«Δεκάδες άνδρες κάθονταν και ξάπλωναν μαζί σε μικρές σπηλιές, μερικές τόσο ρηχές, ώστε δεν μπορούσαν να σταθούν όρθιοι.
Ο αέρας ήταν υγρός και αποπνικτικός, και ο βήχας αντηχούσε στον περιορισμένο χώρο.
Πτώματα τυλιγμένα σε ύφασμα με σπάγκο είχαν τοποθετηθεί σε σειρές.
Οι άσχημες οσμές διαπερνούσαν τα πάντα, οπότε ήταν δύσκολο να διακρίνει κανείς ποιες μυρωδιές προέρχονταν από τους νεκρούς και ποιες από τα άπλυτα σώματά μας, ή τον υγρό βράχο.
Οι χρυσωρύχοι ήταν αδυνατισμένοι από την έλλειψη τροφής, η οποία ήταν δύσκολο να βρεθεί από τότε που η αστυνομία κατέστειλε την παράνομη εξόρυξη και για ένα διάστημα σταμάτησε τις παραδόσεις εφοδίων.
Συνήθως, τρώγαμε κρέας, ψωμί και χυλό μαγειρεμένο σε σόμπες κατασκήνωσης που λειτουργούσαν με προπάνιο, αλλά όλα αυτά είχαν εξαντληθεί.
Καθώς δεν υπήρχε δουλειά εξόρυξης για να μας αποσπάσει την προσοχή, ορισμένοι κάπνιζαν τσιγάρα και μαριχουάνα για λίγο, όταν ακόμα είχαν...»
Η περιγραφή, από έναν χρυσωρύχο και τα βίντεο από κινητά τηλέφωνα που στάλθηκαν στην επιφάνεια νωρίτερα αυτό το μήνα, ρίχνει φως στη φρίκη που έζησαν εκατοντάδες άνδρες βαθιά κάτω από τη γη, σε ένα εγκαταλελειμμένο ορυχείο στη Νότια Αφρική, αφού μια αστυνομική επιχείρηση διέκοψε την παροχή φαγητού και τις προμήθειες, προκειμένου να τους «ξεκαπνίσει» (να τους αναγκάσει να παραδοθούν) επειδή έσκαβαν παράνομα για χρυσό.
Τα βίντεο δόθηκαν στη δημοσιότητα από μια ομάδα που εκπροσωπεί τους ανθρακωρύχους.
Στο τέλος, έτρωγαν μόνο ακατέργαστο αλάτι
Η αστυνομία ξεκίνησε τελικά μια προσπάθεια διάσωσης νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, με δικαστική εντολή, και δήλωσε ότι κανείς δεν έμεινε κάτω από τη γη.
Δεκάδες πτώματα ανασύρθηκαν και τουλάχιστον 87 επιβεβαιώθηκαν ως νεκροί.
Ο χρυσωρύχος, ο οποίος μίλησε στο Associated Press υπό τον όρο της ανωνυμίας από φόβο αντιποίνων, είπε ότι βγήκε στην επιφάνεια την ημέρα των Χριστουγέννων, αφού μπήκε στο φρεάτιο τον Ιούλιο, περνώντας μήνες κάτω από τη γη, όπου βίωσε ακραία πείνα και είδε πολλούς από τους συναδέλφους του να πεθαίνουν από την πείνα και τις ασθένειες.
Είναι ένας από τους σχεδόν 2.000 παράνομους χρυσωρύχους που έχουν βγει στην επιφάνεια από το ορυχείο κοντά στην πόλη Στιλφοντέν (Stilfontein) από τον περασμένο Αύγουστο, όταν η αστυνομία το έβαλε στο στόχαστρο στο πλαίσιο μιας επιχείρησης που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του ευρέως διαδεδομένου παράνομου μεταλλευτικού εμπορίου.
Σύμφωνα με τον υπουργό Μεταλλείων, το εμπόριο αυτό στέρησε πέρυσι περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια από τη νοτιοαφρικανική οικονομία.
Στις χειρότερες στιγμές, είπε ο χρυσωρύχος, έτρωγαν ακατέργαστο αλάτι, το μόνο που τους είχε απομείνει για να καταπνίξουν την πείνα.
«Δύο εβδομάδες μετά, σταματήσαμε να λαμβάνουμε τρόφιμα»
«Ένιωσα ότι έχω κακή τύχη, επειδή ήμουν μόλις δύο εβδομάδες κάτω από τη γη όταν ξεκίνησε η επιχείρηση. Τότε ήταν που άρχισαν τα πράγματα να πηγαίνουν άσχημα, σταματήσαμε να λαμβάνουμε τρόφιμα και χάσαμε την επαφή με τον έξω κόσμο, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μόνο ότι έφτασε η αστυνομία και πιθανώς συνέλαβε ή τρόμαξε τους ανθρώπους που κατέβαζαν τα τρόφιμα», είπε.
Ο ανθρακωρύχος αφηγείται, ότι οι μήνες που ακολούθησαν ήταν φρικτοί.
«Τον Σεπτέμβριο, τα πράγματα ήταν πραγματικά άσχημα. Οι άνθρωποι άρχισαν να πεινάνε, άρχισαν να αρρωσταίνουν, κάποιοι άρχισαν να πεθαίνουν. Αρχίσαμε να έχουμε πτώματα. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να βλέπεις κάποιον να πεθαίνει και να μην μπορείς να κάνεις τίποτα γι′ αυτό», είπε.
Ο χρυσωρύχος, ένας 40χρονος πατέρας έξι παιδιών, βγήκε από το ορυχείο τον Δεκέμβριο από ένα ξεχωριστό φρεάτιο που διέθετε χαλύβδινες σκάλες. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κινηθεί για να βγει στην επιφάνεια και κατά την έξοδό του χτύπησε άσχημα τα χέρια του.
«Καθώς σκαρφαλώναμε έξω, είδαμε πτώματα άλλων παιδιών που είχαν προσπαθήσει να βγουν με τον ίδιο τρόπο. Άλλοι είχαν πέσει κάτω, άλλα ήταν ολόκληρα πτώματα, όμως υπήρχαν και πολλά οστά, σχεδόν σαν σκελετοί. Δεν είναι εύκολο να βγεις από εκεί, πολλοί άνθρωποι πέθαναν προσπαθώντας», εξηγεί.
Γιατί οι χρυωρύχοι μπαίνουν σε αυτό το υπόγειο καθαρτήριο;
Κυρίως για τα χρήματα. Η παράνομη εξόρυξη χρυσού είναι μια από τις μεγαλύτερες πηγές εισοδήματος για τα φτωχά νοικοκυριά στις κωμοπόλεις που βρίσκονται κοντά σε περίπου 6.100 εγκαταλελειμμένα ορυχεία σε όλη τη χώρα, όπου η παράνομη εξόρυξη είναι διαδεδομένη.
Ο μεταλλωρύχος αποκάλυψε, ότι του πρότειναν να κερδίσει περίπου 5.300 δολάρια για να εργαστεί για μερικές εβδομάδες, έως ένα μήνα, σε ένα από τα βαθύτερα ορυχεία χρυσού της χώρας, όπου δεν υπάρχουν πλέον επίσημες εργασίες.
Πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό στη Νότια Αφρική, η οποία εμφανίζει βαθιές ανισότητες και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στον κόσμο.
Πολλοί άλλοι χρυσωρύχοι έρχονται αναζητώντας εργασία από γειτονικές χώρες όπως η Μοζαμβίκη, η Ζιμπάμπουε, το Λεσόθο, το Μαλάουι και το Κονγκό, ενώ μερικές φορές εμπλέκονται και παιδιά.
Υπήρχαν 13 παιδιά μεταξύ εκείνων που βγήκαν από το ορυχείο Στιλφοντέν πέρυσι.
Η Μαστόνα Μπιζάνα, μέλος της κοινότητας του δήμου Κούμο, δήλωσε στο Associated Press ότι δύο από τους γιους της συμμετείχαν σε παράνομες εξορύξεις λόγω της ανεργίας και της φτώχειας.
Ο 22χρονος γιος της συνελήφθη αφού βγήκε από το ορυχείο κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης τον Δεκέμβριο και επί του παρόντος βρίσκεται έξω με εγγύηση: «Άκουσα από κάποιον από τη γειτονιά ότι είχε βγει στην επιφάνεια. Ο πατέρας του πέθανε πέρυσι και δεν ήταν καν εδώ για την κηδεία γιατί ήταν (και τότε) στην εξόρυξη για μήνες. Το κάνει λόγω της κατάστασης εδώ στην πατρίδα, τα πράγματα είναι δύσκολα», δήλωσε η Μπιζάνα.
Ο άλλος γιος της Μπιζάνα, ο Λάκι (Lucky), συνελήφθη στο ίδιο ορυχείο ενώ εργαζόταν στην επιφάνεια, στέλνοντας τρόφιμα και άλλες προμήθειες στους ανθρακωρύχους. Περπατώντας με πατερίτσες σήμερα, είπε ότι είχε καταδικαστεί για συμμετοχή σε παράνομη εξόρυξη: «Από το πουθενά ήρθε η αστυνομία, ρίχνοντας σφαίρες από καουτσούκ και δακρυγόνα. Τα δακρυγόνα με τύφλωσαν και έπεσα, έσπασα το πόδι μου και κατέρρευσα», είπε.
Ο ίδιος συμπληρώνει ότι συνήθιζε να βγάζει 424 δολάρια το μήνα για να κατεβάζει καθημερινά στο φρεάτιο τρόφιμα και άλλα δέματα, όπως κονσερβοποιημένα λαχανικά και ψάρια, φρατζόλες μαύρο ψωμί, κουάκερ, κρέας, τσιγάρα και ποτά.
Βία, εγκλήματα και πυροβολισμοί μεταξύ συμμοριών
Ακτιβιστές κατηγορούν τη νοτιοαφρικανική κυβέρνηση για την απώλεια ανθρώπινων ζωών που σημειώθηκε στο Στιλφοντέν, λέγοντας ότι οι αρχές θα έπρεπε να είχαν δράσει νωρίτερα.
Ωστόσο, η κυβέρνηση επιμένει ότι, αν και οι θάνατοι ήταν μια τραγωδία, η παράνομη εξόρυξη χρυσού είναι μια εγκληματική δραστηριότητα που είναι επιζήμια για την οικονομία της χώρας.
Η παράνομη εξόρυξη στη Νότια Αφρική είναι γνωστό ότι προκαλεί εκτεταμένα προβλήματα στις κοντινές κοινότητες, όπως βίαια εγκλήματα και καταστροφή των κοινοτικών υποδομών.
Μέλη τοπικών κοινοτήτων μιλούν επίσης για συχνούς πυροβολισμούς μεταξύ αντίπαλων ομάδων εξόρυξης.
«Οι άνθρωποι που πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τους θανάτους που συνέβησαν εδώ, είναι αυτοί που επωφελούνται από την παράνομη εξόρυξη», δήλωσε ο υπουργός Μεταλλείων.
Σύμφωνα με τον υπουργό Αστυνομίας της Νότιας Αφρικής, οι αρχές ερευνούν ολόκληρη την αλυσίδα της παράνομης εξόρυξης, συμπεριλαμβανομένων των κύριων δικαιούχων.
«Το πού πηγαίνουν αυτά τα προϊόντα είναι αντικείμενο της έρευνάς μας», δήλωσε, προσθέτοντας ότι η παράνομη εξόρυξη «στερεί από τη Νότια Αφρική πολλά χρήματα».