Σε όλη την διάρκεια της δεκαετίας του ’80 η βρετανική μουσική σκηνή ήταν επί της ουσίας ομοιογενής, δηλαδή...κιθαριστική, στην ποπ, rock, ψυχεδελική ή και στην πιο ακραία και «φευγάτη» εκδοχή της. Η έλευση όμως στο τέλος της του dance και σύντομα γενικότερα της electronica άλλαξε κατά πολύ τα πράγματα. Η άμεση (με την ενσωμάτωση στοιχείων της) ή και έμμεση (η «κολάζ» νοοτροπία της) επίδραση της electronica, χωρίς μεν να κλονίσουν την θέση της ηλεκτρικής κιθάρας ως βασικού οργάνου, έφεραν πάρα πολλές ζυμώσεις και ανατροπές στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’90 (ανάλογες, αν και διαφορετικού τύπου, με αυτές που συνέβαιναν την ίδια εποχή στην Αμερική με την καθιέρωση του alternative ήχου) με αποτέλεσμα τον σχηματισμό πάρα πολλών συγκροτημάτων που όχι μόνο δεν ήθελαν να αυτοπροσδιοριστούν αλλά και σχεδόν δεν σου επέτρεπαν να τα τοποθετήσεις σε ένα συγκεκριμένο ιδίωμα αλλά μόνο στο μεταίχμιο δύο ή και περισσότερων.
Ενα από τα καλύτερα και σημαντικότερα εξ αυτών ήταν οι Skunk Anansie που σχηματίστηκαν στο Λονδίνο το 1994 από τον κιθαρίστα Martin Kent, πιο γνωστό σαν Ace, τον μπασίστα Richard Lewis που όλοι γνωρίζουν σαν Cass, τον ντράμερ Mark Richardson και βέβαια την τραγουδίστρια Skin που έπαιζε επίσης κιθάρα, κεντρική και αναμφίβολα ηγετική φυσιογνωμία τους.
Οι αναφορές τους ήταν σχεδόν εξίσου στο punk, το heavy metal, το rock αλλά και το dub, το hip-hop και την electronica. Η Skin (αληθινό όνομα της Deborah Anne Dyer) που σπούδαζε τότε διακοσμητική ήταν μια εντυπωσιακή μαύρη μέα γυναίκα με ξυρισμένο κρανίο και ανοιχτά αμφισεξουαλική που έγραφε στίχους για τον ρατσισμό και τον σεξισμό από μια σαφέστατα μετά-φεμινιστική οπτική γωνία τους οποίους ερμήνευε με τρόπο που περισσότερο θύμιζε...ουρλιαχτό παρά συνηθισμένο τραγούδι. Γνώρισαν σχεδόν αμέσως την επιτυχία, η φήμη βοήθησε την Skin να εργαστεί και ως DJ και περιστασιακά σαν μοντέλο και κυκλοφόρησαν τρία albums ώσπου διαλύθηκαν το ’02.
H Skin κυκλοφόρησε δύο προσωπικούς δίσκους, το ’03 και το ’06 αλλά οι Skunk Anansie επανασυγκροτήθηκαν με τα ίδια μέλη το ’09 και συνέχισαν σα να μην είχε υπάρξει η διακοπή της οκταετίας. Κυκλοφόρησαν άλλα τρία albums, το ’10, το ’12 και το ’16 και πριν λίγες ημέρες, με αφορμή την συμπλήρωση είκοσι πέντε ετών από τον σχηματισμό τους, το διπλό live «25live@25» που δείχνει ότι δεν έχουν χάσει ούτε στο ελάχιστο την ορμή και τον δυναμισμό τους πάνω στη σκηνή.
Αλλά και η Skin – που τον Αύγουστο θα συμπληρώσει τα πενήντα δύο – στο τηλέφωνο, κατά την διάρκεια τη συνέντευξης, ακουγόταν πολύ πιο ήρεμη και κατασταλαγμένη μεν αλλά και το ίδιο μαχητική όπως την ήξερα και την θυμόμουν.
Πώς αισθάνεσαι για την «επιστροφή» σας; Ή μήπως τελικά δεν απουσιάσατε ποτέ;
Όταν είσαι μέλος ενός συγκροτήματος για πάρα πολλά χρόνια συνειδητοποιείς ότι νομοτελειακά υπάρχουν διαφορετικές φάσεις. Υπάρχουν χρονιές που κυριολεκτικά ζεις στη σκηνή και στο στούντιο, τον υπόλοιπο χρόνο απλά κινείσαι ανάμεσα τους. Αναπόφευκτα όμως έρχονται και περίοδοι που, ακόμα και αν δεν σε υποχρεώνουν οι συνθήκες για αυτό, θέλεις να ζήσεις σαν κανονικός άνθρωπος, με χρόνο για τον εαυτό σου για να χαρείς την οικογένεια σου και να απολαύσεις την παρέα με τους φίλους σου και τότε βγαίνεις ηθελημένα από το προσκήνιο, Αυτό όμως φυσικά δεν διαρκεί για πάντα όταν είσαι μουσικός γιατί το έχεις επιλέξει και έτσι και εμείς, μετά από δύο - τρία πιο «χαλαρά» χρόνια, με αφορμή την συμπλήρωση είκοσι πέντε ετών από τον σχηματισμό μας κυκλοφορούμε αυτό το διπλό live album και ξαναμπαίνουμε δυναμικά στο παιχνίδι! Υπό μιαν έννοια η κυκλοφορία αυτού του δίσκου σηματοδοτεί και ένα νέο ξεκίνημα για εμάς, είναι το και τυπικό πλέον τέλος του πρώτου και άρα η αρχή του δεύτερου κεφαλαίου του βιβλίου των Skunk Anansie.
Δυο – τρία χρόνια μετά από τον σχηματισμό σας είχατε έρθει για συναυλία στην Ελλάδα και με αυτή την αφορμή σας είχα πάρει μια προσωπική συνέντευξη, κυρίως φυσικά από εσένα. Θυμάμαι ότι φεύγοντας σκεφτόμουν ότι το βασικό κίνητρο σου για να κάνεις μουσική ήταν ο θυμός. Είχα δίκαιο;
Ναι, πιθανότατα για εκείνη την εποχή είχες απόλυτο δίκαιο. Δεν νομίζω όμως πως ήταν διαφορετικό από ό,τι ισχύει για κάθε άνθρωπο, όταν είσαι νέος είσαι πάρα πολύ θυμωμένος με όλους και με όλα και, για να είμαστε ειλικρινείς, πριν από όλους με τον εαυτό σου. Μεγαλώνοντας όμως το πρώτο που συνειδητοποιείς είναι ότι, χωρίς φυσικά να πάψεις ποτέ να προσπαθείς να γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος, δεν θα γίνεις ποτέ τέλειος και αποδέχεσαι αυτό το γεγονός. Αυτό σε οδηγεί στο να συμφιλιωθείς με τον εαυτό σου και στη συνέχεια με τους άλλους ανθρώπους. Είναι τόσο φυσιολογικό όσο και το να είσαι συνεχώς θυμωμένος όταν είσαι νέος, αναπόσπαστο τμήμα της διαδικασίας της ωρίμανσης και φυσικά δεν υπάρχουν εξαιρέσεις σε αυτό τον κανόνα, ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος άνθρωπος. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως όταν μεγαλώνεις παύεις να θυμώνεις, για την ακρίβεια τώρα έχω περισσότερους και πολύ πιο σοβαρούς λόγους για να είμαι θυμωμένη από όταν ήμουν νεότερη! Ομως ο θυμός σου δεν είναι πια κάτι τυφλό και ανεξέλεγκτο, συνειδητοποιείς πολύ καλά τα αίτια του και σε ποιους κατευθύνεται, παύει να είναι απλός θυμός και μετατρέπεται σε συγκροτημένη και έλλογη οργή. Ναι, όσο παράδοξο και αν φαίνεται ο θυμός όταν είσαι νέος προέρχεται μόνον από το θυμικό και όταν μεγαλώσεις από την λογική.
Πώς αισθάνεσαι όταν ερμηνεύεις τα παλαιότερα τραγούδια σας, για παράδειγμα από την εποχή που ξεκινούσατε;
Πιστεύεις ότι θυμάμαι πώς αισθανόμουν όταν έγραφα και ερμήνευα για πρώτη φορά αυτά τα τραγούδια, είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια πριν; (γέλια) Για το μόνο που είμαι σίγουρη είναι ότι αισθανόμουν καλά, ικανοποιημένη, ακόμα και υπερήφανη μερικές φορές για αυτό που κάναμε. Πριν και πάνω από όλα γιατί ήταν αληθινό, πήγαζε από την καρδιά, την ψυχή και φυσικά το μυαλό μας. Η αλήθεια αυτών των τραγουδιών είναι το πρώτο που διαπιστώνω και πάλι όταν τα ερμηνεύω ξανά, όλα αυτά τα χρόνια και τώρα. Δεν έχουν πάψει να είναι το ίδιο αληθινά και αυτό είναι ένα πολύ όμορφο συναίσθημα, το να διαπιστώνεις ότι πάντα ήσουν ειλικρινής, πριν από όλα με τον εαυτό σου. Έτσι τα τραγούδια αυτά συνεχίζουν να είναι τόσο αληθινά όσο και όταν τα γράψαμε, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα διαπιστώνω ότι είναι ακόμα πιο αληθινά από τότε. Δεν μπορώ λοιπόν παρά να χαίρομαι πολύ κάθε φορά που τα ερμηνεύω ξανά, να είμαι υπερήφανη για όσα έχουμε κάνει μέχρι τώρα και αυτό φυσικά δεν μπορεί παρά να αυξάνει την επιθυμία και την διάθεση μου για όσα θα κάνουμε στη συνέχεια.
Αρα δεν έχεις καθόλου ερμηνεύοντας τα μιαν αίσθηση ανάλογη με αυτή που έχουμε όταν ξαναβλέπουμε παλαιές φωτογραφίες, εικόνες και στιγμιότυπα από το παρελθόν μας...
Οχι γιατί εκτός από το πόσο αληθινά είναι υπάρχει και η πολύ σημαντική παράμετρος του πως τα προσεγγίζω τώρα. Χωρίς καμία δόση αυταρέσκειας πιστεύω, μάλλον ξέρω ότι σήμερα είμαι πολύ καλύτερη σε ό,τι κάνω, γράφω καλύτερα τραγούδια, τα ερμηνεύω καλύτερα και ο τρόπος που στέκομαι στη σκηνή είναι πολύ πιο μελετημένος και ολοκληρωμένος. Τόσο σαν μονάδες όσο και συνολικά ως μπάντα είμαστε πολύ καλύτεροι από όσο ήμασταν είκοσι πέντε χρόνια πριν, αλίμονο μας αν δεν συνέβαινε αυτό, θα είχαμε πάει στα σπίτια μας προ πολλού! Προσεγγίζω λοιπόν αυτά τα τραγούδια τα οποία ξέρω, αγαπώ αλλά και εκτιμώ τόσο με όλη τη γνώση, την εμπειρία αλλά και την καλύτερη τεχνική που έχω τώρα και για αυτό δεν μπορεί παρά – χωρίς να υποτιμώ καθόλου του πως τα ερμήνευα τότε, για όλους μας ήταν το καλύτερο δυνατό το οποίο μπορούσαμε στο ξεκίνημα μας – να τα ερμηνεύω καλύτερα από ποτέ. Αυτό και μόνο το γεγονός αρκεί για να μην τα δω ποτέ σαν παλαιές φωτογραφίες, το ενδιαφέρον μου για αυτά ανανεώνεται συνέχεια καθώς κάθε φορά που τα ερμηνεύω είναι διαφορετική από την προηγούμενη αφού έχω βελτιωθεί λίγο περισσότερο ως τραγουδίστρια και μουσικός.
Με ποιο κριτήριο επιλέξατε ποια θα ήταν αυτά τα είκοσι πέντε τραγούδια και ποια θα έμεναν εκτός;
Ηταν περισσότερα από ένα τα κριτήρια. Κάποια τραγούδια, οι πρώτες μας επιτυχίες δηλαδή, αυτά που πάντα περιμένει να ακούσει ο κόσμος στις συναυλίες μας και αν δεν γίνει αρχίζει και τα ζητάει, θα ήταν αδύνατο να μη συμπεριληφθούν. Θα ήταν προσβλητικό για τον κόσμο αλλά και μειωτικό για το ίδιο το έργο μας να τα αφήσουμε εκτός και ενώ μάλιστα εξακολουθούμε να τα αγαπούμε, έστω και αν η επανάληψη μερικών από αυτά μπορεί ομολογουμένως να μας έχει κουράσει λίγο. Σε κάποια άλλα υπάρχουν πλευρές και στοιχεία που δεν είχαν φανεί τόσο στον καιρό τους ή ίσως ακόμα και εμείς οι ίδιοι τα ανακαλύψαμε με μεγάλη καθυστέρηση και θέλουμε να τα αναδείξουμε. Τέλος υπάρχουν και κάποια όχι τόσο γνωστά ή ακόμα και είχαν περάσει εντελώς απαρατήρητα αλλά πιστεύουμε πολύ σε αυτά και θέλουμε να δώσουμε στον κόσμο την ευκαιρία να τα ξανακούσει ή και να τα ακούσει για πρώτη φορά, να τα γνωρίσει και, γιατί όχι, να τα αγαπήσει όσο και τα υπόλοιπα.
Μετά από τόσα χρόνια τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας πρέπει να είναι σχεδόν σαν οικογένεια για εσένα, έτσι δεν είναι;
Είμαστε τόσα χρόνια μαζί και η μοναδική αλλαγή ήταν όταν o Mark πήρε την θέση του αρχικού ντράμερ μας έναν μόλις χρόνο μετά τον σχηματισμό μας. Ολοι οι υπόλοιποι είμαστε μαζί από την αρχή, έχουμε ζήσει, περάσει και μοιραστεί τόσα. Κανένας μας δεν έχει περάσει τόσο χρόνο με οποιονδήποτε άλλο όσο με τους υπόλοιπους του γκρουπ. Δεν είναι λοιπόν «σαν οικογένεια», είναι η οικογένεια μου!
Οταν ξεκινούσατε ήσασταν ένα από τα πλέον πολιτικοποιημένα γκρουπ της εποχής, θα έλεγες ότι εξακολουθείτε να είστε το ίδιο;
Μάλλον πολύ περισσότερο από τότε...Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά με όλα όσα συμβαίνουν στην Αγγλία;
Εννοείς το Brexit;
Φυσικά εννοώ και το Brexit, τώρα αρχίζουν να συνειδητοποιούν οι περισσότεροι σε ποια και πόση απομόνωση θα μας οδηγήσει αυτό, όχι μόνον από την ΕΕ αλλά και από την ίδια την Ευρώπη, την οντότητα και την κουλτούρα της ενώ προφανώς είμαστε τμήμα της Ευρώπης. Υπό μιαν έννοια όμως το Brexit δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου αλλά, ακόμα και έτσι ακριβώς να μην είναι, υπάρχουν τόσα πολλά που σχετίζονται με αυτό, ένα ολόκληρο πλέγμα πραγμάτων. Τα περισσότερα από αυτά τα βλέπουμε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και για αυτό ακριβώς το Brexit ήταν καταστροφικά εσφαλμένη επιλογή, μας αφήνει να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας πράγματα τόσο δυσάρεστα και σοβαρά ώστε μόνον όλοι μαζί οι ευρωπαϊκοί λαοί μπορούμε να τα σταματήσουμε.
Υποθέτω ότι εννοείς την άνοδο του «θεσμικού» (του συγκροτημένου δηλαδή σε κόμματα) και μη φασισμού σχεδόν από άκρη σε άκρη της Ευρώπης ...
Νομίζω ότι καθένας λογικός άνθρωπος μπορεί να το διαπιστώσει καθώς συμβαίνει παντού και σε σχεδόν καθημερινή βάση. Στην δεκαετία του ’90 υπήρχε ένα συνολικό κλίμα συναίνεσης παντού και φαινόταν ότι όλοι μαζί θα βαδίζαμε προς την πρόοδο και την βελτίωση της ζωής μας στον πλανήτη. Ξαφνικά όμως όταν μπήκαμε στην δεκαετία του ’00, μέσα σε δύο – τρία μόλις χρόνια, η κατάσταση αντιστράφηκε πλήρως και έκτοτε αυτό όχι μόνο συνεχίζεται αλλά και ολοένα επιδεινώνεται. Διαμάχες παντού, περισσότερο ή λιγότερο βίαιες ή με την βία να υφέρπει ως απειλή, παντελής έλλειψη κατανόησης, ανεκτικότητας ή ακόμα και συμπόνιας, δυσπιστία όλων προς όλους, ολίσθηση προς όλο και πιο σκοτεινά και δυσοίωνα φαινόμενα και στο βάθος αυτοί που αργά ή γρήγορα, θα επωφεληθούν από όλη αυτή την κατάσταση.
Θεωρείς ότι είναι μια φάση η οποία θα παρέλθει ή κάτι πολύ σοβαρότερο που πρέπει να προσέξουμε δεόντως;
Φυσικά και δεν είναι μια περαστική φάση...Αυτό έλεγαν και πίστευαν στη Γερμανία γύρω στα μέσα της δεκαετίας του ’30 και λίγα χρόνια αργότερα ξημερώθηκαν με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο να έχει ήδη αρχίσει! Το παρελθόν, η Ιστορία μας διδάσκει. Κάθε φορά που οι άπληστοι άνθρωποι (ο τόνος της φωνής της φορτίζεται με ολοφάνερη οργή όταν προφέρει την λέξη greedy – σ. τ. σ.) αυξάνονται, αποκτούν δύναμη και εντέλει εξουσία δεν είναι καθόλου καλό, μάλλον είναι ολέθριο για τους πολλούς. Όλους μας...
Το προσωπικό και το συλλογικό ή ακόμα και πολιτικό στοιχείο είναι εντελώς ανεξάρτητα ή συνδέονται όταν γράφεις τραγούδια;
Δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο αλληλένδετα, όχι μόνο στην μουσική μου αλλά και στην ίδια την ζωή μου γιατί δεν είναι διαφορετικά πράγματα, είναι ο ίδιος άνθρωπος, εγώ. Οταν γράφω για προσωπικά μου θέματα είμαι εγώ, ο συγκεκριμένος άνθρωπος που ζω σε ένα συγκεκριμένο πολιτικοκοινωνικό περιβάλλον. Αντίστοιχα όταν γράφω γα κοινωνικά ή πολιτικά θέματα είμαι πάλι εγώ, με τα βιώματα, τις εμπειρίες, τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου. Εδώ και αρκετό καιρό τείνω να γράφω πολύ περισσότερο για συλλογικά ζητήματα και με μιαν ανάλογη θεώρηση καθώς, όπως προανέφερα, πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο που δεν είναι απλά κρίσιμο αλλά πολύ επικίνδυνο. Ολοι/ες μας πρέπει να αναλάβουμε το μερίδιο της ευθύνης το οποίο μας αναλογεί προσωπικά και να ενεργοποιηθούμε, καθένας/μία με τον τρόπο που μπορεί.
Σαφώς λοιπόν έχεις περισσότερα και από το ξεκίνημα σας κίνητρα για να γράφεις τραγούδια, τι γίνεται όμως με τις ζωντανές εμφανίσεις; Εξακολουθείς να έχεις την ίδια διάθεση και κέφι για να βγαίνεις στην σκηνή όπως και στην αρχή;
Ακόμα περισσότερη! Ανέκαθεν οι Skunk Anansie ήταν live μπάντα, αυτό μας κράτησε ενωμένους και όρθιους ακόμα και τις δυσκολότερες στιγμές. Αυτό που θέλαμε και μας εξέφραζε περισσότερο όταν ξεκινήσαμε ήταν να παίζουμε ζωντανά, έτσι συνεχίζει να είναι και θα συνεχίσει για πάντα! Ακόμα και τους δίσκους δεν τους κυκλοφορούσαμε τόσο για να έχουμε έσοδα από αυτούς όσο για να γνωρίζει ο κόσμος τα τραγούδια που θα παίζαμε στις επόμενες συναυλίες. Η σκηνή είναι το στοιχείο μας, ο φυσικός χώρος μας και τώρα μάλιστα μας ικανοποιεί, ευχαριστιόμαστε το να είμαστε εκεί περισσότερο από ποτέ!
Και τα προσεχή σχέδια σας;
Ετοιμάζουμε για το καλοκαίρι μια πολύ μεγάλη περιοδεία, την μεγαλύτερη που θα πραγματοποιήσουμε εδώ και αρκετά χρόνια. Θα παίξουμε σε πολλές χώρες, ανάμεσα τους ελπίζω να είναι και η Ελλάδα γιατί μας είχε ενθουσιάσει η ανταπόκριση του κοινού και γενικά έχουμε και έχω προσωπικά πολύ όμορφες αναμνήσεις από την χώρα σας!
Από δισκογραφικής πλευράς; Υπάρχουν καινούρια τραγούδια;
Ναι, υπάρχουν και σιγά – σιγά συγκεντρώνονται και άλλα. Πιστεύουμε να αρχίσουμε να τα κυκλοφορούμε λίγα πριν την περιοδεία σε μια σειρά από singles ή ΕΡs. Οχι πια σε album γιατί τα δεδομένα, ο τρόπος ακρόασης έχει αλλάξει πάρα πολύ. Ο κόσμος δεν αγοράζει πλέον albums επειδή πολύ απλά δεν ακούει, δεν έχει την υπομονή να ακούσει albums. Προτιμά να ακούσει τρία – τέσσερα το πολύ συγκεκριμένα και μεμονωμένα τραγούδια από καθένα από αυτά.
Προσωπικά δεν είμαι καθόλου σίγουρος για το πόσοι πλέον απλά ακούν μουσική αν δεν συνοδεύεται από multimedia και κυρίως εικόνα...
Ακούν αλλά δεν την αγοράζουν, ούτε καν την κατεβάζουν πλέον από το Internet αλλά, στην συντριπτική πλειοψηφία τους, την κάνουν streaming. Είναι μια εντελώς νέα συνθήκη η οποία κατά τη γνώμη μου όχι μόνον είναι πολύ ενδιαφέρουσα αλλά και συνιστά μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Να κάνουμε τις νεότερες γενεές να ανακαλύψουν την μαγεία της μουσικής, να ακούν μουσική όπως ακούγαμε και ακούμε ακόμα εμείς και στη συνέχεια να ενδιαφερθούν για την δική μας, αν φυσικά αξίζει να το κάνουν.
Τίποτα άλλο δηλαδή από αυτό που ανέκαθεν έκαναν η ίδια και οι Skunk Anansie, μετατρέποντας με θέληση και επιμονή τις δυσκολίες σε θετικές εξελίξεις, αν όχι σε πλεονεκτήματα...