Οι υγειονομικοί αξιωματούχοι προειδοποιούν εδώ και μήνες ότι η COVID-19 δεν θα εξαφανιστεί. Αντίθετα, είναι πολύ πιο πιθανό να γίνει ενδημική ασθένεια στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο εξωτερικό. Πολλοί πιστεύουν επίσης ότι η εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή Ομικρον, η οποία συνεχίζει να αυξάνει τον αριθμό των κρουσμάτων σε μεγάλο μέρος της χώρας (σ.σ. των ΗΠΑ), θα μπορούσε να μας οδηγήσει εκεί.
Αν και η μετάβαση από την τρέχουσα πανδημία σε μια ενδημική κατάσταση σίγουρα ακούγεται σαν μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση, οι ειδικοί στον τομέα της υγείας προειδοποιούν επίσης ότι δεν σημαίνει απαραίτητα αυτό που πιστεύουν οι άνθρωποι. Σίγουρα δεν είναι η «κανονική» πραγματικότητα που ζούσαν οι άνθρωποι μέχρι το 2019. Ούτε η πορεία μας προς την ενδημικότητα είναι ξεκάθαρη.
Λοιπόν, τι σημαίνει στην πραγματικότητα ενδημική ασθένεια;
Όπως εξηγούν τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ο όρος ενδημικός αναφέρεται «στη συνεχή παρουσία ή/και τον συνήθη επιπολασμό μιας ασθένειας ή μολυσματικού παράγοντα σε έναν πληθυσμό εντός μιας γεωγραφικής περιοχής».
Το ενδημικό επίπεδο της νόσου σε μια δεδομένη περιοχή είναι το βασικό επίπεδο αναφοράς της ασθένειας σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Αλλά δεν είναι απαραίτητα το επιθυμητό επίπεδο ασθένειας, διευκρινίζουν τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Μια ασθένεια θα μπορούσε να θεωρηθεί ενδημική αλλά εξακολουθεί να είναι αρκετά διαδεδομένη.
«Μια ενδημική ασθένεια είναι μια λοίμωξη που παραμένει πάντα σε έναν δεδομένο πληθυσμό», λέει στην HuffPost ο Βίνσεντ Χσου, εκτελεστικός διευθυντής ελέγχου λοιμώξεων στο AdventHealth. «Μπορεί να περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, όπως η ελονοσία, αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι μια ευρέως διαδεδομένη λοίμωξη που έχει εποχιακά μοτίβα, όπως η γρίπη, ή συνεχίζει όλο το χρόνο προκαλώντας γενικά ήπια ασθένεια, όπως το κοινό κρυολόγημα».
Και το να γνωρίζουμε πότε ακριβώς συνέβη η μετάβαση από πανδημία σε ενδημική νόσο είναι δύσκολο, επειδή οι υγειονομικοί υπάλληλοι και οι επιδημιολόγοι μπορεί να έχουν διαφορετικό «κατώφλι» για το πότε έχουμε φτάσει σε ένα αρκετά προβλέψιμο, (μη ανασταλτικό ως προς την φυσιολογική καθημερινότητα), σημείο ζωής με την COVID...
«Πρακτικά, για να γίνει ενδημική η COVID, θα πρέπει να βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου η COVID (θα γίνει) αρκετά κοινή (ασθένεια) ώστε να μην προκαλεί σοβαρή νόηση που οδηγεί σε νοσηλεία και θάνατο», δηλώνει ο Τζέι Λι, οικογενειακός γιατρός στην Κόστα Μέσα της Καλιφόρνια.
«Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε την ανοσία της κοινότητας κατά του COVID να είναι αρκετά υψηλή ώστε να μην βλέπουμε τα επίπεδα νοσηλείας και θανάτου που συνεχίζουμε να βλέπουμε τώρα».
Ενδημική και ήπιας νόσος δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα
Η μετάβαση από την τρέχουσα κατάστασή μας (πανδημία) στην ενδημική ασθένεια ακούγεται (κάτι) θετικό, και από πολλές απόψεις είναι. Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι το ευρύ κοινό υποθέτει ότι η ενδημική ασθένεια είναι αυτόματα λιγότερο επιβλαβής ή επικίνδυνη.
Θα μπορούσαμε να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου η COVID να θεωρείται ενδημική, αλλά ο αντίκτυπός της σε πολλούς ανθρώπους που έχουν μολυνθεί δεν είναι ελάχιστος. (Και πάλι, σκεφτείτε την ελονοσία, η οποία είναι ενδημική σε μέρη του κόσμου και μπορεί να είναι θανατηφόρα).
Θα μπορούσαν επίσης να εξακολουθήσουν να υπάρχουν απρόβλεπτες διαταραχές που προκαλούνται από τον ιό που θα προκαλούσαν περιορισμούς και lockdown τα οποία δεν θα είχαν καθόλου «ήπιες» επιπτώσεις στην κοινωνία. Εάν ο ιός συνεχίσει να μολύνει σχετικά μεγάλο αριθμό ανθρώπων, έχει περισσότερες ευκαιρίες να αλλάξει το γονιδίωμά του.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη γρίπη. Οι περισσότεροι άνθρωποι που νοσούν αναρρώνουν μέσα σε λίγες εβδομάδες, αλλά για μερικούς είναι θανατηφόρος ιός. Επίσης, μερικές φορές παθαίνουμε πανδημίες γρίπης οι οποίες, όπως εξηγεί το CDC, συμβαίνουν όταν εμφανίζεται ένας νέος ιός που μπορεί να εξαπλωθεί από άτομο σε άτομο με αποτελεσματικό και διαρκή τρόπο.
«Αυτό που βλέπουμε με τη γρίπη είναι (να μεσολαβούν) δεκαετίες μεταξύ μεγάλων πανδημιών και οι μεγάλες πανδημίες οφείλονται σε αναμόχλευση τμημάτων του γονιδιώματος του ιού της γρίπης, που είναι γνωστές ως γενετικές μετατοπίσεις», λέει στην HuffPost ο ειδικός σε μολυσματικές ασθένειες, Στιούαρτ Ρέι, αντιπρόεδρος ιατρικής για την ακεραιότητα δεδομένων με Johns Hopkins Medicine.
Αυτές οι αλλαγές είναι που προκαλούν τις μεγάλες πανδημίες γρίπης που έχουμε βιώσει, όπως ο H1N1 το 2009. Αλλά δεν είναι ακόμη σαφές πόσος χρόνος μπορεί να μεσολαβήσει μεταξύ των γενετικών αλλαγών με την COVID. Και αν ο ιός εξακολουθεί να μολύνει μεγάλο αριθμό ανθρώπων, έχει περισσότερες ευκαιρίες να αλλάξει το γονιδίωμά του.
«Ένα μέρος του εαυτού μου είναι αισιόδοξο ότι με αυτό το κύμα της Ομικρον, θα δημιουργηθεί αρκετή ανοσία ώστε να μην δούμε μεγάλη ζημιά από μελλοντικές λοιμώξεις και ότι θα φτάσουμε σε μια ήπια ενδημική κατάσταση», λέει ο Ρέι. «Αλλά δεν ξέρω πόσο σταθερό θα είναι αυτό. Και μπορεί να βρισκόμαστε στην κόψη του ξυραφιού».
... αλλά μπορούμε να έχουμε μια ελεγχόμενη ενδημική COVID υπό τις κατάλληλες συνθήκες
Τούτου λεχθέντος, όλοι οι ειδικοί που μίλησαν στη HuffPost για αυτό εξέφρασαν συγκρατημένη αισιοδοξία ότι μπορεί να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου η COVID να είναι ενδημική και να μην προκύπτουν απροσδόκητες διακοπές (στον τρόπο ζωής μας) ή επικίνδυνες νέες παραλλαγές.
«Μπορεί να φτάσουμε σε μια ενδημική κατάσταση όπου έχουμε μια σχετική ισορροπία ενός αρκετά υψηλού ποσοστού μόλυνσης που κυμαίνεται… αλλά οι διακυμάνσεις (να) είναι αρκετά περιορισμένες ώστε οι άνθρωποι να έλεγαν ότι αυτό είναι ενδημικό (ότι) δεν έχουμε μεγάλη πανδημία. Ή ακόμα και επιδημίες, αλλά με ένα ρυθμό που σιγοκαίει», λέει ο Ρέι.
Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν στην συγκεκριμένη κατάσταση θα μας φέρει η παραλλαγή Ομικρον
Ο Άντονι Φάουτσι, ο κορυφαίος ειδικός σε μολυσματικές ασθένειες των ΗΠΑ, λέει ότι δεν είναι σαφές εάν η COVID θα γίνει ενδημική το 2022 ως αποτέλεσμα της παραλλαγής Ομικρον. «Ελπίζω να είναι έτσι. Αλλά αυτό θα συνέβαινε μόνο εάν δεν τύχει άλλη παραλλαγή που να διαφεύγει από την ανοσολογική απόκριση της προηγούμενης παραλλαγής», λέει ο Φάουτσι.
Εμπειρογνώμονες όπως ο Λι εξέφρασαν συγκρατημένη αισιοδοξία, σημειώνοντας ότι πιθανότατα θα μάθουμε περισσότερα για την ενδημικότητα καθώς βγαίνουμε από το κύμα της Ομικρον περίπου στα μέσα Φεβρουαρίου.
«Ας σκεφτούμε αυτό το κύμα ως τον 10ο γύρο ενός αγώνα πυγμαχίας βαρέων βαρών και υπομένουμε έναν καταιγισμό από γροθιές όπως δεν έχουμε δει ακόμα», λέει. Εάν πετύχουμε επαρκή κοινοτική ασυλία, θα μπορέσουμε να έχουμε νοκ άουτ. Αν όχι, θα πρέπει να υπομείνουμε κι άλλους γύρους.
Υπάρχουν ακόμη πολλά άγνωστα πράγματα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν όταν φτάσουμε στα επίπεδα της εκτεταμένης ανοσίας που είναι απαραίτητα για να γίνει ενδημική η COVID.
Το ένα είναι απλώς πόσο διαρκεί η ανοσία για άτομα που έχουν μολυνθεί με Ομικρον. Ένα άλλο είναι για το τι είδους παραλλαγές θα μπορούσαν να προκύψουν καθώς ο ιός συνεχίζει να εξαπλώνεται και να εξελίσσεται. Ο SARS-CoV-2 δεν είναι πολύ σταθερός γενετικά και οι νέες παραλλαγές θα μπορούσαν να είναι πιο μεταδοτικές ή πιο πιθανό να προκαλέσουν σοβαρή ασθένεια — ή και τα δύο. Ακριβώς επειδή η Ομικρον ήταν γενικά πιο ήπια... αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτό θα συμβεί και με τις μελλοντικές παραλλαγές.
Αυτό που κάνουμε αυτή τη στιγμή μπορεί να επηρεάσει το χρονοδιάγραμμα και την πιθανή σοβαρότητα της ασθένειας
Η συμπεριφορά των ανθρώπων καθώς βρισκόμαστε δυνητικά κοντά στη μετάβαση από πανδημική σε ενδημική νόσο θα κάνει τη διαφορά στο πώς και πότε φτάνουμε εκεί, λένε οι ειδικοί. Εμβολιασμός, βελτιωμένος αερισμός, κάλυψη, κοινωνική απόσταση σε περιόδους και περιοχές υψηλής μετάδοσης — όλες αυτές οι προσπάθειες συνεχίζουν να είναι εξαιρετικά σημαντικές.
Εάν το ότι προσεγγίζουμε μια ενδημική κατάσταση «αναγκάζει τους ανθρώπους να χαλαρώσουν τη χρήση των ενδεδειγμένων προσπαθειών μετριασμού (της εξάπλωσης της ασθένειας), όπως να φορούν μάσκες όταν βρίσκονται σε εσωτερικούς χώρους σε πολυσύχναστα μέρη σε περιόδους που τα ποσοστά μετάδοσης είναι υψηλά, τότε θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο για να φτάσουμε σε αυτό ήπια ενδημική κατάσταση», προειδοποιεί ο Ρέι.
«Το πώς ακριβώς ”παίζει” η COVID-19 από εδώ είναι εικασία όλων», λέει ο Χσου. «Σε αυτό το σημείο, οι εμβολιασμοί και οι αναμνηστικές δόσεις συνεχίζουν να είναι ο μόνος πιο αποτελεσματικός τρόπος για την πρόληψη σοβαρών ασθενειών και τη μετάδοση σε άλλους».