Οι τιμές του πετρελαίου αυξάνονταν τη Δευτέρα, καθώς τέθηκαν σε ισχύ τα πρώτα ισχυρά μέτρα για τον περιορισμό των εσόδων της Ρωσίας από το πετρέλαιο στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία- φέρνοντας μαζί τους αβεβαιότητα σχετικά με τις απώλειες σε πετρέλαιο για την παγκόσμια οικονομία λόγω των νέων κυρώσεων ή των ρωσικών αντιποίνων.
Το Μπρεντ αυξήθηκε 2% στα 87,30 δολάρια το βαρέλι, μία ημέρα αφού ο ΟΠΕΚ+ (που περιλαμβάνει τη Ρωσία) δεν άλλαξε τα σχέδια προμηθειών, καθώς οι επιπτώσεις από τους νέους περιορισμούς στο ρωσικό πετρέλαιο δεν ήταν ακόμα σαφείς: Τη Δευτέρα τέθηκε σε ισχύ το εμπάργκο της ΕΕ στο περισσότερο ρωσικό πετρέλαιο και το πλαφόν των 60 δολαρίων/ βαρέλι στις ρωσικές εξαγωγές σε άλλες χώρες που επιβλήθηκε από την ΕΕ και τη G7.
Το ευρωπαϊκό εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο που μεταφέρεται μέσω θάλασσας είναι «μακράν το μεγαλύτερο βήμα ως τώρα για τον περιορισμό των εσόδων από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων που χρηματοδοτούν και επιτρέπουν τη βάρβαρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία» είπε ο Λάουρι Μιλιβίρτα, αναλυτής του Centre for Research on Energy and Clean Air στη Φινλανδία. «Θα πάρει πολύ χρόνο για να φτάσουμε εκεί, μα είναι μια από τις ισχυρότερες αντιδράσεις στον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία» έγραψε στο Twitter η Σιμόν Ταλιαπιέτρα, ειδική σε θέματα ενεργειακής πολιτικής στο think tank Bruegel στις Βρυξέλλες.
Οι ηγέτες των χωρών της Δύσης προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στον περιορισμό των εσόδων της Ρωσίας από το πετρέλαιο και την αποφυγή μιας έλλειψης πετρελαίου που θα προκαλούσε εκτόξευση των τιμών και θα χειροτέρευε τον πληθωρισμό. Η Ρωσία, ωστόσο, έχει πει ότι δεν θα πουλούσε πετρέλαιο σε χώρες που τηρούν το πλαφόν, κάτι που θα αφαιρούσε πετρέλαιο από τις διεθνείς αγορές και θα αύξανε τα κόστη ενέργειας, περιλαμβανομένων και των τιμών στα βενζινάδικα. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, ερωτηθείς στο πλαίσιο συνδιάσκεψης πώς το πλαφόν θα μπορούσε να επηρεάσει τον πόλεμο, είπε ότι «η οικονομία της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχει τις απαιτούμενες δυνατότητες για να καλύψει πλήρως όλες τις ανάγκες και απαιτήσεις εντός του πλαισίου της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης, και τέτοια μέτρα δεν θα το επηρεάσουν αυτό».
Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και συμμαχικές χώρες έχουν πλήξει τη Ρωσία με μια σειρά κυρώσεων με σκοπό τις τραπεζικές και χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, τις εισαγωγές τεχνολογίας και άτομα που συνδέονται με το καθεστώς, ωστόσο μέχρι τώρα οι κυρώσεις αυτές, ως επί το πλείστον, δεν έπλητταν τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων του Κρεμλίνου, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Η Ευρώπη ήταν πολύ εξαρτημένη από το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο πριν τον πόλεμο, και χρειάστηκε μεγάλη κινητοποίηση για να βρει νέες πηγές. Προηγουμένως η ΕΕ είχε απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικού γαιάνθρακα, και το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ είχαν σταματήσει τις περιορισμένες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου που πραγματοποιούσαν- μα αυτές οι κινήσεις είχαν πολύ μικρότερες οικονομικές επιπτώσεις.
Ακόμη και ενώ οι δυτικοί πελάτες γύριζαν την πλάτη τους στο ρωσικό πετρέλαιο, οι υψηλότερες τιμές που προκαλούνταν λόγω φόβων για ελλείψεις ενέργειας αντιστάθμιζαν τις χαμένες πωλήσεις, και Ρώσοι εξαγωγείς προσαρμόζονταν διαθέτοντας περισσότερο πετρέλαιο στην Ινδία, την Κίνα και την Τουρκία. Η ρωσική οικονομία έχει συρρικνωθεί, ωστόσο όχι όσο αναμενόταν κατά την έναρξη του πολέμου, πριν περίπου 10 μήνες.
Άγνωστο είναι το πόσο από το πετρέλαιο που προηγουμένως πήγαινε στην Ευρώπη μπορεί να αναδρομολογηθεί. Αναλυτές θεωρούν πως πολλά, αλλά όχι όλα, από αυτά τα ρωσικά βαρέλια θα βρουν νέους προορισμούς, περιορίζοντας τις προμήθειες και αυξάνοντας τις τιμές τους επερχόμενους μήνες. Ο Ινδός υπουργός Εξωτερικών Σουμπραμανιάμ Τζαϊσανκάρ υπέδειξε τη Δευτέρα πως η χώρα του θα συνέχιζε να αγοράζει πετρέλαιο από τη Ρωσία, δίνοντας προτεραιότητα στις δικές της ενεργειακές ανάγκες. Σημειώνεται πως η Ινδία δεν έχει δεσμευτεί για το πλαφόν της G-7.
To πλαφόν έχει μια «περίοδο χάριτος» για πετρέλαιο που φορτώθηκε πριν τη Δευτέρα και καταφθάσει στους προορισμούς του πριν τις 19 Ιανουαρίου, ώστε να μειωθεί η αναταραχή στις πετρελαιαγορές. Η «οροφή» στις τιμές λειτουργεί εμποδίζοντας τους ασφαλιστές ή πλοιοκτήτες να βοηθήσουν στη μεταφορά πετρελαίου σε μη δυτικές χώρες εκτός και αν η τιμή του είναι κάτω από το πλαφόν. Οι περισσότερες από αυτές τις εταιρείες εδρεύουν στην ΕΕ ή στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Πόσο αποτελεσματικό θα είναι το εμπάργκο
Η ιδέα είναι να συνεχιστεί η ροή του ρωσικού πετρελαίου ενώ μειώνονται τα έσοδα του Κρεμλίνου, αν και το άμεσο πλήγμα μπορεί να είναι περιορισμένο, επειδή η τιμή του ρωσικού πετρελαίου ήταν ήδη γύρω στο πλαφόν που τέθηκε. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη αποφάσισαν να κινηθούν προς την κατεύθυνση της αποτροπής μιας έξαρσης τιμών αντί να προκαλέσουν άμεσα οικονομικά προβλήματα στη Ρωσία- αν και το πλαφόν θα μπορούσε να αυστηροποιηθεί αργότερα.
Ο Φρανς Τίμερμανς, αντιπρόεδρος της Κομισιόν, είπε τη Δευτέρα πως «συμφωνούμε ότι δεν θα έπρεπε να διαταράξουμε τις διεθνείς πετρελαιαγορές. Αυτό δεν θα μας βοηθούσε ούτε εμάς». Για αυτό και η ΕΕ αποφάσισε πως η σωστή τιμή ήταν στα 60 δολάρια ανά βαρέλι- αν και ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι είχε ζητήσει πλαφόν στα 30 δολάρια, κοντά στο κόστος παραγωγής της Ρωσίας. Σημειώνεται πως θεωρείται η Ρωσία χρειάζεται 60 -70 δολάρια το βαρέλι για να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό της.
Άγνωστος παράγοντας είναι η αντίδραση της Ρωσίας: Αν υλοποιήσει την απειλή να μην πουλά πετρέλαιο σε χώρες που τηρούν το πλαφόν, αυτό θα περιόριζε την προμήθεια και θα ανέβαζε τις τιμές, ωφελώντας την στον βαθμό που θα μπορούσε να αποφύγει τους περιορισμούς. Επίσης, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μεθόδους όπως αυτές που υιοθετούν το Ιράν και η Βενεζουέλα για την αποφυγή κυρώσεων, όπως η χρήση ενός «σκιώδους στόλου» τάνκερ ασαφούς ιδιοκτησίας και οι μεταφορές πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο για να αποκρυφθεί η προέλευσή του. Η Ρωσία ή η Κίνα επίσης θα μπορούσαν επίσης να οργανώσουν δικές τους ασφαλίσεις- ωστόσο ειδικοί εκτιμούν πως αυτά τα βήματα θα είχαν ως αποτέλεσμα υψηλότερα κόστη για τη Ρωσία.
Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της Deutsche Welle, το εμπάργκο και το πλαφόν δεν αναμένεται να πλήξουν, τουλάχιστον άμεσα, πολύ βαριά τα οικονομικά της Ρωσίας, καθώς, όπως προαναφέρθηκε, μεγάλο μέρος του ρωσικού αργού πωλείται ήδη γύρω στα 60 δολάρια το βαρέλι- ωστόσο θα περιορίζονταν τα έσοδα σε περίπτωση διεθνούς αύξησης των τιμών. Επίσης, η ΕΕ είχε ήδη μειώσει δραστικά τις εισαγωγές πετρελαίου που μεταφερόταν μέσω θάλασσας από τη Ρωσία, με αποτέλεσμα η Μόσχα να πουλά στην Κίνα, την Ινδία και την Τουρκία- αλλά με σημαντικές εκπτώσεις. Σημειώνεται πως ακόμα και η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία είναι μάλλον απίθανο να ακολουθήσουν το σχέδιο της Δύσης, το εμπάργκο και το πλαφόν αυξάνουν τη διαπραγματευτική τους ισχύ, αναγκάζοντας τη Μόσχα να προβεί σε ακόμα μεγαλύτερες εκπτώσεις, σε κάτι που θα ήταν σημαντικό πλήγμα για τα έσοδά της.
Όπως υπογραμμίζεται, το εμπάργκο της ΕΕ σημαίνει πως η Ρωσία πρέπει να αναδρομολογεί άλλο ένα εκατομμύριο βαρέλια αργού ημερησίως, και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο όταν η Γερμανία και η Πολωνία σταματήσουν τις αγορές μέσω του αγωγού Druzhba, που έχει εξαιρεθεί από το εμπάργκο, από το 2023. Η αναδρομολόγηση αυτή θα ήταν δύσκολη για τη Μόσχα, δεδομένων των περιορισμένων δυνατοτήτων των ρωσικών λιμανιών, της έλλειψης μιας εναλλακτικής στον Druzhba (ο East Siberia Pacific Ocean – ESPO- στην Κίνα πλησιάζει ήδη στα όριά του) την έλλειψη δεξαμενοπλοίων και την αύξηση του κόστους μεταφοράς για το ρωσικό αργό. Επίσης, η Ινδία και η Κίνα ενδεχομένως να δυσκολευτούν να απορροφήσουν περισσότερο ρωσικό πετρέλαιο, ανεξαρτήτως εκπτώσεων, καθώς έχουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια με παραγωγούς στη Μέση Ανατολή, περιλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Παρόλα αυτά, αν η Μόσχα δεν μπορέσει να αναδρομολογήσει το πετρέλαιο που θα πήγαινε στην ΕΕ, τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν πιο «σφιχτά» στις πετρελαιαγορές, αυξάνοντας τις τιμές και τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο- ένα ρίσκο το οποίο αναλυτές λαμβάνουν υπόψιν.
Η ρωσική παραγωγή πετρελαίου αναμένεται να πέσει κατά 1,4 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ημερησίως τον επόμενο χρόνο μετά την ενεργοποίηση του εμπάργκο, ανέφερε τον προηγούμενο μήνα ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας.
Με πληροφορίες από Associated Press, Deutche Welle