Στο μακρινό 1930, μέσα στην ημέρα προβάλλονταν δεκάδες σειρές, οι οποίες χρηματοδοτούνταν από εταιρείες προϊόντων καθαρισμού και σκαρφίστηκαν την ιδέα να τα προωθούν στα διαφημιστικά διαλείμματα του επεισοδίου. Από εκεί πήραν το παρατσούκλι τους οι σημερινές «σαπουνόπερες».
Στο σημερινό τηλεοπτικό πεδίο, οι σαπουνόπερες έχουν εκλείψει σε μεγάλο βαθμό, χωρίς αυτό να αναιρεί την ύπαρξη ορισμένων «αξιοσέβαστων» εκπομπών που εκπροσωπούν επάξια το είδος.
Οι σαπουνόπερες ωστόσο, κατά καιρούς έχουν δεχθεί επίκριση για μη ρεαλιστικές και υπερβολικές ιστορίες, που διαστρεβλώνουν την αντίληψη της πραγματικότητας και ενισχύουν αρνητικά στερεότυπα. Παρ′ όλα αυτά οι σαπουνόπερες στη χώρα μας, αλλά και σε ολόκληρη την ευρώπη δεν χάνουν τους πειστούς τους.
Γιατί όμως οι θεατές δένονται τόσο πολύ με αυτού του είδους τα προγράμματα, που σε ορισμένες περιπτώσεις προβάλλονται για χρόνια;
Η αίσθηση της οικειότητας
Το γεγονός ότι ορισμένα προγράμματα παίζονται επί σειρά ετών, συμβάλλει στο συναισθηματικό δέσιμο του θεατή με τον ήρωα. Καθημερινά βλέπουμε τα ίδια πρόσωπα και νιώθουμε μια ικανοποιητική αίσθηση του ανήκειν. Τι κι αν οι χαρακτήρες είναι φανταστικοί;
O εγκέφαλός μας είναι συνδεδεμένος μαζί τους, όπως και με όλα τα οικεία μας πρόσωπα. Ως θαυμαστές έχουμε έντονη προσκόλληση στους χαρακτήρες μιας σαπουνόπερας, γιατί τους βλέπουμε πέντε μέρες την εβδομάδα και οι νευρώνες του εγκεφάλου μας δεν κάνουν διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων που συναντάμε δια ζώσης και των ανθρώπων που βλέπουμε στις οθόνες μας.
Η παρακολούθηση μιας σειράς με το ίδιο καστ επί χρόνια ή και επί δεκαετίες, ειδικά σε περιόδους αβεβαιότητας, μας προσφέρουν συντροφιά. Οι ηθοποιοί γίνονται η «παρέα» μας, μέσα σε έναν κόσμο που η απόσταση μεταξύ των ανθρώπων ολοένα και μεγαλώνει, επιτείνοντας το φαινόμενο που οι ειδικοί έχουν αποκαλέσει «επιδημία της μοναξιάς».
Mας προσφέρουν τροφή για σκέψη και...κουτσομπολιό
Μια μελοδραματική ιστορία, γεμάτη πάθος, ίντριγκες, δολοφονίες, τροφοδοτεί την παράδοση της ζωηρής κριτικής, καθώς οι θαυμαστές απολαμβάνουν να κριτικάρουν τις ιστορίες των πρωταγωνιστών ή να μπαίνουν στο δίλημμα του τι θα έκαναν οι ίδιοι στη θέση του ήρωα.
Και ενώ φαίνεται εντελώς ανούσιο, στην πραγματικότητα όλο αυτό είναι ένα διάλειμμα από την πίεση και τα άγχη της δικής μας πραγματικότητας. Μια ευπρόσδεκτη προσωρινή απόδραση, κατά την οποία ο θεατής μπορεί να επικεντρωθεί στα βάρη της ζωής κάποιου άλλου, ξεχνώντας για λίγο τα δικά του.
Oι σαπουνόπερες μας δίνουν κουράγιο
Οι σαπουνόπερες είναι αγαπητές και για το γεγονός ότι μας υπενθυμίζουν πως η ζωή των άλλων, ενδέχεται να είναι πιο δύσκολη από τη δική μας. Σκόπιμα, το δράμα τους είναι πάντοτε κάτι το δυσεπίλυτο, καθώς οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με τον θάνατο, την εξαπάτηση, τον αβάσταχτο σωματικό ή ψυχικό πόνο.
Και κάνοντας τη σύγκριση -που στην ουσία είναι άνιση γιατί τα δικά μας προβλήματα είναι υπαρκτά- οι θεατές αισθάνονται ότι οι προκλήσεις της ζωής τους δεν είναι τελικά ανυπέρβλητες.
Μας επιτρέπουν να «προβλέψουμε το μέλλον»
Τα μοτίβα των σχέσεων στις σαπουνόπερες είναι συχνά επαναλαμβανόμενα, Υπάρχει λοιπόν ένα στοιχείο «διασκέδασης» στο παιχνίδι της πρόβλεψης του τι θα ακολουθήσει.
Κι όταν το πετυχαίνουμε, αυτό μας προσφέρει επιπλέον ικανοποίηση, ενώ όσο κι αν μας διασκεδάζουν οι ανατροπές, επειδή η ζωή μας είναι γεμάτη από τέτοιες, μας χαλαρώνει η σκέψη ότι υπάρχει ένας κόσμος στον οποίο μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα συμβεί.
Οι σαπουνόπερες θίγουν ζητήματα πανανθρώπινα
Για πολλές δεκαετίες, οι καθημερινές σειρές προσπαθούσαν να ενσωματώσουν περισσότερα ζητήματα βγαλμένα από την πραγματική ζωή. Ο εθισμός, η στειρότητα, η ψυχική διαταραχή, η κακοποίηση, η απώλεια και το τραύμα, ως ζητήματα έχουν όλα τους αποδοθεί στην τηλεόραση, με διάφορους βαθμούς ρεαλισμού.
Επιπλέον, queer χαρακτήρες αλλά και ήρωες διαφόρων εθνοτικών καταβολών έκαναν από πολύ νωρίς την εμφάνισή τους στις σαπουνόπερες. Κι ακόμη κι αν δεν είχαμε σε όλες τις περιπτώσεις την τέλεια απεικόνιση, τις φορές που το εγχείρημα πετυχαίνει, η αναπαράσταση στην οθόνη είναι ιδιαίτερα ισχυρή. Κι αυτό γιατί οι θεατές αισθάνονται πολύ κοντά στους χαρακτήρες.
Mε πληροφορίες από Psychologytoday