Πόσο «ευρωπαϊκή» είναι η προσφυγική κρίση και κατά πόσο οι προτάσεις που έχουν πέσει μέχρι στιγμής στο τραπέζι για τη διαχείρισή της είναι ολοκληρωμένες, ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες; Το ίδιο ερώτημα που απασχολεί το σύνολο των ευρωπαϊκών κρατών εδώ και μήνες-αλλά αντί να δίνεται ουσιαστική απάντηση ακούγονται κυρίως οι άναρθρες κραυγές όσων έχουν περισσότερο θράσος- απασχολεί πολιτικούς ερευνητές, ακαδημαϊκούς, πολιτικούς οργανισμούς και ινστιτούτα.
Ένα τέτοιο think tank είναι και τοEuropean Stability Initiative (Πρωτοβουλία για Σταθερότητα στην Ευρώπη), ο πρόεδρος του οποίου Gerald Knaus τους τελευταίους μήνες στηρίζει ενεργά αυτό που – όπως θα δείτε και στο σχετικό βίντεο- αποκαλεί «Σχέδιο Μέρκελ». Μια πρόταση, «ρεαλιστική» όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει και άρα με πιθανότητες επιτυχούς εφαρμογής, για τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Ουσιαστικά αποτελεί το επεξεργασμένο σχέδιο που ήδη προσπαθεί να θέσει σε κίνηση η ΕΕ, με πρωτοβουλία όπως φαίνεται του Βερολίνου, και επιφυλάσσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Τουρκία που αποτελεί και τη βασική πύλη εξόδου προσφύγων με πρώτη χώρα άφιξης τη δική μας.
Το σχέδιο αυτό όπως εξηγεί ο κ.Knaus, μιλώντας και στην Ελλάδα ως φιλοξενούμενος του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής, επιφυλάσσει και έναν ρόλο – κλειδί για τη χώρα μας ενώ παράλληλα ασκεί κριτική στις φωνές που, αδυνατώντας να κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητες του προβλήματος, εκτοξεύουν απειλές σε βάρος της. Έχει όμως και κάτι σημαντικό να πει για όσους εντός της ΕΕ προωθούν μια ακροδεξιά, επικίνδυνη για το μέλλον της ΕΕ, ρητορική. Η Ελλάδα, όπως υποστηρίζει, είναι το πρώτο θύμα αυτού του ακροδεξιού μπλόκ.
Μύθοι και πραγματικότητα
Η ομάδα του European Stability Initiative για να καταστήσει σαφές γιατί αυτό το σχέδιο μπορεί να «λειτουργήσει», ξεκινά καταρρίπτοντας- όπως δηλώνει- κάποιους βασικούς «μύθους» που έχουν δημιουργηθεί γύρω από την προσφυγική κρίση δυσκολεύοντας την εξεύρεση «απαντήσεων», και καταλήγει σε κάποιες παραδοχές. Αποδεκτές τουλάχιστον μεταξύ των πιο ψύχραιμων:
- «Η Ελλάδα δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση στα σύνορά της». Απάντηση: Καμία χώρα που έχει θαλάσσια σύνορα (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αυστραλία) δεν μπορεί να τα ελέγξει επιτυχώς. Απαιτείται πάντα η βοήθεια της γείτονος χώρας. Εν προκειμένω της Τουρκίας, από τα παράλια της οποίας τα ελληνικά νησιά βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής. Σήμερα, όπως ανέφερε ο κ.Knaus το 99,9% όσων προσπαθούν να φτάσουν στα ελληνικά νησιά το καταφέρνουν. «Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα; Να βυθίζει τα σκάφη που έρχονται; Φυσικά όχι». Ακόμη όμως και σε ό,τι αφορά τα χερσαία σύνορα απορρίπτει τη λογική των φραχτών που ακολούθησε η πΓΔΜ απορρίπτοντας ουσιαστικά την...αποδοτικότητα τους, τονίζοντας πως υπάρχουν πάντα και άλλα μονοπάτια όπως πχ αυτά της ελληνο-αλβανικής μεθορίου που είναι σχεδόν αδύνατον να φυλαχθούν επαρκώς.
Ποια μπορεί λοιπόν να είναι η λύση;
Ξεκινώντας λοιπόν από αυτά τα δεδομένα η κ.Knaus προωθεί το «σχέδιο Μέρκελ» που όπως τονίζει μπορεί να έχει τρεις βασικούς πρωταγωνιστές και μπορεί να εξηγηθεί στα εξής βασικά σημεία:
- Η Τουρκία χαρακτηρίζεται από την Ελλάδα ως «ασφαλής τρίτη χώρα», αφού πχ ένας Σύριος δεν διατρέχει κίνδυνο κατά την παραμονή του σε αυτή
- Οι πρόσφυγες που φθάνουν στα ελληνικά νησιά (είτε υποβάλλουν αίτηση παροχής ασύλου είτε όχι) επαναπροωθούνται στην «ασφαλή τρίτη χώρα»
- Οι πρόσφυγες που επιστρέφουν στην Τουρκία προωθούνται με ασφάλεια στις χώρες της ΕΕ ανάλογα με τον αριθμό που έχει αποφασιστεί η κάθε μία να φιλοξενήσουν και ένα αριθμός προσφύγων- προφανώς σημαντικός- παραμένει στην Τουρκία
- Για την φιλοξενία τους στην Τουρκία, η χώρα θα λάβει ένα σημαντικό ποσό- βάσει της αρχικής συμφωνίας το ποσό αυτό ανέρχεται στα 3δισ. ευρώ- τα οποία προορίζονται αποκλειστικά για τους πρόσφυγες ενώ το κράτος διευκολύνει την παραμονή τους με σειρά μέτρων (πχ την δυνατότητα να εργαστούν κα).
- Επιπροσθέτως, αυτή η δυνατότητα μετεγκατάστασης με συγκεκριμένους κανόνες και διαδικασίες – και αφού όλοι πρόσφυγες θα έχουν ελεγχθεί- θα ενθάρρυνε ίσως και άλλες μεγάλες βιομηχανικές χώρες να αναλάβουν να φιλοξενήσουν έναν μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων.
Γιατί να συμφωνήσει η Ελλάδα και η Τουρκία
Σίγουρα το σχέδιο αυτό, έχει αρκετά «γκρίζα» σημεία σε θεωρητικό, πρακτικό, νομικό επίπεδο κοκ. Από τα πιο προφανή ίσως είναι πως οι πρόσφυγες θα έπρεπε να παραμείνουν στα νησιά για ένα διάστημα, τουλάχιστον δύο εβδομάδων, που σημαίνει – βάσει των ροών που καταγράφονται σήμερα- πως θα πρέπει να δημιουργηθούν στα νησιά κέντρα φιλοξενίας για δεκάδες χιλιάδες άτομα. Επίσης η σήμερα εμπειρία σε ό,τι αφορά το πρωτόκολλο επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας είναι απογοητευτική με ευθύνες και των δύο χωρών αλλά και εξαιτίας αντικειμενικών δυσκολιών. Υπάρχει δε πάντα η καχυποψία για το πως θα διαχειριστεί η Τουρκία τους διατιθέμενους πόρους κα.
Εφόσον δε περνούσαμε στο στάδιο της πλήρους εφαρμογής δεν αποκλείεται τα προβλήματα να ήταν πολύ περισσότερα.
Σε ότι αφορά όμως την Τουρκιά ο κ.Knaus επιμένει ότι το «αντάλλαγμα» της ελεύθερης μετακίνησης τουριστών σε χώρες της ΕΕ αποτελεί ένα πολύ ισχυρό κίνητρο όπως επίσης και το να κερδίσει έναν σύμμαχο όπως η Γερμανία και η ΕΕ, ειδικά όταν «βρίσκεται για πρώτη φορά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τόσο εκτεθειμένη, σε ένα γειτονικό περιβάλλον είτε εχθρικό είτε στο οποίο έχει ισχυρά ερείσματα η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν».
Η Ελλάδα πάλι, θα σταματήσει να είναι το επίκεντρο της κριτικής, εφόσον το σχέδιο εφαρμοστεί επιτυχώς ενώ «θα έχει ίσως δημιουργήσει μια πολύ καλύτερη σχέση με τη Γερμανία ίσως όμως ακόμη και με την Τουρκία μέσω αυτής της συνεργασίας», ανέφερε ο κ.Knaus.
Αξίζει δεν να σημειωθεί πως ο ίδιος απορρίπτει τις «λογικές» αποπομπής της Ελλάδας από τη Ζώνη Σένγκεν «που δεν θα έλυνε το προσφυγικό ζήτημα αφού απλά θα μετέφερε το πρόβλημα στα επόμενα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, πχ της Σλοβενίας». Η δε Ελλάδα θα μπορούσε να αφήσει ανεξέλεγκτη τη διέλευση προσφύγων στα βόρεια σύνορά της. Σχολιάζοντας μάλιστα και την κριτική που ασκείται στην Ελλάδα για τα hotspots ανέφερε πως δεν κατανοεί γιατί είναι τόσο μεγάλο πρόβλημα και αιτία αποβολής της Ελλάδας από τη Ζώνη Σένγκεν. «Εάν δεν εμπιστεύονται την Ελλάδα να κάνει την καταγραφή – που σαφώς είναι σημαντικό ζήτημα- γιατί δεν επιλέγει η ΕΕ να την κάνει πχ στη Σλοβενία;», αναρωτήθηκε.
Ο μεγάλος φόβος του «ακροδεξιού μπλοκ»
Τέλος, ο κ.Knaus έκανε εκτενή αναφορά στους υφιστάμενους «κινδύνους» για την ΕΕ από την παρατεταμένη μη αποτελεσματικά διαχείριση του προσφυγικού. Χαρακτηριστικά αναφέρθηκε σε ομάδα χωρών της ανατολικής Ευρώπης που με επικεφαλής τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν προσπαθούν να προωθήσουν μια ακροδεξιά ρητορική στους κόλπους της ΕΕ.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε αυτή τη ομάδα, που μάλιστα υποστήριξε πως είναι pro-Putin (υποστηρικτές του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν) τάσσονται κατά των Μουσουλμάνων, κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά πλέον και κατά των «φιλελεύθερων» ή «προοδευτικών» είτε είναι Χριστιανοδημοκράτες, είτε Σοσιαλδημοκράτες κα. Η ρητορική αυτή δε ενισχύεται και από πολιτικές φιγούρες όπως πχ η Μαρίν Λε Πέν στη Γαλλία κα.
Όπως τόνισε, είναι αυτό το «μπλοκ» χωρών και πολιτικών που επιρρίπτουν ευθύνες στην Ελλάδα, και τήρησαν επίσης μια εχθρική στάση προς τη χώρα σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης, και είναι αυτοί που θέλουν να ανατρέψουν τις ισορροπίες στην ΕΕ.