Όταν η πολυκατοικία του Ζάφερ Μαχμούτ Μποντσούκ κατέρρευσε στον καταστροφικό σεισμό της Τουρκίας, ανακάλυψε ότι η 75χρονη μητέρα του ήταν ακόμα ζωντανή — αλλά εγκλωβίστηκε κάτω από τα συντρίμμια.
Επί ώρες, ο Μποντσούκ έψαχνε μανιωδώς για κάποιον στην κατεστραμμένη πόλη της Αντιόχειας για να τον βοηθήσει, ώστε να την ελευθερώσει. Μπόρεσε να της μιλήσει, να της κρατήσει το χέρι και να της δώσει νερό. Παρά τις παρακλήσεις του, όμως, κανείς δεν ήρθε να βοηθήσει και η μητέρα του πέθανε την Τρίτη, την επόμενη μέρα του σεισμού.
Η λύπη και η δυσπιστία του έχουν μετατραπεί σε οργή, με την αίσθηση ότι υπήρξε μια άδικη και αναποτελεσματική απάντηση σε αυτή την ιστορική καταστροφή, που σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην Τουρκία και στη Συρία. Το ίδιο έζησαν - και το ίδιο αισθάνονται πολλοί Τούρκοι πολίτες στις δέκα νοτιοανατολικές επαρχίες.
“«Τι θα γινόταν αν ήταν η δική σου μητέρα, αγαπητέ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Τι συνέβη με το να είσαι παγκόσμιος ηγέτης; Που είσαι; Που;» ούρλιαξε.”
Ο Μποντσούκ έστρεψε τον θυμό του στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ειδικά επειδή η μητέρα του θα μπορούσε κατά τον ίδιο να έχει σωθεί, αλλά κανείς δεν ήρθε να βοηθήσει. Η σορός της απομακρύνθηκε τελικά την Κυριακή, σχεδόν μια εβδομάδα μετά την κατάρρευση του κτιρίου. Η σορός του πατέρα του βρίσκεται ακόμα στα ερείπια.
«Η μητέρα μου πέθανε μπροστά στα μάτια μου»
«Τι θα γινόταν αν ήταν η δική σου μητέρα, αγαπητέ Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Τι συνέβη με το να είσαι παγκόσμιος ηγέτης; Που είσαι; Που;» ούρλιαξε.
«Της έδωσα νερό να πιει, καθάρισα το πρόσωπό της από ερείπια. Της είπα ότι θα τη σώσω. Αλλά απέτυχα», είπε ο Μποντσούκ, 60 ετών. «Την τελευταία φορά που μιλήσαμε, ρώτησα αν έπρεπε να τη βοηθήσω να πιει λίγο νερό. Μου είπε όχι, κι έτσι της έβρεξα με λίγο νερό τα χείλη. Δέκα λεπτά αργότερα, πέθανε».
Κατηγορεί «την άγνοια και την έλλειψη ενημέρωσης και φροντίδας», λέγοντας, «γι αυτό η μητέρα μου πέθανε μπροστά στα μάτια μου».
Πολλοί στην Τουρκία εκφράζουν παρόμοια απογοήτευση για το ότι οι επιχειρήσεις διάσωσης είναι οδυνηρά αργές μετά τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου και ότι χάθηκε πολύτιμος χρόνος κατά τη διάρκεια του στενού χρονικού παραθύρου για τον εντοπισμό ζωντανών ανθρώπων.
“«Για τρεις μέρες περίμενα έξω για βοήθεια. Δεν ήρθε κανείς. Υπήρχαν τόσο λίγες ομάδες διάσωσης, που μπορούσαν να επέμβουν μόνο σε μέρη που ήταν σίγουροι ότι υπήρχαν άνθρωποι ζωντανοί»”
Άλλοι, ιδιαίτερα στη νότια επαρχία Χατάι κοντά στα συριακά σύνορα, λένε ότι η κυβέρνηση του Ερντογάν καθυστέρησε να παράσχει βοήθεια στην περιοχή που επλήγη περισσότερο, για πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους.
Στη νοτιοανατολική πόλη Aντιγιαμάν, η Ελίφ Μπουσρά Οζτούρκ περίμενε μπροστά στα συντρίμμια ενός κτιρίου το Σάββατο, όπου ο θείος και η θεία της είχαν παγιδευτεί και πιστεύεται ότι ήταν νεκροί, ενώ είχαν ήδη βρεθεί τα πτώματα δύο εξαδέλφων της.
«Για τρεις μέρες περίμενα έξω για βοήθεια. Δεν ήρθε κανείς. Υπήρχαν τόσο λίγες ομάδες διάσωσης, που μπορούσαν να επέμβουν μόνο σε μέρη που ήταν σίγουροι ότι υπήρχαν άνθρωποι ζωντανοί», είπε.
Στο ίδιο συγκρότημα, ο Αμπντουλάχ Τας, 66 ετών, είπε ότι κοιμόταν σε ένα αυτοκίνητο κοντά στο κτίριο όπου ήταν θαμμένοι ο γιος, η νύφη του και τα τέσσερα εγγόνια του. Είπε ότι οι διασώστες έφτασαν για πρώτη φορά τέσσερις ημέρες μετά το χτύπημα του σεισμού. (Το Associated Press δεν μπόρεσε να επαληθεύσει τον ισχυρισμό του).
«Τι ωφελεί αυτό για τους ανθρώπους κάτω από τα συντρίμμια;» ρώτησε.
Οι θεατές στάθηκαν πίσω από την ταινία της αστυνομίας το Σάββατο στην Αντιόχεια, καθώς μπουλντόζες έβαζαν τις «τσάπες» τους τη νύχια, μέσα στα συντρίμμια μιας πολυώροφης πολυτελούς πολυκατοικίας που είχε γκρεμιστεί.
“«Ανοίγουμε σακούλες για να δούμε αν είναι δικοί μας άνθρωποι, ελέγχουμε αν είναι παιδιά μας. Ελέγχουμε ακόμη και αυτά που είναι κομματιασμένα»”
Πάνω από 1.000 κάτοικοι ζούσαν στο 12όροφο κτίριο όταν σημειώθηκε ο σεισμός, σύμφωνα με συγγενείς που παρακολουθούσαν την προσπάθεια ανάσυρσης. Δήλωσαν ότι εκατοντάδες ήταν ακόμα μέσα και παραπονέθηκαν ότι η προσπάθεια διάσωσής ήταν αργή και όχι σοβαρή.
«Ανοίγουμε σακούλες για να δούμε αν είναι δικοί μας άνθρωποι»
«Αυτό είναι μια θηριωδία, δεν ξέρω τι να πω», έλεγε η Μπεντιχά Κανμάζ, 60 ετών. Τα πτώματα του γιου της και του εγγονού της, μόλις 7 μηνών, είχαν μόλις ανασυρθεί από το κτίριο — ακόμα κλειδωμένα σε μια αγκαλιά — αλλά η κόρη της και ο πεθερός της ήταν ακόμα μέσα.
«Ανοίγουμε σακούλες για να δούμε αν είναι δικοί μας άνθρωποι, ελέγχουμε αν είναι παιδιά μας. Ελέγχουμε ακόμη και αυτά που είναι κομματιασμένα», είπε μιλώντας για τον εαυτό της και για άλλους συντετριμμένους συγγενείς...
Η Κανμάζ κατηγόρησε την κυβέρνηση της Τουρκίας για την αργή αντίδραση και κατηγόρησε την εθνική υπηρεσία διάσωσης, ότι δεν κατάφερε να κάνει αρκετά για να διασώσει ανθρώπους ζωντανούς.
Και άλλοι κάτοικοι της Αντιόχειας εκφράζουν την ίδια πεποίθηση: ότι η παρουσία μιας μεγάλης μειονότητας Αλεβιτών —μιας ισλαμικής κοινότητας της Ανατολίας που διαφέρει από το σουνιτικό και το σιιτικό Ισλάμ και τους Αλαουίτες στη Συρία— τους είχε καταστήσει «χαμηλή προτεραιότητα» για την κυβέρνηση. Παραδοσιακά, λίγοι Αλεβίτες δίνουν ψήφο στο κυβερνών κόμμα του Ερντογάν. Ωστόσο, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η περιοχή αγνοήθηκε για θρησκευτικούς λόγους.
“«Αν μπορούσα να τυλίξω τα χέρια μου γύρω από το λαιμό του εργολάβου, θα τον έσκιζα σε κομμάτια»”
Ο Ερντογάν δήλωσε (8 Φεβρουαρίου), ότι οι επιχειρήσεις διάσωσης συνεχίζονται και στις δέκα επαρχίες που επλήγησαν, ενώ διαψεύδει τους ισχυρισμούς περί μη βοήθειας από κρατικούς θεσμούς, όπως ο στρατός, λέγοντας ότι πρόκειται για «ψέματα, ψεύτικες συκοφαντίες».
Ωστόσο, έχει αναγνωρίσει ελλείψεις. Αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι προσπάθειες διάσωσης στο Χατάι περιπλέκονταν αρχικά από την καταστροφή του διαδρόμου στο τοπικό αεροδρόμιο και τις ζημιές στους δρόμους.
Όμως, ο θυμός για την έκταση της καταστροφής δεν περιορίζεται σε μεμονωμένα άτομα. Οι τουρκικές αρχές κρατούν ήδη, ή εκδίδουν εντάλματα κράτησης για δεκάδες άτομα που φέρονται να συμμετείχαν στην κατασκευή κτιρίων που κατέρρευσαν, ενώ ο υπουργός Δικαιοσύνης έχει δεσμευτεί να τιμωρήσει τους υπεύθυνους.
Η Kανμάζ κατηγόρησε για εγκληματική αμέλεια τον κατασκευαστή της πολυκατοικίας όπου σκοτώθηκε η οικογένειά της.
«Αν μπορούσα να τυλίξω τα χέρια μου γύρω από το λαιμό του εργολάβου, θα τον έσκιζα σε κομμάτια», είπε.
Αυτός ο εργολάβος, ο οποίος επέβλεπε την κατασκευή του κτιρίου των 250 κατοικιών, συνελήφθη στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης την Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου, πριν επιβιβαστεί σε πτήση για να βγει από τη χώρα, μετέδωσε το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Τουρκίας Anadolu. Ο δικηγόρος του υποστήριξε ότι η κοινωνία αναζητούσε έναν αποδιοπομπαίο τράγο.
Άγρια βλέμματα προς τους πρόσφυγες από τη Συρία
Στην πολυεθνική νότια Τουρκία, άλλες εντάσεις αυξάνονται. Ορισμένοι εξέφρασαν την απογοήτευσή τους που οι Σύροι πρόσφυγες, οι οποίοι κατέφυγαν στην περιοχή μετά τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο, επιβαρύνουν το ισχνό σύστημα πρόνοιας και ανταγωνίζονται για πόρους με τον Τουρκικό λαό.
«Υπάρχουν πολλοί φτωχοί άνθρωποι στο Χατάι, αλλά δεν μας προσφέρουν καμία ευημερία. Δίνουν στους Σύρους. Δίνουν τόσα πολλά στους Σύρους», είπε η Κανμάζ. «Υπάρχουν περισσότεροι Σύροι παρά Τούρκοι εδώ».
Υπήρξαν σημάδια ότι οι εντάσεις θα μπορούσαν να εκδηλωθούν και ανοιχτά.
“«Ζούμε για τα παιδιά μας. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για εμάς είναι τα παιδιά μας. Υπάρχουμε αν υπάρχουν. Τώρα τελειώσαμε. Όλα όσα βλέπετε εδώ έχουν τελειώσει».”
Δύο γερμανικές ομάδες διάσωσης και οι Αυστριακές Ένοπλες Δυνάμεις διέκοψαν προσωρινά το έργο διάσωσης στην περιοχή Χατάι επικαλούμενοι φόβους για την ασφάλεια του προσωπικού τους. Συνέχισαν τις εργασίες τους, αφού ο τουρκικός στρατός ασφάλισε την περιοχή, έγραψε στο Twitter ο εκπρόσωπος του υπουργείου Άμυνας της Αυστρίας.
«Υπάρχει αυξανόμενη ένταση μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων στην Τουρκία», δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων APA ένας αντισυνταγματάρχης των Αυστριακών Ενόπλων Δυνάμεων που επιχειρούν εκεί. «Έχουν σημειωθεί πυροβολισμοί».
Το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων DPA μετέδωσε ότι ο Στίβεν Μπέργκερ, επικεφαλής των επιχειρήσεων της ομάδας βοήθειας I.S.A.R. από την Γερμανία, δήλωσε ότι «μπορεί να φανεί πως η θλίψη δίνει σιγά σιγά τη θέση της στην οργή» στις πληγείσες περιοχές της Τουρκίας.
Για την Κανμάζ, είναι ήδη ένα μείγμα θλίψης και θυμού: ″Είμαι θυμωμένη. Η ζωή μου τελείωσε», είπε. «Ζούμε για τα παιδιά μας. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για εμάς είναι τα παιδιά μας. Υπάρχουμε αν υπάρχουν. Τώρα τελειώσαμε. Όλα όσα βλέπετε εδώ έχουν τελειώσει».