Θα ήθελα να εκφράσω κάποιες πρώτες σκέψεις για την συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την Αίγυπτο. Είναι κίνηση ματ ή μέγα λάθος; Ως Έλληνες έχουμε την συνήθεια μερικές φορές να βλέπουμε τα πράγματα ή του ύψους ή του βάθους. Χωρίς να ξέρουμε ακόμα όλες τις λεπτομέρειες, η απάντηση νομίζω είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά μάλλον πλησιέστερα προς το πρώτο.
Με απλά λόγια, στη θεωρία των παιγνίων, όταν δύο παίχτες προσπαθούν να διαμοιράσουν ένα αγαθό, π.χ. ένα κέικ, η λύση εξαρτάται από το ποιος κάνει την προσφορά ή από το αν οι παίχτες κάνουν εναλλακτικές προσφορές, από τι αποκτούν οι παίχτες αν δεν συμφωνήσουν, που λέγονται σημεία απειλών και που κατά κάποιο τρόπο καθορίζουν τη διαπραγματευτική δύναμη, από την υπομονή των παιχτών αν η διαπραγμάτευση επαναλαμβάνεται, από την πληροφόρηση που έχει ο κάθε παίχτης κ.λ.π.
Στη θεωρία των διαπραγματεύσεων, δύο από τις διαπραγματευτικές μεθόδους που συνήθως αναλύονται είναι η διαπραγμάτευση θέσεων (positional bargaining) και η συναινετική διαπραγμάτευση (integrative negotiation). Σύμφωνα με την πρώτη μέθοδο, οι διαπραγματευτές ξεκινούν με ακραίες συνήθως θέσεις προσπαθώντας να εκμαιεύσουν όσα περισσότερα μπορούν. Επί παραδείγματι, η Τουρκία ξεκινά με το δόγμα τα δικά μου δικά μου και τα δικά σου δικά μου, ερμηνεύοντας το διεθνές δίκαιο κατά το δοκούν, δηλαδή ξεκινά ζητώντας πολύ πάνω από αυτό που της ανήκει, ελπίζοντας ότι έτσι θα κερδίσει κάτι από τα δικά μας, αν θέλουμε να έλθουμε σε συμφωνία. Φυσικά αυτή η μέθοδος τις περισσότερες φορές δεν δουλεύει. Όσον αφορά τη δεύτερη μέθοδο, η συναινετική αυτή μέθοδος στηρίζεται σε κάποιες αρχές που συμπεριλαμβάνουν τον διαχωρισμό των αναμιγνυόμενων ανθρώπων από το πρόβλημα, η επικέντρωση στα κοινά ενδιαφέροντα και όχι σε ακραίες θέσεις, ο εντοπισμός πολλαπλών αμοιβαία επωφελών επιλογών πριν την κατάληξη σε συμφωνία, και η απαράβατη προσήλωση σε αντικειμενικά κριτήρια (στην περίπτωση μας το διεθνές δίκαιο). Σε αυτά μπορούν να προστεθούν ο αυτοέλεγχος των συναισθημάτων, η θετική προσέγγιση και η έκφραση εκτίμησης, και η αποφυγή του φαύλου κύκλου δράσης και αντίδρασης (όπως π.χ. με τις NAVTEX). Από ότι φαίνεται, η διαπραγμάτευσή μας με την Αίγυπτο ακολούθησε επιτυχώς τη δεύτερη μέθοδο.
Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα για τη συναινετική διαπραγμάτευση ας διαβάσει το κλασσικό πλέον βιβλίο των R. Fisher, W. Ury και B. Patton με τίτλο «Getting to Yes: Negotiating Agreement Without Giving In.» Και ας εντρυφήσει στο Harvard Negotiation Project.
Όσον αφορά κάποια άλλα στρατηγικά θέματα θα ήταν καλό αν οι διαπραγματεύσεις είχαν γίνει στην ώρα τους και όχι κάτω από την Τουρκική απειλή, καθώς αυτό σίγουρα επηρεάζει τη διαπραγματευτική μας δύναμη. Από την άλλη η ίδια απειλή κινητοποίησε τη φίλη Αίγυπτο.
Δεύτερον, όσον αφορά τη θέση της αντιπολίτευσης για συνεννόηση για διαμόρφωση Εθνικής γραμμής μέσω του συμβουλίου πολιτικών αρχηγών, νομίζω η εξήγηση της κυβερνητικής στρατηγικής έχει ως εξής. Αν συνεννοούντο με τα άλλα κόμματα, η επιτυχία θα πιστωνόταν σε όλους αλλά η αποτυχία θα χρεωνόταν στην κυβέρνηση. Αν δεν συνεννοούντο με τα άλλα κόμματα, η επιτυχία θα πιστωνόταν στην κυβέρνηση αλλά η αποτυχία πάλι θα χρεωνόταν στην κυβέρνηση. Επιπροσθέτως, αν συνεννοούντο, τα άλλα κόμματα μπορεί να έβαζαν πολύ αυστηρές κόκκινες γραμμές που πιθανώς να έκαναν την επίτευξη συμφωνίας με την Αίγυπτο απίθανη, και συνεπώς την αποτυχία θα την χρεωνόταν η κυβέρνηση. Συνεπώς η κυβέρνηση επέλεξε στρατηγικά τη δεύτερη μέθοδο. Γενικώς όμως, καλά είναι να υπάρχει μακροχρόνια εθνική συνεννόηση στα μεγάλα εθνικά θέματα.
Για να έλθουμε στο συμπέρασμα, ήταν η συμφωνία κίνηση ματ ή λάθος; Νομίζω κίνηση ματ δεν ήτανε. Κίνηση ματ και game over για την Τουρκία θα ήταν αν η συμφωνία με την Αίγυπτο περιελάμβανε το Καστελόριζο. Επίσης πρέπει να δούμε την επήρεια των νήσων στη συμφωνία που διεμήφθη. Σίγουρα όμως η συμφωνία έβαλε την ταφόπλακα στο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης. Και επιβεβαιώνει στην πράξη για άλλη μία φορά ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα. Συνεπώς, αν και όxι κίνηση ματ, η γνώμη μου είναι ότι η συμφωνία είναι μεγάλη εθνική επιτυχία!
Ο Φάνης Τσουλουχάς είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.