Η καταστροφή της Μιλήτου, η σιωπή των Συβαριτών. Η μνήμη, η ιστορία και το πένθος, σε μια παραβολική αφήγηση για το πώς ο λόγος εξημερώνει την πραγματικότητα και πώς το παρελθόν συνομιλεί με το παρόν.
Μετά το «Γκιακ» (2014, τη συλλογή διηγημάτων που απέσπασε το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών - Ίδρυμα Πέτρου Χάρη), ο βραβευμένος ιστορικός και συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος υπογράφει την «Εξημέρωση (Νεκρολογία)» (εκδόσεις Πατάκη).
Ως όρος, η «εξημέρωση» περιγράφει την επέμβαση σε έναν πληθυσμό ζώων ή φυτών με στόχο την ανάδειξη εκείνων των χαρακτηριστικών τους που θα τα καταστήσουν χρήσιμα για τον άνθρωπο και θα του επιτρέψουν να κυριαρχήσει στον πληθυσμό αυτόν και να τον ελέγξει.
Υποδηλώνει επίσης τη διαδικασία κατά την οποία κάποιος οικειοποιείται την αφήγηση μιας τραυματικής εμπειρίας ενός ατόμου ή μιας ομάδας με στόχο τη μεταποίησή της σε μια νέα αφήγηση.
Η νέα αυτή αφήγηση επιτρέπει σε τρίτους που δεν έχουν βιώσει την εμπειρία την ψευδαίσθηση της συμμετοχής τους σε αυτή. Οι ορισμοί αυτοί και ο καταλυτικός ρόλος που παίζει ο κυρίαρχος ανθρώπινος λόγος αποτελούν τους βασικούς άξονες του έργου, το οποίο διερευνά την «εξημέρωση» ως μία διαδικασία που παραμένει πάντοτε ατελής και πέρα από τις δυνατότητες του ανθρώπου να την πραγματώσει (Από το οπισθόφυλλο).
Από τις 16 Ιανουαρίου 2020, ημέρα κυκλοφορίας του βιβλίου, η «Εξημέρωση», παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
H HuffPost Greece προδημοσιεύει απόσπασμα του βιβλίου:
«Μίλητος και Σύβαρις. Η μία εκεί που είναι για τους Έλληνες η Ανατολή, η άλλη εκεί που είναι η Δύση. Κι ανάμεσά τους ένα πέλαγος και στο μέσο του πελάγους μια σπηλιά και στο μέσο της σπηλιάς ένα βάθρο.
Ανάμεσα στους Ίωνες που άλλοι διάλεξαν να κατοικήσουν την Ανατολή κι άλλοι τη Δύση, άλλοι τα μέρη που μολύνονται απ’ το θάμπος του χιονιού κι άλλοι εκείνα που άρρωστα αγκομαχούν κάτω απ’ τη μήνι του ήλιου, να εγώ ο μόνος Πιστός, όπως με αποκαλούν. Ορίστηκα φύλακας των μαντικών εδράνων. Ο ίδιος ο θεός με ξεχώρισε για τη μανία που από παιδί αφρίζει τον νου μου, και με τα χρόνια έμαθα να πλέω σε αυτή την τρικυμία που ποτέ της δεν παύει, μόνο υψώνει μια στιγμή το κορμί της στον ουρανό κι ύστερα πάλι ορμάει στην άβυσσο που βαθαίνει με κάθε της χτύπημα. Κι έτσι όποιος θέλησε έστω και για λίγο να σταθεί στις κορυφές της γκρεμίζεται μαζί με την επιθυμία του. Μα εγώ ξέρω να βαδίζω σ’ αυτούς τους ανήσυχους γκρεμούς, νήπιος στην απάτη της νηνεμίας, τα χείλη μου συντονισμένα με την ταραχή τους. Κι αν η βλέννα της μήτρας που με γέννησε στέγνωσε και δεν σκεπάζει πια το κορμί μου, η αρμύρα της θύελλας γυαλίζει ακόμα πάνω μου υγρή και πάνω της καθρεφτίζεται η εικόνα των άστρων. Που άλλες φορές μιλάει για το αμετάβλητο και το απάνθρωπο, κι άλλες φορές για το χώμα που ζυμώνει τις ζωές των θνητών.
Ο ίδιος ο θεός με ξεχώρισε για τη μανία που από παιδί αφρίζει τον νου μου. Ο ίδιος ο θεός με ανάγκασε να σταθώ σε όλους τους τόπους και από όλους τους τόπους με έτρεψε σε φυγή. Και σ’ εμένα τίποτα δεν απέμεινε παρά ο λόγος του. Ο ίδιος ο θεός με ξεχώρισε για τη μανία που από παιδί αφρίζει τον νου μου.
Ο ίδιος θεός που μέσα από την καρδιά των
βουνών είπε:
Γνωρίζω τον αριθμό της άμμου
και τα μέτρα της θάλασσας
του άλαλου ακούω τη φωνή
κι η φωνή μου τριγμός στ’ αυτιά
του κωφού.
Ο ίδιος θεός που μες στους ανήμερους αγρούς
προφήτεψε:
Ο χαλκός είναι στρώμα του και
ο χαλκός σκέπασμά του.
Ο ίδιος θεός που πάνω απ’ τα βάθη της θάλασσας παράγγειλε:
Γνώρισε τον εαυτό σου.
Όσοι με άκουσαν πίστεψαν πως με κατάλαβαν, και βάλθηκαν να μετρήσουν τη θαλάσσια άβυσσο, αλλά η ανάσα τους δεν έφτασε σε κανέναν βυθό. Όσοι με άκουσαν πίστεψαν πως με κατάλαβαν, και ξάπλωσαν δίπλα στα γιαλόξυλα, αλλά μέτρησαν τόση αμμουδιά όση χώραγε κάτω από τα ξεβρασμένα κορμιά τους. Η μοίρα του ανθρώπου είναι να μη γνωρίσει τίποτα πέρα από τη φύση του, αλλά ο χαλκός να χύνει το αίμα του και πάνω στον χαλκό αυτό να χύνεται. Γιατί αν μιλάει με τον θεό κι αν ακούει τη φωνή του, το γνωρίζω καλά, ο λόγος παραμένει άνισος...»
Η παράσταση
Η Γεωργία Μαυραγάνη σκηνοθετεί (στην τρίτη συνεργασία της με τον Παπαμάρκο) ένα έργο που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μνήμη του παρελθόντος και τη μαρτυρία του παρόντος, με τους Νίκο Γιαλελή, Μάνο Πετράκη, Κωνσταντίνα Τάκαλου και τη συμμετοχή των Ξένια Καλογεροπούλου, Ηλία Κατέβα, Ελίνα Ρίζου.
Μίλητος και Σύβαρις. Κι ανάμεσά τους; Οι τρεις εκδοχές ενός «Πιστού» και οι νεκροί του. Στάχυα, άμμος, νερό της θάλασσας, πέτρες –χαλάσματα της αλλοτινής του Πατρίδας, ένα σκοινί αιώρησης, λίγο ψεύτικο αίμα, το φως ενός προτζέκτορα, φωτογραφίες και βίντεο - ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας είναι τα υλικά αυτής της παράστασης που ανακαλεί αφηγήσεις από τα βάθη της Ελληνικής Ιστορίας.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ιστορικός, συγγραφέας και σεναριογράφος, υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και υποψήφιος διδάκτορας Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο Δημοσθένης Παπαμάρκος εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα σε ηλικία 15 ετών. Η συλλογή διηγημάτων «Γκιακ» (εκδόσεις Αντίποδες, 2014) απέσπασε το βραβείο Διηγήματος της Ακαδημίας Αθηνών και το βραβείο Διηγήματος του περιοδικού «Ο Αναγνώστης», ενώ μεταφέρθηκε δύο φορές στο θέατρο.
Συνεργάστηκε στο σενάριο της νέας ταινίας του Γιάννη Οικονομίδη, «Η Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς», και έγραψε το λιμπρέτο για τη –βασισμένη στην ομώνυμη κωμωδία του Αριστοφάνη- όπερα Ειρήνη του Νίκου Κυπουργού (Εθνικό Θέατρο, Επίδαυρος, 2017). Γράφει το σενάριο της σειράς comics «Γυμνά Οστά» (περιοδικό «Μπλε Κομήτης») και αυτή την περίοδο εργάζεται ως content creator για ένα project της Faliro House, για την τηλεόραση.