«Η παραμέληση και η κακοποίηση των παιδιών είναι παθογένεια της κοινωνίας που απαιτεί τη μέγιστη συνεργασία όλων των συστημάτων φροντίδας. Και αυτό γιατί αποτελεί ένα φαινόμενο με διαστάσεις ιατρικές, ψυχοκοινωνικές, νομικές. Θα πρέπει επομένως κάθε δράση που γίνεται να ανταποκρίνεται σε όλες τις εκφάνσεις του φαινομένου».
Με την Ρεσμιγιέ Οράλ, καθηγήτρια Παιδιατρικής του πανεπιστημίου της Αϊόβα, συναντηθήκαμε στα γραφεία της Εταιρείας κατά της Κακοποίησης του Παιδιού ΕΛΙΖΑ. Η διάσημη καθηγήτρια με καταγωγή από την Τουρκία και με ειδίκευση στα θέματα παιδικής κακοποίησης είχε προσκληθεί από τα μέλη της Εταιρείας για να μιλήσει σε μία από τις τακτικές εκδηλώσεις που διοργανώνει το Σωματείο στην Ελλάδα. «Κάθε κακοποίηση συμβαίνει για κάποιο λόγο. Και δυστυχώς συμβαίνει ξανά και ξανά όταν δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση», μου είπε στο ξεκίνημα της συζήτησής μας.
«Είναι απόλυτη ανάγκη όχι μόνο να ευαισθητοποιηθεί το κοινό, αλλά και να εκπαιδευτούν οι επαγγελματίες ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένα σύστημα για την προστασία των παιδιών. Πυρήνας του συστήματος αυτού είναι το Νοσοκομείο, γι’ αυτό και δομές όπως η Μονάδα Φροντίδας για την Ασφάλεια των Παιδιών που ίδρυσε το ΕΛΙΖΑ στην Αθήνα προάγουν τη διαχείριση τέτοιου είδους περιστατικών», τόνισε η ίδια.
«Μάχη» σε τρία επίπεδα
Εννέα στις δέκα σοβαρές περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών στην Ελλάδα παραμένουν χωρίς διάγνωση, προστασία και αντιμετώπιση, όπως προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Ρεσμιγιέ Οράλ, η «μάχη» ενάντια στην παιδική κακοποίηση συνίσταται σε τρία επίπεδα.
«Η πρωτογενής πρόληψη γίνεται μέσα από την ενημέρωση της κοινωνίας συνολικά και την υποστήριξη της οικογένειας ώστε να αποφεύγεται το φαινόμενο. Στο δεύτερο στάδιο πρόληψης είναι η αναγνώριση των οικογενειών «υψηλού κινδύνου», που γίνεται μέσα από το σχολικό περιβάλλον ή τα κέντρα υγείας τα οποία παρακολουθούν τα παιδιά. Είναι βέβαιο ότι μέσα από μία λεπτομερής διαδικασία, οι οικογένειες «υψηλού κινδύνου» μπορούν να αναγνωριστούν και στη συνέχεια να εκπαιδευτούν ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα κακοποίησης», τόνισε η δρ. Οράλ προσθέτοντας ότι «η τριτογενής πρόληψη είναι η αναγνώριση του περιστατικού και στη συνέχεια η θεραπεία του μέσα από τη δια βίου εκπαίδευση των οικογενειών στις οποίες εμφανίστηκε η παραμέληση ή η κακοποίηση του παιδιού».
Σε αυτή την τρίτη παρέμβαση επικεντρώνεται και η δράση του ΕΛΙΖΑ στην Ελλάδα, που από τον περασμένο Ιούνιο λειτούργησε μία πρότυπη Μονάδα Φροντίδας για την Ασφάλεια των Παιδιών στη Β’ Παιδιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ, του Νοσοκομείου Παίδων «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού». Πρόκειται για τον πρώτο ειδικά εξοπλισμένο νοσοκομειακό χώρο για την εξέταση και διεπιστημονική αντιμετώπιση παιδιών με υποψία κακοποίησης ή παραμέλησης. Σε αυτόν τον χώρο, οι υπεύθυνοι της Μονάδας σε συνεργασία με τους γιατρούς αξιολογούν πιθανά περιστατικά κακοποιημένων παιδιών, εξετάζουν τα παιδιά και τις οικογένειές τους και καταγράφουν συστηματικά τα περιστατικά διασφαλίζοντας την αποτελεσματική διαχείρισή τους.
«Οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να αναγνωρίσουν την παιδική κακοποίηση ή δεν ξέρουν τι να κάνουν αφού την αναγνωρίσουν, γυρίζοντας την πλάτη τους τις περισσότερες φορές σε αυτήν. Αισθάνονται κατά κάποιο τρόπο ότι δεν είναι δικό τους πρόβλημα», επισημαίνει η Δρ Οράλ, επικαλούμενη την πολυετή εμπειρία της γύρω από αυτά τα περιστατικά. «Μέσω της Μονάδας που δημιουργήθηκε, η γνώση μεταφέρθηκε στο προσωπικό του νοσοκομείου, καθώς εκπαιδεύτηκε να αναγνωρίζει τις «κόκκινες σημαίες» της παιδικής κακοποίησης. Έτσι καθώς αυξάνεται ο αριθμός των αναγνωρισμένων υποθέσεων, αυξάνεται και η ποιότητα με την οποία διαχειριζόμαστε την κάθε υπόθεση, και το όφελος είναι τεράστιο», εξηγεί η ίδια.
Προτού λειτουργήσει η ειδική Μονάδα στο Νοσοκομείο Παίδων, εντοπίζονταν κατά μέσο όρο μόλις δύο περιστατικά παιδικής κακοποίησης μέσα σε έναν χρόνο, ενώ πλέον τα περιστατικά αυτά αυξήθηκαν σε δύο την εβδομάδα. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.
«Για να δημιουργήσουμε τη Μονάδα, δεν αναζητήσαμε απλώς τα χρήματα και την ανοίξαμε. Ήταν το αποτέλεσμα μίας προσπάθειας που καταβάλαμε επί 3,5 χρόνια ώστε να φτάσουμε επιτέλους στο σημείο να γνωρίζουμε τι σημαίνει κακοποιημένο παιδί, αλλά και να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα του θέματος που δεν είναι μόνο η ιατρική του διάσταση», επισημαίνει η Αφροδίτη Στάθη, διοικητική διευθύντρια του ΕΛΙΖΑ. «Προσπαθούμε να επικεντρωθούμε στην «χαμένη ευκαιρία» και μέσα από τη δουλειά μας να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο», λέει η ίδια.
Επιμόρφωση των Ελλήνων αστυνομικών
Μέσα από ολοήμερα εντατικά σεμινάρια, το ΕΛΙΖΑ έχει καταφέρει να επιμορφώσει εκατοντάδες αστυνομικούς της χώρας βοηθώντας στην έγκαιρη αναγνώριση και αποτελεσματική διαχείριση περιστατικών κακοποιημένων παιδιών. Μέχρι σήμερα περισσότεροι από 1.000 αστυνομικοί έχουν επιμορφωθεί στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης που υλοποιείται από το Σωματείο σε συνεργασία με το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας και την υποστήριξη των εταιρειών του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.
«Μέσω του προγράμματος, οι αστυνομικοί έχουν τη δυνατότητα να επιμορφωθούν γύρω από όλες τις εκφάνσεις του φαινομένου και να ενδυναμωθούν με εργαλεία και πρακτικές λύσεις, παρακολουθώτας θεματικές ομιλίες, μαθαίνοντας για τα νομικά ζητήματα κατά τον χειρισμό υποθέσεων, καθώς και για τη δικανική εξέταση ανήλικων θυμάτων», τονίζει η Αφροδίτη Στάθη.
Μέχρι σήμερα, έχουν πραγματοποιηθεί έξι ημερίδες στην Αθήνα, το Αγρίνιο, τη Λάρισα, τη Χαλκίδα, την Τρίπολη και το Ηράκλειο, ενώ με την ολοκλήρωση του Προγράμματος θα έχουν εκπαιδευτεί συνολικά 1.500 αστυνομικοί όλων των βαθμίδων σε πανελλαδικό επίπεδο. Ο απώτερος στόχος του προγράμματος είναι να δημιουργηθούν ομάδες προστασίας κακοποιημένων παιδιών σε όλη τη χώρα.
Το όραμα
Ο στόχος των ανθρώπων του ΕΛΙΖΑ είναι μέσα στα επόμενα χρόνια να λειτουργεί σε καθεμία απο τις 12 πανεπιστημιακές κλινικές της Ελλάδας μία Μονάδα, σαν και αυτή του Παίδων. Για να συμβεί αυτό -όπως λένε- δεν θα χρειαστεί να εξασφαλιστούν μόνο τα χρήματα, αλλά να αλλάξει και η φιλοσοφία και το σκεπτικό των ανθρώπων που εμπλέκονται. «Χρειάζεται μία στρατηγική σε βάθος χρόνου. Εμείς νιώθουμε όμως ότι τώρα είναι το momentum να βάλουμε μπροστά αυτά τα σοβαρά θέματα. Εάν δεν ενώσουμε τις δυνάμεις μας, δε θα τα καταφέρουμε», λέει η διοικητική διευθύντρια και καταλήγει: «Η σημερινή Μονάδα είναι μόλις 26 τετραγωνικά. Αλλά αυτά τα «26» κάνουν τη διαφορά. Είναι σημαντικό ότι επιτέλους υπάρχει ένα Κέντρο που η «καρδιά» του χτυπάει μόνο για τα κακοποιημένα παιδιά».