«Με μαστιγώνει η αλήθεια των ανθρώπων που βγαίνει αβίαστα και τη σέβομαι σαν κάρβουνο αναμμένο στα χέρια της συνείδησής μου…»
Πώς μπορεί αλήθεια να διαχειριστεί, ακόμα κι ένας επαγγελματίας δημοσιογράφος με σειρά ετών στον χώρο, δύσκολα, «άγρια» θα έλεγε κανείς, θέματα όπως ο παιδικός καρκίνος η καύση νεκρών ή τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα;
«Όλα τα θέματα έχουν τα ζόρια τους», λέει στην HuffPost η αρθρογράφος και συγγραφέας τριών βιβλίων, Ρέα Βιτάλη, που από τον περασμένο Μάιο έχει αναλάβει την παρουσίαση της εκπομπής «Κεραία» στην ΕΡΤ 1 πάνω σε ιδέα και έρευνα δική της πλαισιωμένη από έναν κύκλο έμπειρων συνεργατών. «Δεν κλείνουν για μένα με το τέλος της εκπομπής».
Η ίδια εξομολογείται πώς την ακολουθούν το βλέμμα, η γενναιοψυχία και η εμπιστοσύνη του Ηλία και της Ελισάβετ, της Κορίνας, της Μαρίας, εκείνου του ασυνόδευτου κοριτσιού που περπάτησε μισό χάρτη και μετρούσε βιασμούς και τόσων ακόμα. Κι η ίδια, ωστόσο, δεν μασάει τα λόγια της όταν καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα όπως σε ποιο βαθμό είναι «οδηγός» της οι θεαματικότητες, αν την απασχολεί ότι η τηλεόραση είναι ένα μέσο περιορισμένης απήχησης στις νέες γενιές και πολλά ακόμα.
- Η Κεραία ξεκίνησε αυτό τον μήνα τον δεύτερο κύκλο εκπομπών στην ΕΡΤ 1. Ποιο το σημαντικότερο feedback που πήρατε από τον πρώτο κύκλο εκπομπών και πώς αποφασίσατε να τον αξιοποιήσετε στον δεύτερο;
«Feedback, ανατροφοδότηση. Με συγκίνησε βαθιά ότι προέκυψε μια άτυπη, εξαιρετική ”συνεννόηση” για τις προθέσεις μας. Οι τηλεθεατές σχολιάζοντας αναφέρονταν πολύ στα πρωτότυπα θέματα αλλά και στον τρόπο που χειριστήκαμε ”δύσκολα” θέματα. Στις ερωτήσεις μου και σε μια φυσικότητα. Το ”φυσικότητα” έχει ενδιαφέρον ότι επαναλαμβάνεται απ’ όλους. Νοιώθω ότι σε κάθε επεισόδιο ανταλλάξαμε ”βαθύτερα” που τα έπιαναν στον αέρα. Για παράδειγμα στο θέμα Αποτέφρωση, είχα την έμπνευσή για έναν νεαρό που χόρεψε ζεϊμπέκικο δίπλα στο φέρετρο υπό τον ήχο του σπουδαίου στίχου της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου ”Δυο πόρτες έχει η ζωή....Σεργιάνισα ένα πρωινό μέχρι να’ ρθει το δειλινό από την άλλη βγήκα”. Αντίστοιχη συγκίνηση ανταλλάξαμε σε θέματα όπως ”Το ευεργέτημα και το αδυσώπητο του χρόνου”, ”Το καλό μου διαζύγιο”, ”Η αναδοχή”, ”Ο παιδικός καρκίνος” και άλλα. Με ρωτήσατε όμως και πώς αξιοποιούμε το feedback. Θα σας εκπλήξω. Δεν το αξιοποιούμε. Αν κοιτάς τα πόδια σου όταν περπατάς θα σκουντουφλίσεις. Ενεργώ αυθόρμητα, όπως είμαι. Ίσως αυτό να εννοούν με το επαναλαμβανόμενο ”φυσικότητα” και δεν θέλω να το χάσω γιατί εγώ θα χαθώ».
- Εχετε καταπιαστεί, όπως είπατε, με, άγρια μπορεί να πει κανείς, θέματα, όπως ο παιδικός καρκίνος, η καύση νεκρών, τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα και αναδοχή. Ποιο, αλήθεια, σας δυσκόλεψε περισσότερο απ′ όλα στην εσωτερική διαχείρισή του (εννοώ με εσάς την ίδια) και γιατί; Πώς αντιμετωπίσατε την δυσκολία;
«Όλα τα θέματα έχουν τα ζόρια τους. Δεν κλείνουν για μένα με το τέλος της εκπομπής. Εκείνο το κορίτσι που περπάτησε μισό χάρτη και μετρούσε βιασμούς, το ασυνόδευτο κορίτσι...Με ακολουθεί το βλέμμα της, η γενναιοψυχία της και η εμπιστοσύνη της να μοιραστεί, ”Για την επόμενη” όπως είπε. Το ζευγάρι που μίλησε για τον παιδικό καρκίνο. Ο Ηλίας και η Ελισάβετ. Αλλά και δυο κυρίες για την Ανακουφιστική που ακολουθεί και είναι δικό μου ”τάμα” να γίνει πράξη στην χώρα μας. Η Κορίνα Πατέλη και η Μαρία Κατσικαντάκου. Ναι, η Μαρία δεν φεύγει από το μυαλό μου. ”Ο γιατρός μου έδωσε τρία χρόνια ζωής και είμαι στον ενάμιση. Ακόμα βουίζουν τ’ αφτιά μου” και εξέφρασε μια επιθυμία ”Μια πετρούλα που να γράφει I will survive ώστε ακόμα και όταν δεν θα είμαι εδώ όποιος τη βλέπει να χαμογελάει”. Πώς να φύγει από το μυαλό μου; Με μαστιγώνει η αλήθεια των ανθρώπων που βγαίνει αβίαστα και τη σέβομαι σαν κάρβουνο αναμμένο στα χέρια της συνείδησής μου».
- Σε ποιο βαθμό είναι «οδηγός» σας οι θεαματικότητες και ποια η μεγαλύτερη θυσία που θα ήσασταν διατεθειμένη να κάνετε προς χάριν τους;
«Η ύψιστη ευλογία της ΕΡΤ στην αναγέννησή της. Ενώ έχει μπει δυναμικά στον ”αγώνα” ωστόσο έχει αίσθηση της ευθύνης απέναντι στο κοινό όλης της χώρας. Ξέρετε ποιο είναι το πιο συχνό που κρυφακούω από τον κόσμο; ”Όταν θέλω να δω κάτι σοβαρό γυρίζω στην ΕΡΤ”. Και το γράφω για να το φέρω κοντά στα μάτια και της ιδιωτικής τηλεόρασης. Τι μένει να θυμάσαι έχει αξία. Μακάρι να καταφέρουμε να θυμούνται την Κεραία ”μας”».
- Σε τι ποσοστό η επιτυχία μιας εκπομπής έχει να κάνει με το «κεφάλι», τον ιθύνοντα νου, «ψυχή» και παρουσιαστή της και σε ποιο με τους βασικούς του συνεργάτες;
«Οι συνεργάτες, ιδίως σε εκπομπές όπως η δική μας, παίζουν τεράστιο ρόλο. Δεν είχα ιδέα από τηλεόραση και ήθελα, όχι να μάθω αλλά να μου προστατεύσουν τον αυθορμητισμό τής ΜΗ γνώσης για να διατηρηθεί στο διηνεκές. Αντιλαμβάνεστε πόσο δύσκολο είναι αυτό; Έπρεπε να μιλάμε την ίδια γλώσσα αρχών και αισθητικής. Τεράστια η τύχη μου στη συνεργασία με τον σκηνοθέτη μας Αρη Λυχναρά, την Μαργαρίτα Πουρνάρα ως αρχισυντάκτρια, τον Θεόδωρος Καββαδά ως παραγωγό και τον Δημήτρη Κλάγκο στο μοντάζ . Να σας αποκαλύψω δε, ότι το μοντάζ είναι η νέα μου ”εμμονή”. Ώρες περνάω με τον συνεργάτη μου και του χρωστάω πολλά».
- Πόσο σας απασχολεί το γεγονός ότι η τηλεόραση είναι ένα μέσο περιορισμένης απήχησης στις νέες γενιές; Πόσο ευθύνη, πιστεύετε, έχει η ίδια η τηλεόραση γι′ αυτό; Πώς αντιμετωπίζετε εσείς αυτό το ζήτημα;
«Ο κόσμος αλλάζει. Είμαι γέννημα μιας γενιάς που είδε την τηλεόραση ως θαύμα! Τεράστια συσκευή με ένα κουμπί όλο κι όλο και φωνάζαμε ”Χιόνια!” κάθε που χαλούσε η εικόνα. Ωστόσο σήμερα συναντάω όλο και πιο πολλούς να μου λένε ”Δεν έχω τηλεόραση γιατί δεν βλέπω”. Άκου φίλε μου! Ο κόσμος αλλάζει, προχωράει πάντα για καλύτερο. Και αντί να τον αναλύσω με νοιάζει να είμαι εν ζωή να ζω τις αλλαγές του».
- Δεν θα μπορούσα να αποφύγω την ερώτηση για την καλή σας σχέση με τον Πρωθυπουργό, στην οποία η Αριστερά σας «χρεώνει» την ανάληψη εκπομπής σε κρατικό κανάλι. Θα ήθελα να το σχόλιό σας.
«Να σας διορθώσω; Δεν έχω καλή σχέση με τον Πρωθυπουργό. Πίστεψα ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε τα προσόντα για να γίνει ένας ικανός και άξιος Πρωθυπουργός μιας ταλαιπωρημένης χώρας από την σκυταλοδρομία λαϊκισμού, σειράς κομμάτων. Πίστεψα σ’ εκείνον όταν, ούτε καν το κόμμα του τον πίστευε και ο προηγούμενος Πρωθυπουργός συνεργαζόμενος με τον Π. Καμένο έλεγε από βήματος Βουλής ”Κύριε Μητσοτάκη δεν το έχετε” και ”Είμαι άχαστος”....Τι έπαρση, Θεέ της πολιτικής! Μέχρι στιγμής δεν με διέψευσε η πίστη μου. Αλλά και δεν δίνω αιώνιο όρκο. Εδώ ήμαστε να κρίνουμε και να εκτιθέμεθα. Η διαδρομή της σκέψης μου είναι καταγεγραμμένη επί 33 χρόνια. Ποιος από τους κριτές μου έχει και μου επιδείξει το δικό του αρχείο; Όσο για την εκπομπή. Ξέρετε, είμαι αφοσιωμένη στο χρονογράφημα από το 1988. Απέρριψα στα χρόνια, δυο προτάσεις κομμάτων για να ενταχθώ στα ψηφοδέλτιά τους. Στα 60 μου γνωρίζω σε ποιους έχει νόημα να απολογηθώ ή όχι. Με νοιάζει να ανταποκριθώ με συνείδηση και επαγγελματισμό στο εγχείρημα ενός συγκεκριμένου αριθμού επεισοδίων και ποτέ να μην αδικήσω την πρώτη μου έγνοια και μεγάλη αγάπη. Τη γραφή».
- Ποια τα επόμενα θέματα των εκπομπών που έρχονται; Σε ποιο «ποντάρετε» πιο πολύ και γιατί;
«Η τελευταία μας εκπομπή ήταν ο οργασμός της μαγειρικής και των συνταγών που βλέπουμε αλλά δεν κάνουμε. Πώς μας το είπε η Ελένη Ψυχούλη; ”Το νέο μας πορνό” δεν είναι καταπληκτική ατάκα; Ακολουθεί η Ανακουφιστική. Σας την προανέφερα ως ”προσωπικό μου τάμα”. Και κλείνει και αυτός ο κύκλος με τα ”Μικρά, ιδιαίτερα μουσεία”, όπως αυτό της Παθολογοανατομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών για παράδειγμα που εκεί διατηρείται η καρδιά του λογοτέχνη Σαμαράκη (μιλήσαμε με τη σύζυγό του Ελένη) συνομιλώντας όμως και με τον χαρισματικό διανοητή κ. Σταμπολίδη του πλέον ”μεγάλου” Μουσείου μας, αυτό της Ακρόπολης».
- Μετά τα αλλεπάλληλα πλήγματα της οικονομικής και υγειονομικής κρίσης αλλά και τις περιπτώσεις βίας και διωγμών που δέχεται το δημοσιογραφικό επάγγελμα διεθνώς, θα επιβιώσει, πιστεύετε, κι αν ναι, σε ποια μορφή; Ποιος ο ρόλος του δημοσιογράφου στην μετά-covid εποχή;
«Σπουδαία η ερώτησή σας. Τροφή για σκέψη. Τόσο πολύ που αδυνατώ να την απαντήσω. Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί είναι μέσα μου σε διεργασία....Και ίσως αυτό που θα ήθελα πιο πολύ με την απάντησή μου αυτή να σας πω, είναι, ότι δεν είναι ανάγκη να έχουμε αμέσως απάντηση για όλα. Είναι ωραίο πράγμα η σκέψη, οι προβληματισμοί όπως ”μπαινοβγαίνουν” μέχρι να γίνει λόγος».
- Κυρία Βιτάλη, ποια είναι η πυξίδα της ζωής σας; (όπως αντιλαμβάνεστε την έννοια) Τι είναι αυτό που σας τροφοδοτεί με τόση ενέργεια κι αν το χάσετε δεν θα είστε πια εσείς;
«Η καριέρα μου στην οικογενειακή ζωή. Η σχέση δυο ανθρώπων, η ιερότητα τού ”ο άνθρωπός μου” σε πληθυσμό δισεκατομμυρίων στη γη. Τα παιδιά ως ευθύνη συμπολιτών σε κοινωνία. Η γνώση της φθαρτότητάς μας. Και η ευγνωμοσύνη για το μεγάλο δώρο Ζωή-ζωένια. Οι κεραίες....Να νοιώθεις. Αυτά έχουν αξία».
Ταυτότητα εκπομπής
Ιδέα-έρευνα-παρουσίαση: Ρέα Βιτάλη. Σκηνοθεσία: Άρης Λυχναράς. Αρχισυνταξία: Μαργαρίτα Πουρνάρα. Παραγωγή: Θοδωρής Καβαδάς. Μοντάζ: Δημήτρης Κλάγκος.
Η Ρέα Βιτάλη για τον εαυτό της
Γεννήθηκα το 1961. Είναι και μπόλικα τα χρόνια. Τι να πρωτοσημειώσεις; Είχε σταθμούς, αφίξεις, αναχωρήσεις... Οι τελευταίες πονάνε. Είχε σημαντικούς, αγαπημένους, ακριβούς. Είχε έρωτες βαρβάτους και ανεμοέρωτες. Είχε τον έναν. Παιδιά, εγγόνια. Είχε λόγια, μάτια, βλέμματα. Σχεδόν βλεμματοδοτούμενη. Επαγγελματικά είχε πολλά, πολλά χρονογραφήματα. Γεννήθηκα, βλέπεις, με το κουσούρι της παρατηρητικότητας και της καταγραφής. Χρονογραφήματα στους 4 Τροχούς, στις Εικόνες, στον Ταχυδρόμο, στο Protagon.gr ως ιδρυτικό μέλος. Είχε σπουδή στην Ιστορία της Τέχνης. Είχε το πρώτο μου βιβλίο, Κάποτε θα γράψω ένα βιβλίο. Tο δεύτερό μου βιβλίο, Δεν πέθανα εγκαίρως, που εγκαινίασε τη συνεργασία μου με τις εκδόσεις Διοπτρα. Έχει το τρίτο μου βιβλίο, Το παλτό μου, μαμά. Τι να λέμε; Πλήρης ζωής. Πλήρης; Αστειεύομαι. Χωράω ζωή ακόμα (εκδόσεις Διόπτρα).