την οριογραμμή μεταξύ της κατεχόμενης και της ελεύθερης ζώνης, είναι ενδιαφέρον να δείτε ότι δεν είναι μια ευθεία γραμμή που κόβει τη Γαλλία στη μέση από τη Ναντ έως το Στρασβούργο», δήλωσε στη La Nouvelle République ο Antoine Dreyfus, συγγραφέας του βιβλίου Les Raisins du Reich (Τα σταφύλια του Ράιχ). «Περιλαμβάνει το Μπορντό και το Κονιάκ».
Στην αρχή του πολέμου, ένα μεγάλο μέρος του γαλλικού κρασιού απλά λεηλατήθηκε από τους Ναζί (με το ποσό των δύο εκατομμυρίων φιαλών στην Καμπανία μόνο τις πρώτες εβδομάδες της κατοχής).
Σύντομα, όμως, τέθηκε σε εφαρμογή ένα σύστημα που εξασφάλιζε τουλάχιστον την επίφαση μιας ελεύθερης αγοράς.
Οι διορισμένοι από τους Ναζί ειδικοί πράκτορες κρασιού, που οι Γάλλοι αποκαλούσαν Weinführers (ηγέτες κρασιού), στάλθηκαν σε κάθε μία από τις μεγάλες αμπελουργικές περιοχές, με αποστολή να προμηθεύονται το καλύτερο γαλλικό κρασί και να το στέλνουν πίσω στη Γερμανία.
Ως αποτέλεσμα, μέχρι το 1945, δεκάδες εκατομμύρια εκατόλιτρα είχαν αγοραστεί με τη βία σε τιμές χαμηλότερες της αγοράς ή είχαν κλαπεί εντελώς από τους Ναζί, ενώ τα καλύτερα είχαν πωληθεί στις γερμανικές ελίτ και τις ελίτ του Άξονα.
Τα «καθημερινά κρασιά», σύμφωνα με τον Lucand, «προμηθεύονταν σε πολύ μεγάλες ποσότητες για να ανταποκριθούν στη γερμανική πολεμική προσπάθεια, [για να] τροφοδοτήσουν τον άμαχο πληθυσμό και τα στρατεύματα στη μάχη ή να μετατραπούν σε καύσιμο αλκοόλ».
Σύμφωνα με την Brigitte Batonnet της Comité Interprofessionnel du vin de Champagne, η οποία εκπροσωπεί τους αμπελουργούς και τους παραγωγούς της Καμπανίας, οι ναζιστικές πολιτικές κατέστρεψαν τον κλάδο.
«Μπορούσαμε να πουλήσουμε μόνο στη Γερμανία και στις χώρες του Άξονα σε τιμές που καθόριζαν οι Γερμανοί», είπε.
Οι ελλείψεις κατά τη διάρκεια του πολέμου και η καταστροφικά κακή συγκομιδή του 1940 κατέστησαν σχεδόν αδύνατο να ικανοποιηθούν παραγγελίες έως και μισού εκατομμυρίου φιαλών την εβδομάδα, όπως αφηγούνται οι Don και Petite Kladstrup στο βιβλίο τους Wine & War: The French, The Nazis & The Battle for France’s Greatest Treasure.
Ως αποτέλεσμα, ο Wienführer της Καμπανίας, Otto Klaebisch, απαίτησε από τους παραγωγούς σαμπάνιας να καλύψουν τη διαφορά από τα αποθέματά τους. Η επακόλουθη έλλειψη σαμπάνιας στη διεθνή αγορά οδήγησε σε έξαρση των απομιμήσεων, σύμφωνα με την Batonnet.
«Η παραγωγή αμερικανικού αφρώδους [κρασιού] τετραπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου», είπε. «Έβαλαν σαμπάνια στις ετικέτες- αυτό εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα και σήμερα».
Αυτό το παρατεταμένο ζήτημα της εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι σαφές σε όποιον επισκεφθεί το Μουσείο κρασιού και περιφερειακής αρχαιολογίας της Καμπανίας στο Epernay, όπου εκτίθενται φιάλες που φέρουν παράνομα το όνομα της περιοχής.
Αλλά ενώ οι ναζιστικές πολιτικές αποδείχθηκαν καταστροφικές για τη γαλλική οινοπαραγωγή, πολλοί ντόπιοι οινοπαραγωγοί συμμορφώθηκαν – τουλάχιστον στην αρχή.
«Η πλειονότητα των επαγγελματιών του κρασιού επεδίωκε να επιβιώσει, πουλώντας στον πλειοδότη», δήλωσε ο Lucand. «Άλλοι, [που ήταν] σπάνιοι μέχρι το 1944, αντιστάθηκαν».
Μέχρι το 1942, η έλλειψη ανθρώπων, ζώων και υλικών προκάλεσε την κατακόρυφη πτώση της παραγωγής κρασιού στη Γαλλία από 69.015.071 εκατόλιτρα το 1939 σε μόλις 35.022.362.
Και ενώ πολλοί στις αμπελουργικές περιοχές της Γαλλίας είχαν αρχικά δείξει συμπάθεια προς την κυβέρνηση του Vichy, οι στάσεις άρχισαν να αλλάζουν στο δεύτερο μισό της κατοχής.
Οι νέες πολιτικές του Vichy απαγόρευσαν τη διαφήμιση του αλκοόλ, επέβαλαν βαρείς φόρους και επέβαλαν την πρώτη ελάχιστη ηλικία κατανάλωσης στη Γαλλία, τα 14 έτη.
Οι αντιδράσεις κυμαίνονταν από «καχυποψία έως ειλικρινή εχθρότητα», και η επιβολή της αναγκαστικής εργασίας το 1943 έσπρωξε ακόμη περισσότερους στο χείλος του γκρεμού.
Μικρές πράξεις αντίστασης είχαν εμφανιστεί στον κόσμο του γαλλικού κρασιού από την αρχή της κατοχής, με όλους, από τον ιδιοκτήτη του φημισμένου εστιατορίου La Tour d’Argent στο Παρίσι μέχρι την οικογένεια de Nonancourt της ετικέτας κρασιού Laurent-Perrier της Καμπανίας, να κρύβουν τις καλύτερες εσοδείες τους από τους Ναζί, συχνά πίσω από βιαστικά χτισμένους τοίχους στα κελάρια τους.
Στο βιβλίο των Kladstrups, ο Robert Drouhin από τη Βουργουνδία θυμάται ότι του ανατέθηκε, σε ηλικία μόλις οκτώ ετών, να αναζητήσει αράχνες για να τις τοποθετήσει μπροστά από έναν πρόσφατα χτισμένο τοίχο, με την ελπίδα ότι οι ιστοί τους θα τον καμουφλάριζαν και έτσι θα κρατούσαν τα καλύτερα από τα Romanée-Conti του πατέρα του (ένα από τα πιο διάσημα και ακριβά κρασιά στον κόσμο) μακριά από τα χέρια των Ναζί.
Πολλοί άλλοι εκμεταλλεύτηκαν τις γερμανικές παραγγελίες για να ξεφορτωθούν τις χειρότερες εσοδείες τους, ελπίζοντας – σε πολλές περιπτώσεις σωστά – ότι οι Ναζί δεν θα έπαιρναν χαμπάρι όταν θα λάμβαναν κιβώτια με άχρηστα κρασιά.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Γάλλοι οινοποιοί είχαν βοήθεια από την άλλη πλευρά. Οι Weinführers ήταν βετεράνοι της βιομηχανίας που επιλέχθηκαν με βάση τις γνώσεις τους στον τομέα του κρασιού.
Ως εκ τούτου, συχνά έτρεφαν περισσότερη συμπάθεια για τους συναδέλφους τους επαγγελματίες του κρασιού παρά για το Ράιχ.
Οι Kladstrups γράφουν ότι ο Weinführer της Βουργουνδίας, Adolph Segnitz, έκανε τα στραβά μάτια στους οινοποιούς που έκρυβαν τις καλύτερες φιάλες τους- και στο Μπορντό, το ιδιαίτερο μίσος του Weinführer Heinz Bömers για τον Göring τον οδήγησε να γεμίσει την παραγγελία του Göring για αρκετά κιβώτια Château Mouton Rothschild με σκόπιμα λανθασμένα χαρακτηρισμένο συνηθισμένο κρασί.
Εκτός από αυτές τις μικρές πράξεις αντίστασης, μια μεγαλύτερη γαλλική αντίσταση ετοιμαζόταν. Αυτό το υπόγειο δίκτυο περιλάμβανε κομμουνιστές, γκωλικούς πιστούς στον Σαρλ ντε Γκωλ (ο οποίος ηγήθηκε της Ελεύθερης Γαλλίας από την εξορία στο Λονδίνο) και τους Μακί – μια ομάδα ανταρτών που σχηματίστηκε από όσους διέφευγαν από την αναγκαστική επιστράτευση στην υποχρεωτική υπηρεσία εργασίας της Γαλλίας του Vichy.
Οι ανομοιογενείς υπόγειες ομάδες έγιναν ένα πιο συνεκτικό δίκτυο καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, με πολλές να συγκεντρώνονται υπό τις διαταγές του στρατηγού ντε Γκωλ μέχρι το 1943.
Αποκτώντας πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες, επιτιθέμενη στο σιδηροδρομικό σύστημα για να παρεμποδίσει τις γερμανικές γραμμές μεταφοράς και ανεφοδιασμού και αποκτώντας πρόσβαση και παρέχοντας παράνομα όπλα σε μέλη και ηγέτες της Αντίστασης, η Γαλλική Αντίσταση βοήθησε σημαντικά τη στρατηγική των Συμμάχων για την απελευθέρωση.
Και λόγω των πιέσεων που τους ασκούσαν οι ναζιστικές πολιτικές και του μοναδικού τους ρόλου στην προμήθεια αυτών των «πολύτιμων λαφύρων για το Τρίτο Ράιχ», πολλά μέλη της Αντίστασης ήταν Γάλλοι οινοποιοί.
Στην κεντρική περιοχή της Τουρέν, για παράδειγμα, οι Kladstrups γράφουν ότι ο οινοπαραγωγός Jean Monmousseaux ζούσε αρκετά κοντά στην διαχωριστική γραμμή που χώριζε τον ελεγχόμενο από τους Ναζί βορρά από το καθεστώς του Vichy στον νότο, ώστε τον καλούσαν τακτικά να τη διασχίσει με φορτία κρασιού.
Ως μέλος της αντιστασιακής ομάδας Combat, ο Monmousseaux βοήθησε να εγκλωβιστούν οι ηγέτες της Αντίστασης σε βαρέλια κρασιού, μεταφέροντάς τους μέσα και έξω από την κατεχόμενη ζώνη για δύο χρόνια, ώστε να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των ετερόκλητων αντιστασιακών ομάδων και να βοηθήσει στο συντονισμό των προσπαθειών τους.
Στην περιοχή της Καμπανίας, η Αντίσταση πήγε κυριολεκτικά κάτω από τη γη, μέσα στο λαβύρινθο των crayères (σπηλιές κιμωλίας) ηλικίας 2.000 ετών.
Πολλές από αυτές τις σπηλιές είναι σήμερα ανοιχτές στο κοινό για ξεναγήσεις, όπως ο 8 χιλιομέτρων λαβύρινθος κάτω από το σπίτι της σαμπάνιας Ruinart στη Reims, και αναγνωρίζονται ως άυλη παγκόσμια κληρονομιά από την Unesco.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο μαρκήσιος Suarez d’Aulan, επικεφαλής του βραβευμένου οίκου σαμπάνιας Piper-Heidsieck, που ιδρύθηκε το 1785, μετέτρεψε τα σπήλαια του σε οπλοστάσιο, αποθηκεύοντας τουφέκια και χειροβομβίδες που έπεσαν με αλεξίπτωτο από τους Συμμάχους και προορίζονταν για την Αντίσταση.
Σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Ενόπλων Δυνάμεων, αυτή η ένοπλη Αντίσταση παρείχε ουσιαστική βοήθεια στο πεδίο της μάχης τις ημέρες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν την απόβαση της D-Day στη Νορμανδία, στήνοντας ενέδρες στα εχθρικά στρατεύματα που προσπαθούσαν να φτάσουν στις γραμμές του μετώπου, απελευθερώνοντας μεγάλες πόλεις και περιορίζοντας τις εχθρικές μονάδες στα δυτικά λιμάνια.
Η όρεξη των Ναζί για σαμπάνια βοήθησε τους Συμμάχους ακόμα και στην αναγνώριση. Μετά από μια μαζική παράδοση σαμπάνιας στη Ρουμανία λίγο πριν από την εισβολή της Γερμανίας το 1940, η γαλλική Αντίσταση ζήτησε τη βοήθεια των παραγωγών σαμπάνιας για να παρακολουθούν στενά τις ασυνήθιστες παραγγελίες.
Το 1941, η Αντίσταση ενημέρωσε τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες για ένα τέτοιο αίτημα για ένα μεγάλο φορτίο σαμπάνιας σε θερμοανθεκτική συσκευασία που προοριζόταν για «μια πολύ ζεστή χώρα», ενημερώνοντάς τες λίγο πριν από την έναρξη της προγραμματισμένης εισβολής των Ναζί στη Βόρεια Αφρική.
Ο γεννημένος στην Καμπανία Bernard de Nonancourt ήταν μόλις 19 ετών όταν ξέσπασε ο πόλεμος, αλλά όπως είπε η Batonnet, «μπήκε στην Αντίσταση μόλις κηρύχθηκε ο πόλεμος».
Εντάχθηκε στο δίκτυο του φημισμένου Abbé Pierre και έγινε ένας αξιόλογος μαχητής της Αντίστασης πολύ πριν γίνει ο τολμηρός και καινοτόμος ηγέτης του οικογενειακού οίκου σαμπάνιας Laurent-Perrier.
Μετά την απόβαση της D-Day, ο de Nonancourt εντάχθηκε σε ένα σύνταγμα τεθωρακισμένων και συμμετείχε στην απελευθέρωση του Νταχάου, καθώς και στην επιδρομή στο ιδιωτικό καταφύγιο του Χίτλερ στην κορυφή του βουνού, τη Φωλιά του Αετού, όπου ήταν ο πρώτος που έριξε μια ματιά στις δεκάδες χιλιάδες φιάλες που είχαν συγκεντρώσει οι Ναζί από το Μπορντό μέχρι το Κονιάκ και τη δική του πατρίδα, την Καμπανία.
Του απονεμήθηκε το βραβείο Croix de Guerre για τις υπηρεσίες του.
Πολλοί από αυτούς τους τολμηρούς ήρωες πλήρωσαν το υπέρτατο τίμημα. Στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους εργάτες αμπελώνων να φύγουν από τα κατεχόμενα εδάφη, ο αδελφός του Bernard, Maurice de Nonancourt, συνελήφθη και στάλθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Sachsenhausen, όπου πέθανε το 1945.
Αμέτρητοι άλλοι, όπως ο Gaston Poittevin, επικεφαλής του ομώνυμου οίκου σαμπάνιας, και ο θρυλικός οινοποιός σαμπάνιας Henri Martin, είχαν την ίδια μοίρα για τον ηρωισμό τους.
Στις 6 Ιουνίου 1944, οι Σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία και άρχισε η αργή απελευθέρωση, η οποία έφτασε στην Καμπανία και το Μπορντό τον Αύγουστο και στη Βουργουνδία τον Σεπτέμβριο.Όπως ήταν φυσικό, στις 7 Μαΐου 1945, οι Γερμανοί υπέγραψαν τα χαρτιά της παράδοσής τους στην ανεπίσημη πρωτεύουσα της Καμπανίας, τη Ρεμς. Την Ημέρα της Νίκης, πολλοί στρατιώτες των Συμμάχων έλαβαν ακόμα κι ένα μπουκάλι γαλλικό κρασί για να το γιορτάσουν.
Σήμερα, οι επισκέπτες του Μουσείου της Παράδοσης της Ρεμς (Musée de la Reddition) μπορούν να σταθούν στην ίδια αίθουσα στην οποία υπογράφηκε η παράδοση.
«Κατά τη διάρκεια του πολέμου, δεν ήταν οι Σαμπενουά που έπιναν σαμπάνια. Δεν ήταν οι Γάλλοι που έπιναν σαμπάνια», δήλωσε η Batonnet. «Εμείς έπρεπε να προμηθεύσουμε τους Γερμανούς. Αλλά μετά την απελευθέρωση, προμηθεύσαμε τις συμμαχικές δυνάμεις».
Ξαφνικά, το πιο διάσημο αφρώδες κρασί του κόσμου έγινε και πάλι το κρασί της γιορτής.
Πηγή: BBC