O 68χρονος καλοστεκούμενος και καλοντυμένος βάση βιεννέζικων επιταγών συνταξιούχος στεκόταν όρθιος δίπλα στον πάγκο εργασίας του τμήματος πορσελάνης του μουσείου της Ρινγκστράσε, έχοντας φορέσει ήδη τα λευκά βαμβακερά του γάντια, αναμένοντας τις οδηγίες της μεσόκοπης έμπειρης επιμελήτριας.
Μια σειρά από σερβίτσια και αγαλματίδια, άλλα λευκά και άλλα με περίτεχνες ζωγραφικές παραστάσεις θα στοιχίζονταν μπροστά του ώστε να προετοιμαστούν για έκθεση στους χώρους του επαρχιακού μεν, αξιόλογου δε σημειολογικά πύργου, διακόσια χλμ από το ιστορικό βιεννεζικο μουσείο.
Με αυτόν τον τρόπο απασχόλησης εθελοντών η αναγνωρισμένη επιμελήτρια κάλυπτε τις ανάγκες της για τα πρότζεκτ της εκτός μουσείου, καθώς η έλλειψη προσωπικού στον χώρο των μουσειακών εκθέσεων αποτελούσε πάντα πρόβλημα, ακομη και στην κεντρική Ευρώπη των περασμένων δεκαετιών..
Ο συνταξιούχος, ήταν πάντα διαθέσιμος να συνδράμει όποτε προέκυπτε κάποια ανάγκη…. Με χαρά και μαθητική συνέπεια ανταποκρινόταν στο κάλεσμα της επιμελήτριας.
Εκείνος, από την πλευρά του, είχε με αυτό τον τρόπο την ευκαιρία να βρεθεί κοντά σε μουσειακά αντικείμενα περασμένων αιώνων, να τα επεξεργαστεί, να ωφεληθεί από την εμπειρία της επιμελήτριας και να συμπληρώσει τις γνώσεις του ώστε να τις εφαρμόσει στην προσωπική του συλλογή.
Αφαιρώντας προσεκτικά ίχνη σκόνης από τα φλυτζάνια και πιατάκια του καφέ του 18ου αιώνα, διηγούνταν, πώς η εκκαθάριση του σπιτιού της μητέρας του μετά τον θάνατό της στάθηκε αφορμή να εξελιχθεί ο ίδιος σε μανιώδη συλλέκτη πορσελάνης, αναζητώντας τα κομμάτια που έλειπαν στις αγορές αντικών με στόχο να ολοκληρωθούν οι σειρές…
Δεν έχουν όλοι την ευκαιρία να εμπνευστούν από την παρακαταθήκη των προγόνων τους, είτε γιατί δεν ήρθαν ποτέ σε επαφή με τα αντικείμενα, είτε γιατί η χρονική στιγμή δεν ήταν η κατάλληλη για αφομοίωση των ερεθισμάτων και τη δημιουργική τους μετεξέλιξη.
Η διαδικασία της συλλογής με στόχο την ολοκλήρωση μιας σειράς ενός είδους, με αναγκαίους περιορισμούς, αλλά και προβλέψιμες ή μη επεκτάσεις του συλλεκτικού πεδίου είναι μια πνευματική διεργασία που εξελίσσει και ωφελεί τόσο τον συλλέκτη όσο και τον δημιουργό ή το αντικείμενο.
Μέσα από την ποικιλία των συλλεκτικών ειδών, την ευτελή ή πολυτελή κατασκευή τους, την αναζήτηση των παραγγελιοδοτών και την ταυτοποίηση των χρηστών τους, την πολυπλοκότητα ή απλότητα του σχεδιασμού τους, τη χειρωνακτική εκτέλεση ή τη βιομηχανοποιημένη κατασκευή τους προσφέρουν ένα πλήθος γνώσεων και εν τέλει την επανανακάλυψη της ιστορίας του καθενός από μας.
Οι περιορισμοί του συλλεκτικού πεδίου ενδέχεται να είναι χρονικοί, τοπικοί, καλλιτεχνικοί ή θεματικοί. Παραδείγματος χάριν, έργα χαρακτικής ενός τόπου διαφόρων εποχών, ή μια σειρά έργων ενός καλλιτέχνη από όλες τις περιόδους της δουλειάς του, ή ακόμη έργα νέων ζωγράφων μιας γενιάς, ενός τόπου ή μιας σχολής.
Οι συλλογές έχουν σαφείς στόχους - ακόμη κι αν οι στόχοι επαναπροσδιορίζονται στην πορεία - και προϋποθέτουν το ενδιαφέρον για ουσιαστική γνώση. Είναι γνωστό ότι ορμώμενοι από ένα προσωπικό συνήθως κίνητρο οι συλλέκτες συχνά εξελίσσονται σε αναγνωρισμένους «ειδικούς».
Μια συλλογή, για να αποκτήσει και να διατηρήσει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο αναγνωρισιμότητας, έχει, ωστόσο, ανάγκη από εξειδικευμένη επιμέλεια, που σημαίνει επαγγελματικά κριτήρια επιλογών, κατάλληλη καταγραφή, φροντισμένη αποθήκευση και φύλαξη και κυρίως προσεκτικά επιλεγμένες κινήσεις προβολής, δημοσίευσης ή έκθεσης.
Στην Covid και μετά Covid εποχή, η δυσκολία προσέγγισης του αντικειμένου σε φυσική μορφή δεν θα πρέπει με ευκολία να αντικαθίσταται από διαδικτυακές λύσεις.
Παρά το γεγονός ότι το διαδίκτυο κυριαρχεί πλέον σε επικοινωνία και δοσοληψίες σε πολλούς τομείς, η άμεση επαφή με το αντικείμενο στο χώρο των έργων τέχνης, παλαιότερων, νεωτέρων και συγχρόνων δεν μπορεί να υποκατασταθεί, παρά μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.
Εργίνα Ξυδούς, Ιστορικός Τέχνης www.erginaxydous.gr