Θα σας πάω λίγο πίσω αλλά σε κορυφαία στιγμή εθνικής εσωστρέφειας. Έχω απέναντί μου τον πρωθυπουργό και έναν Άγγλο στρατηγό. Πώς βρέθηκα εκεί;
1953: οι Αμερικανοί αξιωματικοί, σύμβουλοι στον Ελληνικό Στρατό, εξετάζουν τους νεοσύλλεκτους στα έμπεδα της Κορίνθου για να τους τοποθετήσουν σε όπλο και βαθμό. Εμένα με ονομάζουν διερμηνέα (μόλις έχω επιστρέψει από σπουδές στην Αμερική) αλλά επειδή ζητάνε διερμηνείς οι Έλληνες στρατηγοί και ο πρωθυπουργός πρέπει να είμαι τουλάχιστον ανθυπολοχαγός. Μόλις αποφοιτώ από τη Σχολή με στέλνουν πού νομίζετε; Στον Στρατάρχη Παπάγο!Πρωθυπουργό τότε.
Ωχ, έλεγα, ελπίζω να μην εμφανιστεί κανένας συμμαθητής μου από το Λύκειο που ήταν σε αντίθετη οργάνωση κατά την Κατοχή. Ε, λοιπόν εμφανίστηκε! Κοίτα να δεις σύμπτωση. Αλλά γίναμε φίλοι. Είχαν βέβαια περάσει χρόνια πολλά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Ο Ροβήρος Μανθούλης θυμάται τα χρόνια της αντίστασης και του ΕΑΜ
Στον Καραμανλή είπα αργότερα:
”Πρέπει να σας πω, Κύριε Πρόεδρε γιατί εγώ δεν ψηφίζω... στην Ελλάδα. Γιατί θα το μάθετε...”
- «Το ξέρω το ξέρω, μου λέει, έχω και άλλους αναρχκούς!».”
- ”Ποιους, Κύριε Πρόεδρε, δεν βλέπω κανένα!”
- «Ἐχω τον Αγγελόπουλο, Διοικητή της Εθνικής Τράπεζας», μου λέει. (Τον Άγγελο Αγγελόπουλο που ήταν στην Εαμική κυβέρνηση της ΠΕΕΑ επί κατοχής).
Τέλος πάντων, δεν μπορεί, και ο Παπάγος θα ήταν ενήμερος αλλά φαίνεται ότι είχε ανάγκη από καλό διερμηνέα. Το κατάλαβα, γιατί όταν άνοιξα να δουν επιστολές στα αγγλικά του προηγούμενου διερμηνέα, που φαίνεται απελάθηκε κακής κακώς, αν δεν τον χὠσανε και φυλακή για τις επιστολές του τύπου ”Κήρειε αγκαπητότατε αξιόλογε Πρόεδρε…”. Με υπογραφή Στρατάρχης Παπάγος!
Ευτυχώς, είχα παρέα στο γραφείο τον Χρἠστο Ροκόφυλλο, έφεδρο ανθυπολοχαγό κι′ αυτόν, στα διαβιβαστικά των υπουργείων. Πρέπει να πω ότι όλοι στο γραφείο πρωθυπουργού ήταν στρατιωτικοί με πολιτικά. Αν όλοι ξαφνικά βάζαμε μια μέρα τις στολές μας, θα νόμιζαν οι απέξω ότι έγινε πραξικόπημα.
Η δουλειά μου σαν διερμηνέας ήταν κυρίως να είμαι ενδιάμεσος στις συνεντεύξεις που έδινε ο Παπάγος σε Αμερικανούς και Άγγλους.
Η μετάφραση της ελληνικής πολιτικής ορολογίας της εποχής ήταν μια από τις σπαζοκεφαλιές που αντιμετώπιζα. Μια μέρα ήρθε ένας Εγγλέζος απόστρατος στρατηγός να πάρει μια συνέντευξη για το «Daily Telegraph» του Λονδίνου. Και μόνο που ήταν Εγγλέζος και στρατηγός έφτανε για να χαλάσει η διάθεση του Παπάγου. (Είχαν κυκλοφορήσει τα Απομνημονεύματα του Τσώρτσιλ με τις χυδαίες κατηγόριες κατά του Παπάγου, τον οποίον θεωρούσε ούτε λίγο ούτε πολύ υπεύθυνο της ήττας του 1941 ενώπιον της Γερμανικής εισβολής).
Επί πλέον ο Άγγλος αυτός στρατηγός έμοιαζε και αρκετά αφελής. Ήθελε να μάθει πώς ο Στρατάρχης πέτυχε τη νίκη του στον Εμφύλιο.
Η ορολογία βέβαια τότε ήταν «συμμοριτοπόλεμος». Και οι αντάρτες ήταν «συμμορίτες».
«Αδειάσαμε τα χωριά από τους κατοίκους τους για να μην έχουν βάσεις ανεφοδιασμού οι συμμορίτες» είπε ο Παπάγος. Εμένα, η λέξη «συμμορίτες» μου ανέβαζε τη χοληστερίνη. Αλλά και καμιά ξένη εφημερίδα δεν χρησιμοποιούσε αυτόν τον όρο. Γιατί ήταν γελοίος σ′ ένα γενικευμένο εμφύλιο πόλεμο.
Ο Παπάγος έλεγε συμμορίτες, εγώ μετέφραζα αντάρτες.
«Δηλαδή όπως με τους Μακί»; Πετάγεται ο Εγγλέζος, στα γαλλικά, που τα ήξερε ο Παπάγος (comme les maquis!). Ο Παπάγος έγινε θηρίο.
«Πρόσεξε παιδί μου τι του λες» γυρίζει και μου λέει. Τώρα, είπα μέσα μου, θα με στείλει στρατοδικείο.
«Στρατάρχα μου, ο άνθρωπος αυτός είναι ηλίθιος, ούτως ή άλλως –είπα- το βλέπετε και μόνος σας. Αλλά ο συμμορίτης στα αγγλικά είναι bandit. Που ακούγεται ως “ληστής”. Μέλος μιας “band”, δηλαδή μιας “ομάδας” 20-30 ληστών. Πάνω από 100, και μάλιστα πάνω από 1.000, είναι στρατός. Θα τον πείτε αντάρτικο, από την ανταρσία, ή επαναστατικό, από την επανάσταση, αν τον πείτε μέλος συμμορίας, πώς θα εξηγήσετε τη νίκη ενός Στρατάρχη επικεφαλής ενός στρατεύματος 500.000 ανδρών απέναντι σε μια ομάδα 30 ή 50 ληστών ή έστω κομμουνιστών;». Ο Παπάγος με κοίταζε άναυδος. Και ξέσπασε πάνω στον Εγγλέζο.
«Το βιβλίο μου για κείνη την περίοδο», του είπε, «έχει κυκλοφορήσει και στ΄ αγγλικά. Θα΄πρεπε να το διαβάσετε πριν μου κάνετε τέτοιες ερωτήσεις!» Πάτησε ένα κουδούνι και ζήτησε να του φέρουν το βιβλίο του στ΄αγγλικά. «Ορίστε το βιβλίο μου», είπε στον ανταποκριτή του Daily Telegraph και σηκώθηκε όρθιος. Η συνέντευξη είχε πάρει τέλος. Δεν τον ξανάκουσα να μιλάει για «συμμοριτοπόλεμο», σε ξένους τουλάχιστον.
Αποτέλεσμα; Είχα αποστρατευτεί και ο Παπάγος συνέχιζε να μου στέλνει να του μεταφράζω επιστολές! Στο σπίτι!
Π.χ. χτυπάει μια μέρα η πόρτα μας στις 6 το πρωί. Ξυπνάμε όλοι. Και οι γείτονες! Ανοίγω το παραθυράκι της εξώπορτας και βλέπω τρία τζιπ και το κεφάλι του Μπράβου. Ο Μπράβος ήταν αστυνομικός και ο... μπράβος του Παπάγου. Και μού λέει: «Μπορείς να διαβάσεις αυτό το τηλεγράφημα και να μου πεις αν πρέπει να ξυπνήσω τον Στρατάρχη;» Ανοίγω την πόρτα και τον βλέπω να κρατάει ένα τηλεγράφημα 50 σελίδων. Από την Νέα Υόρκη. ’Ενας Ελληνο-αμερικάνος προσπαθούσε να πείσει τον Παπάγο ότι «δεν ήταν ανθελληνική η καταψήφιση της Προσφυγής του στον ΟΗΕ για το Κυπριακό από τους τους Αμερικάνους. τους φίλους του».
Λέω στον Μπράβο να μην τον ξυπνήσει τον Άνθρωπο. Πρόκειται για μα σάχλα σκέτη.
«Αλλά γιατί ήρθες σε μένα; Δεν έχετε μεταφραστή στο γραφείο;»
«Έχουμε, μου λέει, αλλά μου έχει πει να μην αφαιρέσω την διεύθυνσή σου από τον πίνακα. Και όταν είδα τις 50 σελίδες... »
Ανέβηκε στο ένα από τα τζιπ και φύγανε. Οι γείτονες φύγαν απ΄τα παράθυρα και η καρδιά μου πήγε στη θέση της.
Αλλά γιατί τρία τζιπ;