Tου Γιώργου Σταμάτη, Βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ.
Η ανεμπόδιστη πρόσβαση στην πρόληψη της σωματικής και ψυχικής υγείας για όλους χωρίς διακρίσεις είναι δικαίωμα θεμελιώδες και αδιαπραγμάτευτο. Τα άτομα με νοητική αναπηρία βιώνουν πολλαπλά εμπόδια και διακρίσεις, τόσο λόγω έλλειψης προσαρμογής των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στις εξατομικευμένες ανάγκες τους ως προς την προσέγγιση και την επικοινωνία, όσο και λόγω δυσκολίας ανίχνευσης πιθανών συμπτωμάτων που συνήθως μας κινητοποιούν να αναζητήσουμε ιατρική φροντίδα. Προκειμένου να είναι αποτελεσματική, η πρόληψη και προαγωγή της υγείας, προϋποθέτει τη διαρκή και στενή συνεργασία των ίδιων των ατόμων με νοητική αναπηρία, των οικογενειών τους και των ειδικών επαγγελματιών (γιατρών, νοσηλευτών, εκπαιδευτικών, προπονητών).
Κομβικό ρόλο στην πρόληψη και τη διατήρηση καλής σωματικής και ψυχικής υγείας για τα άτομα με νοητική αναπηρία κατέχει η ενασχόληση τους με τον αθλητισμό, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως με την ενεργό συμμετοχή τους στα προγράμματα των Special Olympics. Ο αθλητισμός συντελεί ουσιαστικά στη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, στην υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής και στην προώθηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής. Επιπλέον, αποτελεί ένα κίνητρο για την ένταξη στο πρόγραμμα του αθλητή προληπτικών ιατρικών ελέγχων σε τακτική βάση.
Περαιτέρω, συμβάλλει καταλυτικά στην πρόληψη διαταραχών ψυχικής υγείας και στην αντιμετώπιση τους, μέσω της ανάπτυξης της αυτοπεποίθησης, της εξωστρέφειας, της καλλιέργειας του ομαδικού πνεύματος και της σφυρηλάτησης φιλικών και κοινωνικών σχέσεων. Οι αθλητές με νοητική αναπηρία μαθαίνουν να πετυχαίνουν τους στόχους τους και να διεκδικούν ορατότητα, συμπερίληψη, ισότιμη κοινωνική συμμετοχή. Η αποδοχή της διαφορετικότητας και η κοινωνική ένταξη συνιστούν ισχυρούς παράγοντες προαγωγής της ψυχικής υγείας.
Για τη διαμόρφωση των κατάλληλων όρων και συνθηκών πρόληψης της υγείας, καταλυτικός είναι ο ρόλος των οικογενειών των ατόμων με νοητική αναπηρία και η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης. Η εγγραματοσύνη υγείας των οικογενειών ατόμων με νοητική αναπηρία είναι απόλυτα αναγκαία για τη διαφύλαξη και προαγωγή της υγείας των παιδιών τους. Μπορεί να γίνει σε τοπικό επίπεδο ή μέσω άτυπων δικτύων, μέσω ειδικών ή και με προγράμματα εκπαίδευσης ομοτίμων.
Η διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων και η δημιουργία ομάδων συμβουλευτικής γονέων με παιδιά με νοητική αναπηρία, συμβάλλει στην επιμόρφωση τους, τη δικτύωση, την ενδυνάμωση τους και την ενίσχυση της δικής τους ψυχικής ανθεκτικότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, καίριο ρόλο κατέχει η συμμετοχή τους σε προγράμματα επιμόρφωσης και κατάρτισης σχετικά με τα οφέλη της υγιεινής διατροφής και του αθλητισμού, την πρόσβαση σε υπηρεσίες πρόληψης υγείας για άτομα με νοητική αναπηρία, τον έγκαιρο εντοπισμό σημαδιών βίας και κακοποίησης, την εξοικείωση με έναν ολιστικό και πιο υγιεινό τρόπο ζωής.
Στην κατεύθυνση αυτήν, κομβική είναι η συμβολή του προγράμματος οικογενειών των Special Olympics, που λειτουργεί στην Ελλάδα από το 2016, με κυρίαρχο μήνυμα, «αλλάζουμε τις αντιλήψεις, αλλάζουμε τον κόσμο». Μέσα από ένα ευρύ φάσμα ενημερωτικών δράσεων, οι γονείς ατόμων με νοητική αναπηρία, ενδυναμώνονται, μαθαίνουν να αποδέχονται τη νοητική αναπηρία ως πτυχή της ανθρώπινης ποικιλομορφίας, να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, κατανοώντας την πράξη ότι μπορούν να ζήσουν μια εντελώς φυσιολογική ζωή, χωρίς η νοητική αναπηρία να αποτελεί εμπόδιο ή λόγο διάκρισης. Εστιάζουν μεταξύ άλλων και στη διαμόρφωση των συνθηκών για έγκαιρη και σωστή πρόληψη υγείας, δίνοντας έμφαση και σε ειδικότερες πτυχές, όπως η σεξουαλική και η αναπαραγωγική υγεία των παιδιών τους. Οι έμφυλες ανισότητες παρεισφρύουν και σε αυτό το πεδίο, αφού η πρόσβαση των γυναικών και κοριτσιών με νοητική αναπηρία στην πράξη σε ορισμένες πτυχές της πρόληψης είναι δυσχερέστερη σε σχέση με τους άνδρες.
Οι οικογένειες των κοριτσιών με νοητική αναπηρία και κυρίως τα ίδια, πρέπει να ενημερωθούν σωστά για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά τους δικαιώματα. Το δικαίωμα στην αγάπη, τον έρωτα, την οικογένεια ή η αποχή από αυτά είναι θεμελιώδες και βασίζεται στην ελεύθερη επιλογή, ενώ οποιαδήποτε σχετική ιατρική πράξη, πρέπει να γίνεται μόνο μετά από ρητή και ενημερωμένη συναίνεση της γυναίκας με νοητική αναπηρία.
Ορισμένα από αυτά τα κρίσιμα ζητήματα συζητιούνται μεταξύ άλλων στην κεντρική εκδήλωση του προγράμματος των οικογενειών, το Family Health Forum, που διεξάγεται σε ετήσια βάση, στο πλαίσιο των Πανελλήνιων Αγώνων Special Olympics. Το πρόγραμμα ανοίγει τις πόρτες του στο ευρύ κοινό, συμβάλλοντας στην άρση των κοινωνικών στερεοτύπων για τη νοητική αναπηρία, ενώ παράλληλα οι οικογένειες των αθλητών έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν και να δικτυωθούν περισσότερο.
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της πρόληψης υγείας και στην ισότιμη πρόσβαση σε όλους, γιατί αποτελεί το πλέον ισχυρό μέσο για τη διατήρηση καλής υγείας, την αποφυγή ασθενειών και την έγκαιρη ανίχνευση τους. Η νέα εθνική στρατηγική για την αναπηρία, αφιερώνει έναν πυλώνα στην πρόσβαση στην υγεία, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην πρόληψη. Ειδικότερα, προβλέπεται η διασφάλιση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στις υπηρεσίες πρόληψης υγείας με προσωποποιημένη προσέγγιση, καθώς και εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού σχετικά με τις εξατομικευμένες ανάγκες επικοινωνίας των ατόμων με νοητική αναπηρία. Επιπλέον, για την ενίσχυση της συμμετοχής στον αθλητισμό που αποτελεί βασικό μέσο πρόληψης, προβλέπεται επανασχεδιασμός αθλητικών προγραμμάτων για άτομα με αναπηρία μέσω των δήμων και ανάπτυξη δράσεων για την καταπολέμηση των αρνητικών στερεοτύπων.
Έτσι, ανοίγει και στην πράξη ο δρόμος για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς, την καλλιέργεια κοινωνικής ενσυναίσθησης και τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας συναντίληψης για την πλήρη συμπερίληψη των συμπολιτών μας με νοητική αναπηρία, ως ενεργό κύτταρο της κοινωνίας μας.