Ξεκινά σήμερα (17 Ιουλίου 2023) η πρώτη έπειτα από οκτώ χρόνια, η διήμερη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της κοινότητας χωρών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής (ΕΕ - CELAC) στις Βρυξέλλες. Σε αυτή συμμετέχουν 60 ηγέτες των χωρών που απαρτίζουν τη CELAC και όπως τονίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελεί ευκαιρία για να ενισχυθεί περαιτέρω η εταιρική σχέση ΕΕ-CELAC, να συζητηθεί η συνεργασία για την επίτευξη δίκαιης πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και να επιδειχθεί κοινή δέσμευση για την προάσπιση της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς τάξης.
Στην ουσία η σύνοδος κορυφής σηματοδοτεί μια ευκαιρία για την ΕΕ να στραφεί προς μια περιοχή με κοινές αξίες και κοινά οικονομικά συμφέροντα (βλέπε σπάνιες γαίες) σε μια προσπάθεια να ανεξαρτητοποιηθεί από την Κίνα και την Ρωσία. Ωστόσο είναι αμφίβολο εάν οι υψηλές προσδοκίες της Ενωσης θα πραγματοποιηθούν καθώς ήδη έχουν φανεί τα πρώτα μαύρα σύννεφα στον ορίζοντα.
Ενα από αυτά είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Αγκάθι η Ρωσία
Ενώ οι περισσότερες χώρες της CELAC υποστήριξαν τον Φεβρουάριο ψήφισμα του ΟΗΕ που απαιτούσε την άμεση αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων, η Νικαράγουα και η Βολιβία ψήφισαν κατά, ενώ η Κούβα και το Ελ Σαλβαδόρ απείχαν.
Εδώ και μέρες οι δύο πλευρές προσπαθούν να καταλήξουν σε μια συμφωνία όσον αφορά το κοινό ανακοινωθέν αναφορικά με την καταδίκη ή όχι της Ρωσίας σχετικά με την εισβολή της τελευταίας στην Ουκρανία. Η αντιδυτική αντιιμπεριαλιστική μνήμη του παρελθόντος που χαρακτηρίζει τις χώρες της Νότιας Αμερικής φαίνεται να τις εμποδίζει να πάρουν ξεκάθαρη θέση και εμφανίζονται διστακτικές να καταδικάσουν τον πόλεμο.
Ετσι, σύμφωνα με πληροφορίες, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής εκτιμάται ότι θα «εκφράσουν την ανησυχία τους για τον πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Γηραιά Ήπειρο» αντί μιας πιο σκληρής ανακοίνωσης όπου απλά θα καταδίκαζαν τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας.
Με λίγα λόγια κοινοτοπίες, όπως φαίνεται από τις πρώτες ανακοινώσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου:
«...θα επαναλάβουν τη δέσμευσή τους για τη διατήρηση της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες. Η ΕΕ και οι χώρες της CELAC έχουν μια μακροχρόνια εταιρική σχέση που βασίζεται σε κοινές αξίες με επίκεντρο τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου. Εκπροσωπώντας το ένα τρίτο των μελών του ΟΗΕ και περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους, οι ηγέτες θα υποστηρίξουν ένα ισχυρό και βασιζόμενο σε κανόνες πολυμερές σύστημα που θα βασίζεται στις αρχές που κατοχυρώνονται στον Χάρτη του ΟΗΕ.
Παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια:
Μια σταθερή εταιρική σχέση και συνεργασία ΕΕ-CELAC θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο ως θετική κοινή δύναμη για την προώθηση της σταθερότητας και της ειρήνης παγκοσμίως και για τη θετική αντιμετώπιση θεμελιωδών παγκόσμιων προκλήσεων, μεταξύ άλλων στον τομέα της περιφερειακής και διεθνούς ασφάλειας».
Οικονομία, εμπόδια και η Κίνα
Η ΕΕ φαίνεται ότι θα προσπαθήσει να κάνει συμβιβασμούς και στη συζήτηση για το εμπόδιο να ξεπεράσει τις όποιες καταγγελίες για νεο-αποικιοκρατική λογική και εκμετάλλευσης των λαών της Λατινικής Αμερικής δεδομένου ότι μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα και να οικοδομήσει συμμαχίες που θα της επιτρέψουν άνοιγμα στο εμπόριο, αλλά πολύ περισσότερο στο να εξασφαλίσει πρόσβαση στα ορυκτά εκείνα που χαρακτηρίζονται κρίσιμα για τα ηλεκτρικά οχήματα και την μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Ομως η διείσδυση της Κίνας σε αυτές τις χώρες ισχυροποιείται σταθερά. Χώρες όπως η Χιλή, η Βραζιλία και άλλες εξάγουν ακατέργαστα ορυκτά στην Κίνα, πρόκειται για μια εμπορική σχέση η οποία, σύμφωνα με αναλυτές, είναι άνιση εάν δεν θυμίζει αποικιοκρατία.
Από την πλευρά της η ΕΕ προσπαθεί να κλείσει μια εμπορική συμφωνία με τη Χιλή, τη μεγαλύτερη παραγωγό χαλκού και τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό λιθίου στον κόσμο, και σύμφωνα με πληροφορίες κάτι τέτοιο είναι πιθανό να επιτευχθεί μέσα στο επόμενο έτοςι δήλωσαν ότι η συμφωνία θα μπορούσε να τεθεί σε ισχύ το επόμενο έτος.
Το μπλοκ της Mercosur
Παράλληλα επιδιώκει να ξεκλειδώσει τις εμπορικές συμφωνίες που συνήφθησαν με το Μεξικό το 2018 με το μπλοκ της Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη και Ουρουγουάη) το 2019, αν και οι αξιωματούχοι έχουν υποβαθμίσει τις προσδοκίες για οποιαδήποτε πρόοδο κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής, παρότι η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν έχει χαρακτηρίσει τη συμφωνία ως το σημαντικότερο πιθανό αποτέλεσμα της συνόδου κορυφής.
Όμως τα πράγματα δεν είναι απλά καθώς, σύμφωνα με το Politico, η ΕΕ έχει αναβάλει την υπογραφή μιας σημαντικής εμπορικής συμφωνίας με τη Λέσχη μέχρις ότου η Mercosur συμφωνήσει σε σαρωτικές δεσμεύσεις για το περιβάλλον. Αυτό αντιμετωπίστηκε με κατηγορίες για υποκρισία. Σε μια νέα έκδοση του κειμένου, με ημερομηνία 15 Ιουλίου, την οποία είδε το POLITICO, οι παράγραφοι που αφορούν την εμπορική συμφωνία ΕΕ-Mercosur και την Ουκρανία δεν είχαν ακόμη διευθετηθεί μεταξύ των δύο πλευρών. ”Σημειώνουμε τις συνεχιζόμενες εργασίες με τη Mercosur”, αναφέρει το κείμενο. Ενώ όπως αναφέρει η ίδια πηγή ο Αργεντινός υφυπουργός για θέματα Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής Gustavo Martínez Pandiani δήλωσε ότι «η CELAC-ΕΕ δεν είναι το κατάλληλο μέρος για να διαπραγματευτούμε το εμπόριο. Πρόκειται για πολιτική διαβούλευση και διάλογο...».
Από την πλευρά της η ΕΕ αναμένεται να γνωστοποιήσει λεπτομέρειες σχετικά με τα σχέδια επένδυσης 10 δισεκατομμυρίων ευρώ σε έργα υποδομής της CELAC, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Global Gateway.
Το Συμβούλιο στους στόχους της συνόδου αναφέρει:
«Ως ο κορυφαίος επενδυτής στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, η προσφορά και η πολιτική δέσμευση της ΕΕ για επενδύσεις στην περιοχή θα αναδειχθεί περαιτέρω από το Παγκόσμιο Επενδυτικό Θεματολόγιο για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική για την επιτάχυνση μιας δίκαιης πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων. Η συνεισφορά της ΕΕ θα στηρίξει καινοτόμα και βιώσιμα έργα σε βασικούς τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, οι υποδομές, η ψηφιακή τεχνολογία, η υγεία, η εκπαίδευση και η έρευνα».
Τα παράπονα
Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα θα δείξει το ρόλο που θα επιλέξει να παίξει για τη διευθέτηση αυτών των ζητημάτων, από το εμπόριο έως το ζήτημα της Ουκρανίας καθώς φαίνεται ότι θα αναλάβει το ρόλο του ουδέτερου διαμεσολαβητή.
Όπως έχει γίνει γνωστό η κυβέρνηση της Βραζιλίας φέρεται να έχει συντάξει την αντιπρότασή της σχετικά με τις «πράσινες» απαιτήσεις των Βρυξελλών με ένα κείμενο που έχει σταλεί στις χώρες της Mercosur με προτάσεις σχετικές με το κλίμα και την αποψίλωση των δασών.
Η διήμερη σύνοδος είναι σημαντική για την ΕΕ και θα πρέπει να πείσει τις χώρες που φιλοξενεί στις Βρυξέλλες ότι πραγματικά ενδιαφέρεται και πως δεν είναι μόνο οι επιπτώσεις του πολέμου που την ωθούν σε αυτή τη νέα προσέγγιση.
Τα οκτώ χρόνια που μεσολάβησαν από την τελευταία σύνοδο ΕΕ – CELAC εκλαμβάνονται από τους φιλοξενούμενους των Βρυξελλών ως παραμέληση δεδομένου ότι η σύνοδος τους 2015 είχε χαρακτηριστεί ως «η εταιρική σχέση για την επόμενη γενιά».
Η επίτευξη συναίνεσης με έναν τόσο ετερογενή εταίρο όπως η CELAC, κάποιες από αυτές λέγεται ότι ζήτησαν να συμπεριληφθεί στη σύνοδο και ζήτημα αποζημιώσεων για την περίοδο της αποικιοκρατίας όπου αυτή υπήρχε, θεωρείται δύσκολη και η όποια συμφωνία και η πραγματοποίηση αυτής θα είναι άθλος.
Από τη πλευρά τους αξιωματούχοι της ΕΕ υποστηρίζουν ότι η διεξαγωγή της συνόδου κορυφής είναι από μόνη της ένα πολιτικό μήνυμα. Μάλιστα εκτιμάται ότι θα ανακοινώσουν πως η σύνοδος ΕΕ – CELAC θα διεξάγεται πλέον κάθε δύο χρόνια.
Όπως αναφέρει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «θα δημιουργηθεί ένα πιο δομημένο πλαίσιο πολιτικής συνεργασίας σε διπεριφερειακό επίπεδο, με πιο τακτικές συνόδους κορυφής και έναν διπεριφερειακό χάρτη πορείας ΕΕ-CELAC 2023-2025 που θα καθοδηγεί το έργο τους.»
«Με περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους, η CELAC και η ΕΕ αντιπροσωπεύουν μαζί το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 21% του παγκόσμιου ΑΕΠ. .. Από τη δημιουργία της CELAC το 2010, πραγματοποιήθηκαν δύο σύνοδοι κορυφής ΕΕ-CELAC, το 2013 και το 2015. Η σύνοδος κορυφής συγκεντρώνει ηγέτες από την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των δύο περιοχών. ..Οκτώ χρόνια μετά την τελευταία συνάντηση, η σύνοδος κορυφής του 2023 αποσκοπεί στην αναζωογόνηση, την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό των σχέσεων μεταξύ των δύο περιοχών, στο πλαίσιο της αυξημένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας».
Το πρόβλημα είναι ότι ο χρόνος τρέχει και οι γεωπολιτικές σταθερές αλλάζουν. Πλέον ζούμε στην εποχή των κρίσεων και οι ανταγωνιστές είναι ιδιαίτερα επιθετικοί και συγκροτημένοι.