«Ας μη γράψεις το επίθετό μου», λέει. Ο Σαϊντ, 20 χρονών σήμερα, γεννημένος στην Τεχεράνη, ήρθε στην Ελλάδα πριν τρεισήμιση χρόνια- μόνος του, ως ασυνόδευτος ανήλικος. Ήρθα σε επαφή μαζί του μέσω του σχολείου του- είχε τελειώσει και την Γ΄ Λυκείου αλλά η διευθύντριά του στο Λύκειο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Ελληνικού τον θυμόταν ακόμα ως ένα εξαιρετικά ταλαντούχο παιδί, με κλίση στη φιλοσοφία και τις Τέχνες, μουσική και ποίηση. Βρεθήκαμε στο μικρό διαμέρισμα που νοικιάζει κάπου στα Πατήσια.
Η ιστορία του είναι η περιπέτεια ενός παιδιού που ασφυκτιούσε στο θεοκρατικό καθεστώς της πατρίδας του, που ήθελε να ζήσει ελεύθερος- να γράψει ποιήματα, να κάνει μουσική μέσα από την ψυχή του. Ο Σαϊντ δεν αντέχει να μην είναι ο εαυτός του, να μην είναι αληθινός. Μιλήσαμε για ώρες- για το Ιράν και το ταξίδι της προσφυγιάς, τη ζωή στην Ελλάδα, την εμπειρία του στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, την αρχαία ελληνική φιλοσοφία που τόσο αγαπά, τον Καβάφη και τον Λόρκα, τους στίχους και τη μουσική, τη νοσταλγία για τους ανθρώπους που άφησε πίσω. (Και τους φίλους του εδώ).
Ο Σαϊντ μας διήγηθηκε τη ζωή και τα όνειρά του, αυθεντικά, χωρίς καμιά λογοκρισία και σπάθη εξουσίας πάνω από το κεφάλι του.
«Και ο Σουλεϊμανί κακός άνθρωπος ήταν», μου λέει. «Όλο το καθεστώς είναι ανακατεμένο με την τρομοκρατία- μετά τον Σουλεϊμανί, έριξαν το ουκρανικό αεροπλάνο. Είχαμε πορείες για αυτό το θέμα και στο Ιράν και στην Αθήνα. Πρέπει να αλλάξει το καθεστώς στο Ιράν- είμαστε μια μεγάλη χώρα, πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Αλλά η ζωή εκεί είναι δύσκολη γιατί τα χρήματα ξοδεύονται αλλού. Και σε αυτό το παιχνίδι είναι ανακατεμένη και η Αμερική».
Έφυγα από το Ιράν γιατί εκεί είναι δικτατορία. Δεν έχουμε καμιά ελεύθερία να πούμε τη γνώμη μας, να εκφραστούμε στην πολιτική ή στις τέχνες, σε τίποτα. Ούτε στο ίντερνετ μπορείς να γράφεις την άποψή σου. Και αν έχεις γεννηθεί σε μουσουλμανική οικογένεια, δε μπορείς να είσαι άθεος, υπάρχει θανατική ποινή. Γίνονται διαδηλώσεις στο Ιράν και σκοτώνεται πολύς κόσμος, πολλοί βρίσκονται στις φυλακές.
Και ο ίδιος ένιωσα ότι κινδυνεύω αμέσως μόλις άρχισα να ασχολούμαι κάπως με την πολιτική- δεν θα ήθελα να μπω σε λεπτομέρειες. Πάντως, ακόμα και η μητέρα μου φοβήθηκε για τη ζωή μου, μαζί το αποφασίσαμε να φύγω από τη χώρα.
Στο ταξίδι από το Ιράν μέχρι την Ελλάδα δύο φορές ένιωσα μεγάλο κίνδυνο. Η πρώτη ήταν στην Τουρκία, στη Σμύρνη- έκανε πολύ κρύο και με πήρε ο ύπνος. Ήμουν εξαντλημένος, δε θα ξύπναγα ποτέ αν δε μου έβαζε τις φωνές ένας φίλος. «Αν συνεχίσεις να κοιμάσαι, θα πεθάνεις», μου είπε. Και αργότερα, όταν ήμασταν στη θάλασσα μαζί με μικρά παιδιά και γυναίκες, ήταν πάλι επικίνδυνα. Σκεφτόμουν ότι αν γίνει κάτι κακό, θα ήταν καλύτερα να πέθαινα κι εγώ εκεί. Δε θα μπορούσα να βλέπω γύρω μου γυναίκες και παιδιά να πνίγονται- πως θα μπορούσα να ζήσω νορμάλ μετά από κάτι τέτοιο;
Οι πρώτες μέρες στην Αθήνα ήταν δύσκολες- δεν ήξερα τη γλώσσα (ελληνικά), επικοινωνούσα στα αγγλικά αλλά ένιωθα ότι έφτασα κάπου όπου είμαι ξένος. Μόνο με κάποια χρήματα που είχα μαζί μου από το Ιράν μπόρεσα να «περάσω» λίγο καιρό. Μετά, σιγά σιγά έμαθα κάποια πράγματα, κυρίως τι πρέπει να κάνω για να πάρω άσυλο.
Έβαζε ο καθένας από 10- 15 ευρώ και μέναμε σε ένα διαμέρισμα, μερικές φορές κοιμόμασταν δέκα άτομα σε ένα δωμάτιο. Αμέσως κατάλαβα ότι δε μπορώ να συνεχίσω να ζω έτσι.
Όταν έκανα αίτηση ασύλου, πήγα στο camp στο Ελληνικό. Κι εκεί δύσκολα ήταν. Έπειτα, για 8 μήνες έζησα σε έναν ξενώνα των Γιατρών του Κόσμου, που με βοήθησαν πάρα πολύ. Από εκεί πήγα σε έναν άλλο ξενώνα- κι εκεί κάναμε μαθήματα ελληνικών, είχαμε δικηγόρους, ψυχολόγο. Έζησα σε διαμερίσματα με άλλα παιδιά και μετά, όταν έμαθα τη γλώσσα και μπορούσα να βρω ένα σπίτι δικό μου, ήρθα εδώ.
Τέλειωσα το σχολείο στην Ελλάδα, Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Έμαθα πολλά πράγματα. Και ακόμα μιλάω με τους καθηγητές μου, μερικές φορές περνάω από εκεί. Έμαθα πάρα πολλά γιατί ήμασταν παιδιά από διαφορετικές χώρες, εμαθα τη γλώσσα αλλά και άλλες κουλτούρες. Ήταν πολύ όμορφα. Και αν θα μπορούσα να πάω για άλλον ένα χρόνο σ’ αυτό το σχολείο, θα το ήθελα.
Είχαμε εφημερίδα στο σχολείο μου στην Ελλάδα. Και στο Ιράν έγραφα ποιήματα αλλά δεν ήθελα ποτέ να γράφω δημόσια εκεί. Πρώτη φορά στην Ελλάδα έγραψα κάποια πράγματα που ήθελα, από μέσα μου, για την εφημερίδα του σχολείου μου. Στο Ιράν δεν ήθελα να τους δώσω τίποτα να δημοσιεύσουν.
Πρέπει να πω ένα «ευχαριστώ» στους καθηγητές μου στο Ωδείο και στη δασκάλα μου στην κιθάρα και στη θεωρία της μουσικής. Με βοήθησαν τα μαθήματα μαζί τους να επαναπροσδιορίσω το στόχο μου στη μουσική. Όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι (στο Ιράν) το μόνο που ήθελα ήταν να γράφω στίχους, σαν ποίηματα για μουσική. Ποτέ δεν είχα θελήσει να παίξω σοβαρά κιθάρα ή να τραγουδήσω.
Όταν έφτασα στην Ελλάδα, λίγο καιρό δεν έκανα μουσική και φρίκαρα... Δε μπορούσα να αφήσω τη μουσική, με βοηθάει να ζω. Εκτός από τη μουσική... (κάνει μια χειρονομία, σαν το τίποτα στη νοηματική). Πάντως άρχισα ξανά και τώρα νιώθω ότι πρέπει να μάθω περισσότερα, από κλασική μουσική μέχρι ποπ. Πρέπει να μάθω τη γλώσσα καλύτερα για να τραγουδάω και να κάνω αυτά που θέλω στη μουσική. Έχω πολλούς φίλους που κάνουν μουσική και πολλές ιδέες για τραγούδια και στα ελληνικά και στα φαρσί- άλλωστε στη μουσική η Ελλάδα και το Ιράν είναι αρκετά κοντά.
Η ποίηση, όπως και η μουσική, με βοηθάει να ζω. Πέρυσι, από το σχολείο ακόμα ξεκίνησα να διαβάζω ποιήματα και στα ελληνικά. Ο Καβάφης και ο Λόρκα είναι οι αγαπημένοι μου ποιητές.
Τώρα θέλω να μάθω καλύτερα τη γλώσσα (ελληνικά), να γράφω και στα ελληνικά και στα φαρσί. Όταν ακούω μουσική να γράφω ποιήματα στο μυαλό μου και στα ελληνικά.
Στα ελληνικά γράφω και διαβάζω καλύτερα απ’ ότι μιλάω. Όταν διαβάζω, κατανοώ καλύτερα τη γλώσσα. Και γράφω καλύτερα, υπάρχουν λέξεις που είναι δύσκολο να τις πω αλλά μπορώ να τις γράψω.
Μου αρέσει η ελληνική φιλοσοφία γιατί με κάνει να νιώθω καλύτερα. Ίσως επειδή μου αρέσει η ποίηση- και οι Έλληνες φιλόσοφοι δεν έχουν μόνο σκέψη αλλά και ψυχή και αγάπη. Στην ελληνική φιλοσοφία, ότι γράφτηκε είχε και κάτι από την ποίηση. Αργότερα στα περισσότερα κείμενα φιλοσοφίας υπάρχει μια ψυχρότητα, έχουμε μόνο σκέψη και καθόλου αγάπη. Νομίζω ότι και τα δυο αυτά πρέπει να είναι μαζί και στην ελληνική φιλοσοφία το έχουμε αυτό. Διαβάζουμε ένα βιβλίο (ελληνικής φιλοσοφίας) και είναι σαν ποίημα- ότι έχω διαβάσει από κείμενα Ελλήνων φιλοσόφων στα φαρσί είναι λογοτεχνία, λογοτεχνία και φιλοσοφία μαζί.
Στην Αθηνα, στην Ελλάδα, αλήθεια γεννήθηκα ξανά. Πέρασα πολλές δυσκολίες στην πατρίδα μου και πολλές φορές είχα νιώσει ότι πεθαίνω, ότι δεν χτυπάει άλλο η καρδιά μου. Και όταν έφτασα στην Ελλάδα, σιγά σιγά ξεκίνησα να μαθαίνω μια άλλη γλώσσα, έγινα σαν μικρό παιδί (γελάει). Ένιωσα ξανά ότι μπορώ να ζήσω, ότι έχω μια ευκαιρία μπροστά μου. Θέλω να μείνω στην Ελλάδα, έχω φίλους, κάνουμε καλή παρέα.
Δεν ξέρω πως είναι οι άλλες χώρες, πως είναι η κουλτούρα τους κι αν αυτό που νιώθω είναι σωστό ή λάθος. Νομίζω, όμως, ότι δεν είναι τόσο ανοιχτές κοινωνίες, όπως η ελληνική. Ζούνε (οι άνθρωποι στο εξωτερικό) μεταξύ τους, αν είσαι πρόσφυγας σε κάνουν στην άκρη. Το ξέρω γιατί μιλάω με παιδιά που ζουν εκεί και δεν έχουν παρά ελάχιστους φίλους. Ή κανένα.
Θέλω να μείνω στην Ελλάδα, έχω προσπαθήσει και με το άσυλο. Είναι λίγο δύσκολα εδώ και οι λόγοι είναι οικονομικοί αλλά πιστεύω ότι αν πραγματικά θέλεις κάτι, μπορείς να τα καταφέρεις.
Στην Ελλάδα νομίζω ο ρατσισμός είναι λιγότερος απ’ ότι σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Όμως τον έχω νιώσει- ένα μικρό παράδειγμα: όταν περιμένεις σε μια σειρά, άλλοι που είναι από αυτή τη χώρα, που είναι Έλληνες, νομίζουν ότι έχουν δικαίωμα να περάσουν μπροστά από σένα. Και αυτό είναι το λιγότερο- μπορεί να συμβεί και σε εσάς, όμως σε εμάς (τους πρόσφυγες και μετανάστες) συμβαίνει περισσότερο. Κι εκείνη τη στιγμή δε νιώθεις καλά- γιατί αν μιλήσεις μπορεί να έχεις πρόβλημα. Αλλά και αν δεν πεις κάτι, θα έχεις μέσα σου πρόβλημα.
Πήγα να σπουδάσω δημοσιογραφία σε ΙΕΚ αλλά γρήγορα κατάλαβα ότι αυτό δεν είναι για μένα. Ένα ποίημα ή ένα κείμενο λογοτεχνικό, σαν αυτά που εγώ θέλω να γράφω είναι πολύ διαφορετικά από ένα ρεπορταζ. Είχα και άλλες δυσκολίες, σταμάτησα από το ΙΕΚ. Τώρα εύχομαι του χρόνου, μακάρι να γίνει κάτι και να δοκιμάσω ξανά σε κάποιο πανεπιστήμιο, να δώσω εξετάσεις.
Πήρα άσυλο στην Ελλάδα, τώρα έχω διαβατήριο, μπορώ να ταξιδέψω στην Ευρώπη- στην Αμερική ή όπου αλλού, πρέπει να βγάζω βίζα. Το άσυλο ισχύει για 5 χρόνια, μετά αν μάθω καλά ελληνικά, (ελληνική) ιστορία, έτσι μου είπανε... και αν είμαι σωστός άνθρωπος, μπορώ να γίνω έλληνας πολίτης, θα δώσω εξετάσεις.
Εργάστηκα για λίγο καιρό στη μετάφραση, σαν διερμηνέας ενός ανθρωπολόγου που έκανε έρευνα. Δεν μου άρεσε γιατί έβλεπα κάθε μέρα προβληματικές καταστάσεις. Κανονικά, όταν γυρίζεις σπίτι σου πρέπει όλα αυτά να τα αφήνεις έξω από την πόρτα, αλλά εγώ δεν θέλω να γίνω έτσι. Ειδικά αφού γράφω με ενδιαφέρει η αλήθεια, ότι έχω δει μέσα στη μέρα θέλω να το κρατάω. Δεν μπορώ να τα αφήνω έξω από μένα. Τώρα ψάχνω για άλλη δουλειά. Ελπίζω να τα καταφέρω.
Έχω πολλά όνειρα. Θέλω να μεταφράσω τραγούδια και ποιήματα από τα φαρσί στα ελληνικά. Και από τα ελληνικά στα φαρσί. Και προσπαθώ να γράψω ένα δικό μου βιβλίο- και στα ελληνικά και στα φαρσί. Από την τέχνη και την ποίηση, αυτά σκέφτομαι. Πιο σημαντικό για μένα όμως είναι κάθε μέρα να μαθαίνω, κυρίως να μαθαίνω να είμαι άνθρωπος. Και άλλο ένα όνειρό μου είναι να δω ξανά τους ανθρώπους που αγάπησα και ακόμη αγαπώ. Μέσα σε αυτά τα τρία χρόνια που βρίσκομαι στην Ελλάδα, πέθαναν πολλοί από την οικογένειά μου. Για κάποιους από αυτούς δεν μπορώ ακόμη να το πιστέψω. Εύχομαι αυτούς που ζούνε να μπορέσω να τους συναντήσω ξανά.
Ένα βράδυ είδα τρεις φορές το ίδιο όνειρο: ότι ένας σκύλος είχε αρπάξει το χέρι μου και δε μπορούσα να ελευθερωθώ. Την άλλη μέρα είδα τον Ζέμπελ στα Εξάρχεια- ήταν με ένα παιδί που έκανε ναρκωτικά. Δεν μπορούσε να τον φροντίσει τον σκύλο, του είπα να μου τον δώσει για να είναι καλύτερα το ζώο. Αυτός μου ζήτησε χρήματα, τον πλήρωσα τελικά και πήρα τον Ζέμπελ μαζί μου. Ενάμιση χρόνο τώρα ζούμε μαζί. Πηγαίνουμε κάθε απόγευμα βόλτα σε ένα πάρκο και κάνουμε παρέα με φίλους, περνάμε όμορφα. Στην προηγούμενη ζωή του ο Ζέμπελ είχε κάπως τρελαθεί, όλοι γύρω του έκαναν ναρκωτικά Πλέον είναι καθαρός από ουσίες (γελάει). Και μιλάει και ελληνικά.