Μια έρευνα που ξεκίνησε το 2018, με συμμετοχή του ΑΠΘ, ρίχνει φως στον κρίσιμο ρόλο που έχουν τα μικρόβια εδάφους στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης. Σύμφωνα με την έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, τα μικρόβια παρουσιάζουν προβλέψιμες και συνεπείς αντιδράσεις σε ακραία κλιματικά φαινόμενα, όπως η ξηρασία, η πλημμύρα, η αυξημένη θερμοκρασία και η παγωνιά.
Το ΑΠΘ και η Δρ. Μαρία Τσιαφούλη διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο για την πορεία της έρευνας στην χώρα μας, αντλώντας εδαφικά δείγματα από τον Χορτιάτη στην Θεσσαλονίκη. Τα εδαφικά δείγματα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις άλλες χώρες, υπεβλήθησαν σε προσομοιώσεις ακραίων κλιματικών συμβάντων, ενώ έγινε μια σειρά από αναλύσεις DNA για να προσδιοριστεί η σύνθεση, η ποικιλότητα και η δραστηριότητα των μικροβιακών κοινοτήτων.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα εδαφικά μικρόβια είχαν παρόμοια απόκριση τόσο στην ξηρασία όσο και στην παγωνιά. Αυτό σχετίζεται με μηχανισμούς αντίστασης των μικροβίων στην έλλειψη νερού. Μεγαλύτερες επιπτώσεις για τα μικρόβια εντοπίστηκαν σε ακραία κλιματικά συμβάντα όπως η αυξημένη θερμοκρασία και η πλυμμήρα, ειδικότερα στις μεσογειακές χώρες και την Ελλάδα.
Η σημασία των μικροβίων εδάφους
Τα μικρόβια διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Συμβάλλουν στην ανακύκλωση του άνθρακα, επηρεάζοντας την αποθήκευση του στο έδαφος και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Έτσι, η κατανόηση της συμπεριφοράς τους υπό ακραίες συνθήκες είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγείας των εδαφών, της γεωργικής παραγωγής και της άμβλυνσης κλιματικών κρίσεων.
Ένα αισιόδοξο εύρημα της έρευνας είναι η ύπαρξη περιοχών στο γενετικό υλικό των μικροβίων, ανεξάρτητα από την περιοχή προέλευσής τους, που τους προσδίδουν την ικανότητα να εισέρχονται σε «ανθεκτικές μορφές», σταματώντας προσωρινά τη δραστηριότητά τους, ώστε να επιβιώσουν υπό ακραίες συνθήκες. Αυτό το χαρακτηριστικό ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη λύσεων που αξιοποιούν τα μικρόβια στη διαχείριση των οικοσυστημάτων και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Εδαφικά μικρόβια στην Ελλάδα - Ευάλωτα σε πλημμύρες και καύσωνες
Τα ευρήματα από την έρευνα έδειξαν ότι η προστασία του εδάφους από την κλιματική αλλαγή δεν μπορεί να βασιστεί σε γενικές στρατηγικές. Αντίθετα, απαιτείται προσαρμοσμένη διαχείριση ανά περιοχή και περίπτωση. Στην Ελλάδα, οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τα εδαφικά μικρόβια είναι οι πλημμύρες και οι παρατεταμένοι καύσωνες. Η γνώση που αποκτήθηκε μπορεί να καθοδηγήσει πολιτικές για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία των εδαφών, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της γεωργίας, η διαχείριση του άνθρακα και η ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων.
Η συγκεκριμένη έρευνα που ξεκίνησε το 2018 είναι μία από τις μεγαλύτερες και πιο ολοκληρωμένες στον τομέα των μικροβίων εδάφους. Περιλαμβάνει δειγματοληψία από 30 λιβαδικά οικοσυστήματα σε οκτώ διαφορετικές βιογεωγραφικές ζώνες της Ευρώπης (Αλπική, Αρκτική, Υπο-Αρκτική, Ατλαντική, Βόρεια, Ηπειρωτική, Μεσογειακή, Στεπική), γεγονός που εξασφαλίζει αντιπροσωπευτικότητα και συγκριτική αξιολόγηση της μικροβιακής ποικιλότητας. Συμμετείχαν 20 Πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ (Dr. Chris Knight, Prof. Franciska de Vries) και χρηματοδοτήθηκε από το NERC.
Η έρευνα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Developing a trait-based framework for predicting soil microbial community response to extreme events» - Ανάπτυξη ενός πλαισίου για την πρόβλεψη της αντίδρασης της μικροβιακής κοινότητας του εδάφους σε ακραία κλιματικά συμβάντα με βάση τα χαρακτηριστικά της.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ