Ο επικεφαλής του τμήματος Πολιτικών και Διεθνών Σπουδών του Κέημπριτζ, Ντέιβιντ Ράνσιμαν στο βιβλίο του με τίτλο «How Democracy Ends» (Πως τελειώνει η δημοκρατία), αναδεικνύει τον τρόπο κατά τον οποίο «Στα σταδιακά πραξικοπήματα η δημοκρατία υφαρπάζεται από κάποιους που έπειτα κάνουν εκλογές για να νομιμοποιήσουν την εξουσία τους».
Αναφέρει ο Ράνσιμαν, αναλύωντας την διαδικασία σταδιακής εγκαθίδρυσης καθεστώτων, πως στις «δημοκρατίες θεατών ή δημοψηφισματικές δημοκρατίες» όπως τις αποκαλεί, οι άνθρωποι παρακολουθούν απλά μία παράσταση στην οποία ο ρόλος τους είναι να δίνουν ή όχι το χειροκρότημά τους όταν αυτό τους ζητείται. Οι θεατές σύρονται στην σκηνή της ψηφοφορίας για να πουν ένα απλό «ναι» ή «όχι» σε μια πρόταση που τους σερβίρεται χωρίς οι ίδιοι να έχουν παίξει οποιονδήποτε ρόλο στην διαμόρφωσή της. «Δεν είναι κάθε “δημοψήφισμα” τεκμήριο ενός σταδιακού πραξικοπήματος, αλλά τα δημοψηφίσματα είναι ένας τρόπος να καταφέρεις ένα τέτοιο πραξικόπημα», καταλήγει ο Βρετανός καθηγητής.
Την Κυριακή, 30 Ιουνίου, η αλβανική κυβέρνηση διενήργησε δημοτικές εκλογές ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει ορίσει με διάταγμά του την αναβολή τους για τις 13 Οκτωβρίου. Στην πραγματικότητα δεν επρόκειτο για εκλογές αφού δεν οι ψηφοφόροι δεν είχαν την δυνατότητα να εκλέξουν μεταξύ δύο ή περισσοτέρων υποψηφίων. Η κυβέρνηση διενήργησε ψηφοφορίες σε όλους τους δήμους για την επικύρωση των υποψηφίων δημάρχων της, χωρίς να υπάρχουν άλλοι υποψήφιοι. Αν με το ζόρι θέλαμε αυτήν την φάρσα να την εντάξουμε στις δημοκρατικές διαδικασίες, μόνο με δημοψήφισμα θα μπορούσαμε να πούμε πως μοιάζει. Η μετατροπή των προκηρυχθέντων εκλογών σε δημοψήφισμα είναι άλλωστε κάτι που δεν έκρυψε ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας ούτε οι «υποψήφιοι» δήμαρχοί του.
Χαρακτηριστική ήταν η ομιλία του υποψηφίου δημάρχου Χιμάρας Γκέργκι (ή Γιώργου) Γκόρου στην κεντρική του προεκλογική συγκέντρωση, κατά την οποία, επί λέξει, ζήτησε από τον κόσμο να στηρίξουν τον Έντι Ράμα την ερχόμενη Κυριακή και αναφέρθηκε στο έργο της σοσιαλιστικής κυβέρνησης κατά την περίοδο της διακυβέρνησής της. Σε όλη του την ομιλία ο Γκόρος, δεν έκανε την παραμικρή αναφορά στο έργο του ίδιου ως δήμαρχος Χιμάρας παρά μόνο εξήρε το έργο του πρωθυπουργού στον δήμο και την προσφορά του στην χώρα.
Με δεδομένη την ανοχή αν όχι στήριξη του διεθνούς παράγοντα στο πρόσωπο του Έντι Ράμα, η Αλβανία ετοιμάζεται να διαβεί πολύ επικίνδυνα μονοπάτια τους επόμενους μήνες. Από την μία παραμονεύει η αναρχία και το χάος του 97 και από την άλλη η απολυταρχία που φαίνεται πως προσπαθεί να επιτύχει ο Ράμα ο οποίος αυτήν την στιγμή ήδη συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες και ελέγχει όλους τους θεσμούς στην Αλβανία.
Ταυτόχονα όμως, η κυβέρνηση ταλανίζεται τα τελευταία χρόνια από σκάνδαλα διαφθοράς που σχετίζονται με την διοίκηση, την δικαιοσύνη, το οργανωμένο έγκλημα και ειδικά την παραγωγή και εμπορία ναρκωτικών, την υφαρπαγή περιουσιών, τα ΜΜΕ, την αγορά ψήφων. Η αντιπολίτευση θεωρεί πως η συγκέντρωση εξουσιών και το μαύρο χρήμα που οι δραστηριότητες αυτές συνεπάγονται, βοηθούν την κυβέρνηση να ξεπερνά κάθε φορά τις κρίσεις.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Εθνική Ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας έχει την δική της θέση στους σχεδιασμούς του Ράμα αλλά και τον δικό της ρόλο στις εξελίξεις που αφορούν κυρίως την ύπαρξή της και δευτερευόντως τα τεκταινόμενα στην χώρα:
Αφενός στην Χιμάρα, που αποτελεί το επίκεντρο των ελληνοαλβανικών σχέσεων όσον αφορά την ΕΕΜ, ο Ράμα φρόντισε μέσω της Κεντρικής Εφορευτικής Επιτροπής που αποτελείται αποκλειστικά από εκπροσώπους του κυβερνώντος κόμματος, να αποκλείσει τον υποψήφιο που στηρίζει ο Ελληνισμός του δήμου ώστε να διασφαλίσει την συνέχιση του ελέγχου της περιοχής και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του στην πιο ακριβή περιοχή της αποκαλούμενης αλβανικής ριβιέρας.
Αφετέρου, στον δήμο Φοινίκης, κατάφερε να εξαγοράσει το δεύτερο μειονοτικό κόμμα παρέχοντάς του την διοίκηση του δήμου και να λάβει την απαραίτητη «νομιμοποίηση» της πολιτικής του απέναντι στην μειονότητα ώστε να μπορεί αν διαλέγεται με τους διεθνείς παράγοντες.
Η πολιτική κατάσταση για τον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου δεν διαφέρει πολύ από την περίοδο του δημοψηφίσματος του 1945 που νομιμοποίησε το κομμουνιστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα. Όπως τότε έτσι και σήμερα είχαμε από την μία άγριες διώξεις κατά του Ελληνισμού και από την άλλη παροχή εικονικών μειονοτικών δικαιωμάτων σε επιλεγμένες περιοχές, τα οποία λειτουργούσαν αντιπερισπαστικά στο αφήγημα της λαϊκής δημοκρατίας τότε, της «ευρωπαϊκής» χώρας σήμερα.
Το 1945 η Χιμάρα αποτέλεσε φάρο δημοκρατίας αφού ο λαός της απέχοντας σύσσωμος από το στημένο δημοψήφισμα του Χότζα, πέτυχε την μοναδική οργανωμένη αντίδραση κατά της κομμουνιστικής δικτατορίας σε όλο το ανατολικό μπλοκ. Την στάση του αυτή την πλήρωσε ακριβά με δολοφονίες, διώξεις, εκτοπίσεις, φυλακίσεις, «λερωμένες βιογραφίες», κάτεργα, απαγωγές και εξαφανίσεις. Επιβίωσε όμως τα 45 χρόνια του καθεστώτος και διατήρησε τις ρίζες του στην πατρογωνική γη και την ταυτότητά του.
Λαμβάνοντας κατά νου την μνήμη του 1945, την γνώση του σημερινού πλαισίου και των προοπτικών που αυτό υφαίνει, η Δημοκρατική Ένωση Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας ΟΜΟΝΟΙΑ κάλεσε τον ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου, να απέχει από το στημένο δημοψήφισμα του Ράμα. Σκοπός του καλέσματος σε αποχή ήταν να μην νομιμοποιηθούν οι διώξεις που υφίσταται ο ελληνισμός, και να μην βρεθεί συνένοχος στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός νέου απολυταρχικού καθεστώτος. Σκόπιμο είναι να αναφερθεί ότι παρά την πολιτική σύμπραξη με την αντιπολίτευση, ο ελληνισμός όλους αυτούς τους μήνες έδειξε σεβασμό στις δημοκρατικές διαδικασίες και απείχε από συγκρουσιακές εκδηλώσεις.
Η αλβανική κυβέρνηση βρίσκεται εκτεθειμένη καθώς σε μια διαδικασία «Γιάννης κερνάει – Γιάννης πίνει», δεν μπόρεσε να περιορίσει τον ζήλο των κατά τόπους στελεχών της με αποτέλεσμα η Κεντρική Εφορευτική Επιτροπή να ανακοινώνει δημάρχους που εκλέγονται με ποσοστά άνω του 100% των ψηφισάντων. Στην Χιμάρα ανακοινώθηκε ότι ψήφισαν 4165 άτομα και ο δήμαρχός έλαβε 4209 ψήφους. Η ΟΜΟΝΟΙΑ που είχε ορίσει παρατηρητές σε όλα τα εκλογικά κέντρα, ανακοίνωσε πως οι ψηφίσαντες δεν ξεπερνούν τους 3000. Σε κάποιους άλλους δήμους η αναντιστοιχία είναι ακόμη μεγαλύτερη. Ακόμη και ο ΟΑΣΕ που υπήρξε σταθερός υποστηρικτής της κυβερνητικής πολιτικής, αναγκάστηκε να παραδεχθεί χθες πως «το αποτέλεσμα των εκλογών δεν απεικονίζει την θέση των πολιτών». Σύμφωνα με Αλβανούς νομικούς, πέραν των άλλων η διαδικασία είναι παράνομη καθώς έχει καταργηθεί η αρχή της μυστικότητας της ψήφου.
Η επόμενη μέρα, επιφυλάσσει εξελίξεις που κανείς για την ώρα δεν μπορεί να προβλέψει.
Η μαζική αποχή του ελληνισμού από την διαδικασία αυτή, αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί αν η χώρα πορευτεί έστω και καθυστερημένα με βάση την νομιμότητα. Αν αφήσουμε στην άκρη τα σενάρια που οδηγούν σε μεγαλύτερη κρίση και συγκρούσεις, το πιθανότερο είναι πως αναμένεται να υπάρξει κάποια συναίνεση μεταξύ των κομμάτων ώστε να λειτουργήσει το συνταγματικό δικαστήριο το οποίο θα κληθεί να ελέγξει το διάταγμα του Προέδρου της Δημοκρατίας και να αποφανθεί για το αν θα γίνουν κανονικές δημοτικές εκλογές τον ερχόμενο Οκτώβριο ή θα επικυρωθούν τα αποτελέσματα της Κυριακής. Το συνταγματικό δικαστήριο εφόσον λειτουργήσει θα αποφανθεί επίσης για την απόφαση της κυβέρνησης να πάψει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από τα καθήκοντά του. Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτικές εξελίξεις αναμένονται ραγδαίες. Το αποτέλεσμα της Κυριακής, αποτελεί παρακαταθήκη για τις επόμενες δημοτικές εκλογές αφού στην Χιμάρα αν ο αριθμός των ψηφισάντων ισοδυναμεί με τον αριθμό των ψηφοφόρων του Σοσιαλιστικού Κόμματος, σε μια κανονική διαδικασία θα μιλούσαμε για άνετη επικράτηση του υποψηφίου της Ομόνοιας.