«Κάντε ένα κύκλο. Με το ένα χέρι κρατήστε τη διπλανή σας, με το άλλο κάποιον άλλο μέσα στο δωμάτιο. Μόλις δημιουργήσατε μία ανθρώπινη αλυσίδα».
Με αυτά τα λόγια άρχισε το εργαστήρι εικαστικής θεραπείας "Reflower Project" στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο του φεστιβάλ "Βreak the Chain" που διοργανώθηκε με την πρωτοβουλία του εθνικού εισηγητή για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Συνδιοργανωτής του φεστιβάλ ήταν το Ίδρυμα Μποδοσάκη.
Το "Reflower Project" υλοποιείται από την Μη Κυβερνητική Οργάνωση ΑΜΑΚΑ στο πλαίσιο του Προγράμματος «Είμαστε όλοι Πολίτες», που χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία με διαχειριστή επιχορήγησης το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Πρόκειται για ένα εργαστήρι εικαστικής θεραπείας που προσφέρει εβδομαδιαίες συναντήσεις σε γυναίκες, οι οποίες έχουν πέσει θύματα παράνομης διακίνησης (trafficking) ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης (sex workers) στην Αθήνα. To Reflower αποτελεί κομμάτι του ευρύτερου cross media project "The Attendants", το οποίο εξετάζει με διαφορετικά μέσα τη βιομηχανία του σεξ, με υπεύθυνη σχεδιασμού την φωτογράφο Μυρτώ Παπαδοπούλου.
«Λύστε τα χέρια σας και επιστρέψτε στον κύκλο. Αυτό είναι ένα σωματικό ζέσταμα που χρησιμοποιούμε συχνά πριν αρχίσουμε τα εργαστήρια», μας λέει η Δάφνη Καλαφάτη φωτογράφος και συνυπεύθυνη του εργαστηρίου εικαστικής θεραπείας.
Τυχαία όλες οι συμμετέχουσες εκείνη την ημέρα ήμασταν γυναίκες. Καθίσαμε γύρω από ένα μακρόστενο τραπέζι γεμάτο φωτογραφίες.
Οι φωτογραφίες - μικρά έργα τέχνης - σαν πλάνα από ταινία απεικόνιζαν γυναίκες sex workers σε ξενοδοχεία, στο δρόμο, σε οίκους ανοχής. Εικόνες που απέπνεαν ομορφιά, θηλυκότητα και δύναμη μέσα σε στιγμές μοναξιάς, απόγνωσης, θλίψης.
Η Μυρτώ έχει καταφέρει να χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης και πολλές φορές φιλίας με αυτές της γυναίκες. Την αφήνουν να τις πλησιάζει, να τις φωτογραφίζει και πολλές φορές να τις στηρίζει.
«Αφού ακούσετε τα ηχητικά αποσπάσματα που έχουμε ετοιμάσει για εσάς και επεξεργαστείτε τις φωτογραφίες πρέπει να διαλέξετε μία», μας λέει η Μυρτώ.
«Το κορίτσι πήρε το λάθος δρόμο. Έπρεπε να φύγει, Αλλά δεν τα κατάφερε», ηχούσαν τα λόγια μίας γυναίκας στο mp3.
Αφού διαλέξαμε κάθε μία τη φωτογραφία της έπρεπε να τηv τοποθετήσουμε πάνω σε ένα λευκό χαρτί, σαν ένα από τα τρία καρέ μίας ιστορίας. Είχαμε στη διάθεσή μας παστέλ, μαρκαδόρους, περιοδικά και διάφορα υλικά για να φτιάξουμε την ιστορία μας μέσα σε μισή ώρα.
«Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός. Μπορείτε να σκίσετε τις σελίδες των περιοδικών να γράψετε κείμενο, να ζωγραφίσετε. Να κάνετε ό,τι θέλετε. Απελευθερωθείτε!», ήταν οι οδηγίες που είχαμε.
Επικράτησε μία ιερή προσήλωση σε μία πολύ δημιουργική και τελικά πολύ απελευθερωτική διαδικασία. «Μπορείτε αν θέλετε να μας εξηγήσετε τι φτιάξατε και να μιλήσετε μέσα από αυτό στις γυναίκες με τις οποίες δουλεύουμε. Εμείς θα ηχογραφήσουμε τα μηνύματά σας και θα τους τα μεταφέρουμε», τα λόγια της Δάφνης.
Και τότε αυτό που συνέβη ήταν εντυπωσιακό. Χωρίς να έχουμε μιλήσει καθόλου μεταξύ μας μέχρι εκείνη τη στιγμή 15 διαφορετικοί κόσμοι, 15 δηλώσεις υποστήριξης βγήκαν μέσα από τα έργα. Η κάθε γυναίκα μέσα από τo έργο της ήταν σαν να άνοιγε την ψυχή της για να δηλώσει την υποστήριξή της μέσα από τα δικά της βιώματα, ίσως και μέσα από τις δικές της πληγές, ίσως απλά μέσα από μία ελπίδα στη θεραπεία, στην ομορφιά και στο όνειρο.
«Ξεχώρισα μία φωτογραφία με το πορτραίτο μία γυμνής γυναίκας τόσο θηλυκής τόσο όμορφης, με τόση χάρη. Ανοίγοντας το πρώτο περιοδικό που βρέθηκε στα χέρια μου ήταν σαν να βρήκα αμέσως τις εικόνες που έψαχνα για να συμπληρώσω την ιστορία μου. Διάλεξα το δράκο ως σύμβολο της βίαιης απειλής του trafficking και μία χαοτική ανθρώπινη φιγούρα χωρίς πρόσωπο σαν σύμβολο των ανθρώπων που έχουν προσπαθήσει να καταστρέψουν την ταυτότητα αυτής της γυναίκας. Χρησιμοποιώντας ένα υλικό που έχει το ίδιο αποτέλεσμα σαν να κοιτάζεται κάποιος στον καθρέφτη θέλω να πω ότι ενδεχομένως κάθε μία από εμάς θα μπορούσε λόγω τυχαίων αντίξοων συγκυριών να έχει βρεθεί στη θέση αυτών των γυναικών. Θέλω να τους πω να μην ξεχνάνε ότι είναι πάντα γυναίκες, όμορφες και δυνατές. Και αυτό δεν μπορεί να τους το πάρει κανένας».
«Προσπάθησα να παίξω λίγο με τα χρώματα της φωτογραφίας, το κίτρινο και το μαύρο. Είδα πως αυτή η γυναίκα ήταν μόνη της μέσα στο σκοτάδι και κατέβαινε τις σκάλες σαν να προσπαθούσε να ξεφύγει από κάτι, από την κατάσταση στην οποία βρισκόταν, ίσως και από τον εαυτό της. Έψαχνε να βρει το δρόμο να αποδράσει. Τη ζωγράφισα να κοιτάει έξω από ένα παράθυρο. Μέσα από αυτό μπορεί να κοιτάξει έξω, να δει κάτι άλλο πέρα από σκοτάδι, να πάρει ελπίδα».
«Το δικό μου έργο έχει τίτλο "Ένα παραμύθι με άσχημο τέλος". Όπως όλα τα παραμύθια, άρχισε όμορφα αλλά στην πορεία η ηρωίδα εξαπατήθηκε από κάποιον που την πρόδωσε, που πρόδωσε τα όνειρά της. Θέλω να πω στη γυναίκα της φωτογραφίας ότι δεν πρέπει να τα παρατήσει. Πρέπει να συνεχίσει και να πιστέψει ότι τα όνειρά της μπορούν να γίνουν πραγματικότητα, να πιστέψει ότι η οικογένεια που έχω ζωγραφίσει μπορεί να γίνει η δική της οικογένεια».
«Εγώ έχω ζωγραφίσει δίπλα στη φωτογραφία σου Μυρτώ την αγαπημένη μου παραλία στη Λέσβο. Κάποιες στιγμές που είναι σκοτεινές για μένα θυμάμαι αυτή την παραλία και αυτά που μετράνε πραγματικά για μένα, ηρεμώ, γεμίζω φως και παίρνω δύναμη. Αυτή τη δύναμη από τα βάθη της καρδιάς μου θέλω να μεταφέρω στη γυναίκα της φωτογραφίας και σε αυτές που μας ακούνε. Δεν είστε μόνες».