Λίγες ημέρες πριν από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία, η συζήτηση στο εσωτερικό της κυβέρνησης του Ταγίπ Ερντογάν για το αν θα παραμείνει πιστή στην οικονομική της πολιτική, έχει ανάψει.
Οι απόψεις που επιμένουν ότι η νομισματική πολιτική του Τούρκου προέδρου έχει αποτύχει και οδηγεί τη χώρα σε δύσκολα μονοπάτια, έχουν αρχίσει να ακούγονται καθώς όλο και περισσότεροι παραδέχονται ότι το οικονομικό πρόγραμμα είναι μη βιώσιμο.
Σύμφωνα με το Reuters, που επικαλείται καλά ενημερωμένες κυβερνητικές και μη πηγές, τις τελευταίες εβδομάδες έχει σχηματιστεί μια άτυπη ομάδα μελών του κυβερνώντος κόμματος για να εξετάσει το πως θα μπορούσε η νέα κυβέρνηση να υιοθετήσει μια πολιτική σταδιακής αύξησης των επιτοκίων και ενός προγράμματος στοχευμένου δανεισμού.
«Ο Ερντογάν δεν εμπλέκεται άμεσα στις συνομιλίες, στις οποίες συμμετέχουν και μέλη του κόμματος του, που είναι εκτός της διοίκησης αλλά κατείχαν ανώτερες θέσεις στο παρελθόν», ανέφεραν οι πηγές.
Από την άλλη πλευρά ωστόσο, αξιωματούχοι και μέλη του υπουργικού συμβουλίου δηλώνουν δημόσια ότι θέλουν να παραμείνουν στο τρέχον πρόγραμμα ενίσχυσης των εξαγωγών και της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της μείωσης των επιτοκίων και των βαρέως διαχειριζόμενων αγορών συναλλάγματος, πιστώσεων και χρέους.
Η νίκη στο β′ γύρο θα τον κάνει πανίσχυρο
Το γεγονός ότι ο Ερντογάν κατάφερε να αναστρέψει το σε βάρος του εκλογικό αποτέλεσμα και να παραμείνει πολιτικά ισχυρός, ενόψει και του δεύτερου γύρου, έχει αναγκάσει πολλούς τούρκους αξιωματούχους να αναζητήσουν μια νέα οικονομική προσέγγιση για να διασώσουν την οικονομία της χώρας που έχει κατακλυστεί από μια κρίση κόστους ζωής και μια σειρά συναλλαγματικών κραχ.
Με τα συναλλαγματικά αποθέματα να μειώνονται ραγδαία, ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ένα νέο ισχυρό οικονομικό κραχ μέσα στους επόμενους μήνες.
Αυτό θα εκτοξεύσει ξανά τον πληθωρισμό στα περυσινά επίπεδα του 85% και θα επιβαρύνει το ισοζύγιο πληρωμών.
Φυσικά, αυτό το σενάριο θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν η νέα πανίσχυρη κυβέρνηση (Ερντογάν) ... αλλάξει πορεία.
«Μελετούν ένα νέο οικονομικό μοντέλο καθώς το υπάρχον δεν μπορεί να διατηρηθεί», δήλωσε ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος.
«Αυτό που μελετάται είναι μια σταδιακή αύξηση του επιτοκίου που θα τερματίσει τη δομή της χρήσης πολλαπλών επιτοκίων» υπογραμμίζει καθώς ο Ερντογάν δεν είναι θετικός απέναντι στην υιοθέτηση μιας εντελώς διαφορετικής πολιτικής, αμέσως μετά τις εκλογές.
Αν και η ομάδα δεν έχει παρουσιάσει επίσημα το πλήρες σχέδιο στον Ερντογάν, ο Τούρκος πρόεδρος, επιδιώκει την ερχόμενη Κυριακή να βγει και πάλι νικητής στην κάλπη και να επεκτείνει τη απόλυτη κυριαρχία του για τρίτη δεκαετία.
Και αυτό, γιατί ο ίδιος θεωρεί πως ο λαός με την ψήφο του στις 28 Μαϊου, δίνει και ψήφο εμπιστοσύνης στην οικονομική πολιτική του, παρά τα τεράστια προβλήματα διαβίωσης που αντιμετωπίζει.
Μιλώντας άλλωστε πριν από λίγες ημέρες, σε μια ακόμη προεκλογική ομιλία του, επέμεινε ότι τα επιτόκια θα μειώνονται όσο είναι αυτός στην εξουσία και ο πληθωρισμός θα τεθεί υπό έλεγχο.
Άγνωστη η οικονομική πολιτική που θα ακολουθήσει
Οι αξιωματούχοι που μίλησαν στο Reuters υποστηρίζουν, ότι «δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως ο Ερντογάν έχει λάβει μια τελική απόφαση για την οικονομία. «Άλλωστε και στο παρελθόν είχε ακούσει τις ανησυχίες τους για τις αυξανόμενες οικονομικές πιέσεις και την εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεμάτων, χωρίς όμως να αλλάξει πολιτική» αναφέρουν.
Ορισμένοι αξιωματούχοι εκτιμούν, ότι η νέα κυβέρνηση ενδέχεται να συνεχίσει την ίδια πολιτική για τους επόμενους αρκετούς μήνες, εάν το αποτέλεσμα των εκλογών στις 28 Μαΐου δώσει στον Ερντογάν μεγαλύτερο ποσοστό από το 49,5% των ψήφων που πήρε στον πρώτο γύρο απέναντι στο 44,9% του Kemal Kilicdaroglu.
«Υπάρχουν δύο διαφορετικές απόψεις εντός του κόμματος», τόνισε στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος AK και πρόσθεσε, ότι« οποιαδήποτε απόφαση θα επιδιώξει τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας μέχρι την επόμενη κρίσιμη εκλογική δοκιμασία, που είναι οι δημοτικές κάλπες τον Μάρτιο του 2024».
Τουρκική λίρα
Η πραγματική οικονομία ωστόσο στέλνει διαφορετικά μηνύματα στον Ταγίπ Ερντογάν.
Η τουρκική λίρα έχει χάσει σχεδόν το 80% της αξίας της έναντι του δολαρίου μέσα σε πέντε χρόνια, κυρίως λόγω των οικονομικών πολιτικών του Ερντογάν, σύμφωνα με τους οικονομολόγοι. Έχει μάλιστα αγγίξει νέα χαμηλά ρεκόρ από την πρώτη εκλογική αναμέτρηση ενώ τα ασφάλιστρα κινδύνου έχουν εκτοξευτεί.
Η αντιπολιτευτική συμμαχία του Κιλιτσντάρογλου δεσμεύεται να ανατρέψει το οικονομικό πρόγραμμα του Ερντογάν με επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων και επιστροφή στις αρχές της ελεύθερης αγοράς, μια προοπτική που ενθουσίασε τους διεθνείς επενδυτές ενόψει των εκλογών.
Παρότι η πιθανότητα μιας νίκης του Κιλιντζάρογλου είναι πλέον πολύ μικρή, οι οικονομολόγοι σχολιάζουν το γεγονός ότι ο Ερντογάν, που αυτοαποκαλείται «εχθρός» των επιτοκίων, είχε υιοθετήσει στο παρελθόν ορθόδοξες οικονομικές τακτικές για να αντιμετωπίσει προηγούμενες οικονομικές κρίσεις,
«Η άτυπη ομάδα που εργάζεται σε ένα νέο σχέδιο δεν εξετάζει το ενδεχόμενο επιθετικής νομισματικής σύσφιξης, αλλά μάλλον μια πιο σταδιακή πορεία που δίνει και πάλι έμφαση στα επιτόκια και τον δανεισμό από τις αγορές» ανέφεραν οι πηγές.
Ο Fitch ανέφερε ότι η «Β αρνητική» πιστοληπτική αξιολόγηση της Τουρκίας εξαρτάται από το εάν η μετεκλογική πολιτική «γίνεται πιο αξιόπιστη και συνεπής» δεδομένης της πίεσης που δέχεται η λίρα, του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, της μείωσης των αποθεμάτων και του υψηλού πληθωρισμού.
Το χρονικό της κατάρρευσης
Ο πρόεδρος Ερντογάν διόρισε νέο υπουργό Οικονομίας και διοικητή της κεντρικής τράπεζας το 2021 για να αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια στο 8,5% από 19% που ήταν τότε.
Αυτό πυροδότησε μια ιστορική συναλλαγματική κατάρρευση στα τέλη του 2021 και οδήγησε τον πληθωρισμό πάνω από το 85% πέρυσι, νομοθετώντας υπερ 100 νέων κανονισμών που αποθάρρυναν τις διακρατήσεις ξένων νομισμάτων και αύξησαν τα ομόλογα των τραπεζών.
Η πολιτική της κεντρικής τράπεζας για σταθεροποίηση της λίρας, εν τω μεταξύ, έστειλε τα καθαρά συναλλαγματικά της αποθέματα σε αρνητικό έδαφος για πρώτη φορά από το 2002, ενώ η τράπεζα έχει επίσης πουλήσει 9 δισ. δολάρια σε χρυσό από τον Μάρτιο καθώς οι πολίτες αγοράζουν σαν να μην υπάρχει αύριο.
«Όλα δείχνουν μια πολύ ζοφερή προοπτική. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτό μπορεί να διατηρηθεί», δήλωσε ο Francesc Balcells, CIO του Emerging Markets Debt της FIM Partners.
Ενόψει των εκλογών, ο Ερντογάν άφησε να εννοηθεί μια πιθανή αλλαγή όταν είπε ότι ο πρώην υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ, ο οποίος είναι πολύ γνωστός από τους διεθνείς επενδυτές, θα μπορούσε να επιστρέψει στην κυβέρνηση για να βοηθήσει στη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής.
Ωστόσο, παρέμεινε ασαφές τι θα μπορούσε να κάνει ο Σίμσεκ εάν ο Ερντογάν κερδίσει τον δεύτερο γύρο και επικρατήσουν οι απόψεις για παραμονή στην ίδια πολιτική.
Οι αξιωματούχοι που στηρίζουν το τρέχον πρόγραμμα λένε ότι η δανειακή πολιτική που δίνει προτεραιότητα στην τεχνολογία, την ενέργεια, τους φυσικούς πόρους και τον τουρισμό θα συνεισφέρει περίπου 289 δισεκατομμύρια δολάρια στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών μέχρι το 2030, στηρίζοντας την τουρκική λίρα.