Σημαντική είναι η μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας, ωστόσο υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω μείωση και μεγαλύτερο περιορισμό της ρύπανσης στο περιβάλλον. Αυτό προκύπτει από τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) τα οποία παρουσιάστηκαν σήμερα κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.
Με εφαλτήριο το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας, το ΙΕΛΚΑ ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2017 την πρωτοβουλία «Νοιαζόμαστε σήμερα – Ζούμε καλύτερα αύριο», η οποία φέτος έχει την υποστήριξη 10 μεγάλων αλυσίδων λιανεμπορίου (ΑΒ Βασιλόπουλος, Γαλαξίας, Γουντσίδης, Θανόπουλος, Κρητικός, Μασούτης, MyMarket, Praktiker, Σκλαβενίτης, Χαλκιαδάκης).
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Γενικός Διευθυντής του ΙΕΛΚΑ, Δρ. Λευτέρης Κιοσές, σε σχέση με το κανάλι των σούπερ μάρκετ η εφαρμογή του μέτρου ήταν αυστηρή και καθολική. Ειδικότερα, καταγράφεται το πρώτο τρίμηνο του 2018 μείωση 76% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2017. Εκτιμάται ότι αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός κατανάλωσης, το 2018 θα διατεθούν περίπου 1,5 δισ. σακούλες λιγότερες σε σχέση με το 2017.
Όπως αναφέρθηκε, οι περίπου 100 εκατ. σακούλες που διατέθηκαν το πρώτο τρίμηνο του 2018 από το κανάλι του σουπερμάρκετ αντιστοιχούν σε έσοδα για το κράτος από το περιβαλλοντικό τέλος της τάξης των 3 εκατ. ευρώ και από το ΦΠΑ επιπλέον 1 εκατ. ευρώ περίπου.
Σε σχέση με τα λοιπά κανάλια εμπορίου-εστίασης καταγράφεται εκτεταμένη εφαρμογή στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. αρτοποιία, κρεοπωλεία) και ειδικά στις οργανωμένες αλυσίδες καταστημάτων.
Σε άλλους κλάδους (π.χ. είδη ένδυσης) καταγράφεται κατάργηση και αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από άλλου τύπου σακούλες, όπως χάρτινες.
Περιορισμένη είναι η εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης, ωστόσο, μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου καταγράφεται στα αστικά κέντρα συγκριτικά με την επαρχία.
Με βάση τα παραπάνω, εκτιμάται ότι η ποσοστιαία μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας στο κανάλια του λιανεμπορίου, είναι μικρότερη αυτής στα σουπερμάρκετ, με δεδομένο μάλιστα ότι η νομοθεσία εξαιρεί από την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους τις λαϊκές αγορές και τα περίπτερα.
Έτσι και με δεδομένο ότι το κανάλι του σουπερμάρκετ αντιπροσωπεύει μόνο το 50% των πωλήσεων μόνο του λιανεμπορίου τροφίμων εκτιμάται ότι η συνολική ποσοστιαία μείωση στην πλαστικής σακούλας είναι σημαντικά μικρότερη.
Σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΙΕΛΚΑ, αν και δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τη διάθεση εκτός των σουπερμάρκετ ακόμα και στο βέλτιστο σενάριο της μείωσης κατά 65% οδηγεί σε κατανάλωση περίπου 130-135 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος.
Αν και η μείωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική δεν αξιολογείται ως επαρκής για τους παρακάτω λόγους:
- Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω μείωση της πλαστικής σακούλας και μεγαλύτερο περιορισμό της ρύπανσης στο περιβάλλον.
- Έχει καταγραφεί σε άλλες χώρες που εφάρμοσαν αντίστοιχα μέτρα (όπως π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο), ότι η αποδοτικότητα της επιβολής τέλους στην πλαστική σακούλα ναι μεν επιτυγχάνει άμεση και μεγάλη μείωση, αλλά φθίνει όσο περνάει ο χρόνος.
- Δεν επιτυγχάνεται ακόμα ο στόχος που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019. Συγκεκριμένα εκτιμάται σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΙΕΛΚΑ ότι η μείωση του 65% που καταγράφεται οδηγεί σε κατανάλωση περίπου 130 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος, πάνω δηλαδή από τον στόχο (πρακτικά χρειάζεται η συνολική ετήσια μείωση να ξεπεράσει το 75-80%).
Σημειώνεται ότι η προσπάθεια περιορισμού της χρήσης πλαστικής σακούλας ξεκίνησε με αφορμή την αντιμετώπιση του προβλήματος με την πλαστική σακούλα, αλλά ο στόχος ήταν και είναι ο συντονισμός των κοινωφελών ενεργειών των αλυσίδων σουπερμάρκετ και η ενεργοποίηση των καταναλωτών να δημιουργήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Με δράσεις οι οποίες αφορούν γενικότερα την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και τη μείωση του waste (σπατάλης) σε όλους τους τομείς όπως Plastic Waste, Energy Waste, Food Waste, τη στήριξη της ανακύκλωσης και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος (CO2 Emissions).
Όσον αφορά συγκεκριμένα το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας η οργανωμένη προσπάθεια, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΕΛΚΑ, κατάφερε:
- Την ενημέρωση και προετοιμασία των καταναλωτών ως ενδιάμεσο στάδιο για τα μέτρα της πολιτείας σχετικά με την μείωση της πλαστικής σακούλας.
- Την αρχική μείωση χρήσης πλαστικής σακούλας από τους καταναλωτές και ειδικά στο σούπερ μάρκετ πριν την εφαρμογή του μέτρου και την ένταση της μετά την 1/1/2018
- Την εκπαίδευση του καταναλωτή στη χρήση εναλλακτικών επιλογών της πλαστικής σακούλας.
Στο πλαίσιο της ενέργειας, πραγματοποιήθηκε εντατική ενημέρωση των καταναλωτών, σε πάνω από 1.500 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα, με ειδική αφίσα, διατέθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες ενημερωτικά φυλλάδια σε σχέση με το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας, αλλά και τη νέα νομοθεσία, δημιουργήθηκε ειδικό site, υπήρξε μεγάλη ενημέρωση μέσω των social media και φυλλαδίων.
Ως συνέχεια της επιτυχίας των δράσεων για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας, τα επόμενα βήματα της προσπάθεια στοχεύουν αφενός στην έντονη ενεργοποίηση των επιχειρήσεων, του κοινού, της κοινωνίας και της πολιτείας, αφετέρου στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης της ζημιάς που έχει γίνει ήδη στο περιβάλλον από απορρίμματα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η πρωτοβουλία «Νοιαζόμαστε Σήμερα – Ζούμε Καλύτερα Αύριο» διοργανώνει στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρα Περιβάλλοντος με την βοήθεια του Δικτύου Μεσόγειος SOS και του WWF Hellas, την υποστήριξη του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, καθώς και με τη χορηγία υλικών από την Sanitas για πρώτη φορά κοινούς καθαρισμούς ακτών από τις 10 αλυσίδες λιανεμπορίου σε όλη την Ελλάδα.