Αποκαλόκαιρο στη Σέριφο. Φέτος η «αποστολή» της επίσκεψής μας είχε τον τίτλο «Πράσιος Σερίφου». Το γνωστό συλλεκτικό ορυκτό του πράσινου χαλαζία (Praseum Quartz) που εμφανίζεται μόνο στη Σέριφο (type locality) και είναι αγαπημένο τόσο από τους συλλέκτες ορυκτών παγκοσμίως όσο και από τους ασχολούμενους με την κρυσταλλο-θεραπευτική δράση των ορυκτών που τον ονομάζουν «τροβαδούρο της αρμονίας»!
Από αξημέρωτο λοιπόν με το γεωλογικό σφυράκι στον Αβεσσαλό και το Νερούτσικο, τις περιοχές στο ΝΔ τμήμα της Σερίφου που γεωλογικά είναι πλούσιες σε αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους και όπου έχουν διαμορφωθεί ζώνες skarns.
Πράγματι, η διείσδυση γρανοδιορίτη σε μεταμορφωμένα πετρώματα κυανοσχιστολιθικής φάσης (Ενότητα Β. Κυκλάδων) οδήγησε σε ανάπτυξη ζώνης μεταμόρφωσης επαφής με κερατίτες και skarn σε μάρμαρα-σιπολίνες-γνεύσιους-μαρμαρυγιακούς και αμφιβολιτικούς σχιστόλιθους, στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού. Αποτέλεσμα η γνωστή συμπαγής μεταλλοφορία μαγνητίτη, μαγνητοπυρίτη και αιματίτη/λειμονίτη της Σερίφου που υπέστη εντατική εκμετάλλευση μέχρι τη δεκαετία του 1960.
Αυτά όμως τα skarns αποτελούν επίσης τη γενική περιοχή όπου βρίσκεται ο μοναδικός πράσινος χαλαζίας Σερίφου, γνωστός ως prase (ή prasem). Μάλιστα εκτός από το γνωστό πράσινο χαλαζία, μια μεγάλη ποικιλία άλλων αισθητικών ορυκτών μπορεί επίσης να βρεθεί σε παραγενέσεις στις ζώνες skarn της Σερίφου: οι γρανάτες, οι αμέθυστοι, ο Ελβαΐτης κ.α.
Δυστυχώς οι εύκολα προσβάσιμες περιοχές έχουν όλες σαρωθεί και αλωθεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα των διαφέρων συλλεκτών τα τελευταία 20-30 χρόνια. Παντού τρύπες, γκριφόνια όπου είναι προφανές ότι δεν έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο σφυράκια αλλά και άλλα μηχανικά μέσα αλλά ενδεχομένως και χρήση εκρηκτικών υλών.
Δεν γνωρίζω λοιπόν αν ο πράσιος της Σερίφου είναι ο τροβαδούρος της αρμονίας και αν μας αποφορτίζει συναισθηματικά ή μας θεραπεύει από διάφορα μόλις τον θωπεύσουμε, πάντως η σαρωθείσα περιοχή εξόρυξης μόνο σε αρμονία με τη φύση δεν βρίσκεται. Και μόνο θλίψη μου προκαλεί το γεγονός ότι τα θαύματα αυτά της φύσης δεν μπορώ πλέον σήμερα να τα απολαύσω είτε in situ είτε έστω σε ένα μουσείο της περιοχής αλλά χρειάζεται να καταφύγω σε ιδιωτικές συλλογές!
Πράγματι, λίγο παρακάτω στο Μεγάλο Λιβάδι είναι το ορυκτολογικό μουσείο της Σερίφου, το οποίο διαχειρίζεται ο Σύνδεσμος Σεριφίων. Δυστυχώς στο μουσείο που φέτος λόγω της πανδημίας δεν άνοιξε καθόλου για το κοινό και παρέμεινε κλειστό, δεν διαθέτει ιδιαίτερα δείγματα από τους πράσιους αυτούς που προφανώς διοχετεύονται σε ιδιωτικές συλλογές ή σε καταστήματα πώλησης ορυκτών.
Σε κάποιες θέσεις καταφέραμε να εντοπίσουμε υπολείμματα από την εμφάνιση του πράγματι πανέμορφου πράσινου χαλαζία. To πράσινο χρώμα είναι εμφανές παντού αλλά με διαφορετικές εντάσεις (Εικ. 4). Ο πράσινος χαλαζίας από τη Σέριφο βρίσκεται συχνά σε παραγενέσεις με τον Εδενβεργίτη, τον Αιματίτη, τον Ελβαΐτη και τον Σιδηροπυρίτη. Είναι συνήθως ημιδιαφανής και οι κρύσταλλοι έχουν σχήμα «πούρου» διαμορφώνοντας ένα πλέγμα που αποτελείται κυρίως από εγκλείσματα εδεμβεργίτη (hedenbergite).
Το χρώμα του χαλαζία οφείλεται είτε σε ελαττώματα στην κρυσταλλική δομή ή σε λεπτά διασκορπισμένα εγκλείσματα άλλων στοιχείων ή ορυκτών που ενσωματώνονται εντός των κρυστάλλων. Σε σύγκριση με το κίτρινο, μοβ ή ροζ χαλαζία, οι πράσινες ποικιλίες χαλαζία είναι σπάνιες [1].
Ως προς τα λοιπά ορυκτά, στην ίδια περιοχή εντοπίστηκαν μαζί με τον χαλαζία και αμέθυστος καθώς και διάφοροι γρανάτες.
Ο αμέθυστος, με ένα βιολετί συνήθως χρώμα, που επίσης εντοπίζεται μαζί με τον πράσινο χαλαζία, είναι μια σχετικά κοινή ποικιλία χαλαζία γνωστή από την αρχαιότητα, όπως αναφέρεται από τον Θεόφραστο και τους μαθητές του Αριστοτέλη (4ος αιώνας π.Χ.).
Επίσης, ο Ελβαΐτης (ilvaite, CaFe3+Fe22+(Si2O7)O(OH)), είναι ένα σπάνιο σωροπυριτικό ορυκτό που εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή Κούνδουρος, λίγα χιλιόμετρα βόρεια από τον Αβεσσαλό. Τα δείγματα από αυτήν την τοποθεσία, θεωρούνται από τα καλύτερα του είδους του.
Τέλος, οι Ανδραδιτικοί γρανάτες (Andradite, Ca3Fe3+2(SiO4)3) συνήθως σε ημιδιαφανείς κρυστάλλους, πάνω σε εδεμβεργίτη σε γεωδαιτήματα ή στις κοιλότητες γρανιτικών πετρωμάτων στις περιοχές της Αβεσσαλού και της Αγίας Μαρίνας.
Αναφορές:
[1] S. Klemme, J. Berndt, C. Mavrogonatos, S. Flemetakis, I. Baziotis, P. Voudouris, S. Xydous less (2018). On the Color and Genesis of Prase (Green Quartz) and Amethyst from the Island of Serifos, Cyclades, Greece. October 2018; Minerals 8(11).